Trong bài viết đăng trên mạng neweasterneurope.eu, chuyên gia A-đam Ban-xơ, Trung tâm Nghiên cứu WiseEuropa (Ba Lan) nhận định việc Nga và Thổ Nhĩ Kỳ cải thiện quan hệ tác động rất lớn đến tình hình khu vực Biển Đen.
Bài báo viết: “Cuối tháng 11-2015 máy bay tiêm kích của Thổ Nhĩ Kỳ đã bắn hạ một chiến đấu cơ của Nga sau khi chiếc máy bay này vi phạm không phận của An-ca-ra trong quá trình thực hiện nhiệm vụ ở Xi-ri.
Vụ tấn công khiến cho quan hệ giữa Mát-xcơ-va và An-ca-ra bị tổn hại nghiêm trọng. Trong những tháng sau đó Thổ Nhĩ Kỳ tích cực ủng hộ NATO tăng cường hiện diện quân sự của ở Biển Đen và đẩy mạnh quan hệ với U-crai-na. Hai bên đã tiến hành các cuộc gặp cấp cao, triển khai tập trận chung và ký các thỏa thuận quan trọng trong lĩnh vực quốc phòng.
 |
| Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Rê-xép Tay-íp Éc-đô-gan. Ảnh: Internet |
Tuy nhiên, giai đoạn nồng ấm trong quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và U-crai-na không kéo dài. Do áp lực về chính trị, kinh tế và quân sự, trong đó có các biện pháp cấm vận, trừng phạt kinh tế và việc sử dụng quân bài lực lượng người Cuốc của Nga, cuối tháng 6 vừa qua Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Rê-xép Tay-íp Éc-đô-gan đã viết thư cho Tổng thống Nga Vla-đi-mia Pu-chin bày tỏ sự hối tiếc về vụ tấn công nói trên.
Hai tuần sau Thổ Nhĩ Kỳ đối mặt với một cuộc đảo chính bất thành. Chiến dịch bắt bớ, trừng phạt những người có liên quan trên diện rộng được chính quyền An-ca-ra triển khai ngay sau đó. Và Tổng thống Nga Pu-chin là người đầu tiên gọi điện, bày tỏ sự ủng hộ với hành động của chính quyền Tổng thống Éc-đô-gan.
Nga cũng là quốc gia đầu tiên mà Tổng thống Éc-đô-gan viếng thăm sau vụ đảo chính. Mặc dù vậy, chuyên gia Ban-xơ cho rằng việc Thổ Nhĩ Kỳ cải thiện quan hệ với Nga không có nghĩa là An-ca-ra cắt đứt quan hệ với phương Tây và hình thành liên minh mới với I-ran và Nga như một số nhà phân tích nhận định.
Thông qua việc cải thiện quan hệ với Nga, ông Éc-đô-gan muốn tăng cường vị thế của mình đối với phương Tây. Hơn nữa, từ góc độ của An-ca-ra, Nga và I-ran không thể thay thế cho mối quan hệ an ninh và kinh tế giữa Thổ Nhĩ Kỳ với Mỹ và EU bất chấp quan hệ này không được suôn sẻ trong những năm gần đây.
Trong khi đó, do ở vị thế yếu hơn nên việc cải thiện quan hệ với Nga sẽ dẫn tới những thay đổi nhất định trong chính sách đối ngoại của Thổ Nhĩ Kỳ. Trong đó, khả năng sự điều chỉnh lớn nhất sẽ là chính sách của An-ca-ra đối với khu vực Biển Đen, vốn đóng vai trò rất quan trọng đối với Mát-xcơ-va.
Đối với An-ca-ra, điều này có nghĩa là việc trở lại chính sách trước thời điểm bắn hạ máy bay chiến đấu của Nga, tránh đối đầu địa chính trị với Mát-xcơ-va ở Biển Đen. Sự điều chỉnh này sẽ tác động tới quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và U-crai-na. Khả năng hợp tác quân sự giữa An-ca-ra và Ki-ép sẽ giảm mạnh.
Mặc dù vậy, kinh tế sẽ nổi lên trở thành nhân tố quan trọng trong việc củng cố quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và U-crai-na trong thời gian tới. Chính sách ngoại giao của Thổ Nhĩ Kỳ ưu tiên rõ đối với yếu tố địa chính trị - kinh tế trong khi quan hệ kinh tế giữa An-ca-ra và Ki-ép đã và đang tương đối phát triển.
Rõ ràng, U-crai-na có rất ít cơ hội để trở thành đối tác thương mại quan trọng của Thổ Nhĩ Kỳ như Nga. Tuy nhiên, U-crai-na có thể vẫn chiếm vị trí ưu tiên trong chính sách kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ, nhất là với việc Ki-ép có nền kinh tế lớn trong khu vực.
Theo dự báo của Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), trong giai đoạn 2017-2021 kinh tế U-crai-na sẽ tăng trưởng trung bình 3,5%/năm trong khi nền kinh tế Nga chỉ tăng trên dưới 1%. Do các biện pháp trừng phạt của Nga, xuất khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ sang nước này giảm mạnh trong năm 2016, trong khi xuất khẩu của nước này sang U-crai-na lại tăng tới 150%.
Chỉ tính từ tháng 1 tới tháng 7-2016, xuất khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ sang U-crai-na tương đương với 80% kim ngạch xuất khẩu của nước này vào Nga trong khi quy mô của nền kinh tế Nga lớn gấp 10 lần U-crai-na. Trong khi đó, xuất khẩu của U-crai-na sang Thổ Nhĩ Kỳ thấp hơn 6 lần so với kim ngạch xuất khẩu của nước này sang Nga.
Các chỉ số trên cho thấy, hoạt động xuất nhập khẩu giữa Thổ Nhĩ Kỳ, U-crai-na và Nga không phụ thuộc vào quy mô của nền kinh tế. Quan hệ chính trị được cải thiện giữa An-ca-ra và Mát-xcơ-va có thể sẽ gia tăng sự cách biệt trong kim ngạch xuất khẩu của nước này sang Nga và U-crai-na với ưu thế thuộc về Nga.
Tuy nhiên, việc kinh tế Nga đang trì trệ trong khi nền kinh tế U-crai-na tăng trưởng năng động khả năng sẽ hạn chế khoảng cách này. Hơn nữa, Thổ Nhĩ Kỳ và U-crai-na đang thúc đẩy đàm phán hiệp định tự do thương mại. Việc ký kết hiệp định này sẽ tạo thêm động lực trong việc tăng cường quan hệ thương mại giữa Thổ Nhĩ Kỳ và U-crai-na.
Vụ bắn hạ máy bay chiến đấu của Nga cũng làm lượng khách du lịch đến Thổ Nhĩ Kỳ năm 2016 giảm mạnh, tới 90% trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 7-2016. Cùng lúc đó, lượng khách du lịch từ U-crai-na đến nước này lại tăng hơn 50%, gấp 2,5 lần lượng khách du lịch Nga. Xu hướng này khá lạ trong bối cảnh Thổ Nhĩ Kỳ phải đối mặt với nhiều vụ tấn công khủng bố, khiến lượng du khách nước ngoài giảm.
Có thể nhận định rằng, kể cả trong trường hợp quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga không rơi vào khủng hoảng, lượng du khách Nga đến nước này cũng sẽ giảm do tác động của suy thoái kinh tế của Nga, tương tự như lượng du khách Bê-la-rút và Ca-dắc-xtan. Trong những tháng tới, nhiều khả năng lượng du khách Nga đến Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tăng lên, phụ thuộc vào thực trạng của nền kinh tế Nga và điều kiện an ninh ở An-ca-ra.
Quan hệ kinh tế giữa Thổ Nhĩ Kỳ với U-crai-na cũng sẽ chịu tác động bởi vị thế của các doanh nghiệp nước này ở thị trường U-crai-na. Thổ Nhĩ Kỳ là một trong những đối tác thương mại hàng đầu của U-crai-na. Trong nửa đầu năm 2016, An-ca-ra là đối tác thương mại lớn thứ 5, chiếm 5% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Ki-ép.
Sau sự kiện Maidan, đầu tư của Thổ Nhĩ Kỳ vào U-crai-na gia tăng, nhất là trong lĩnh vực viễn thông. U-crai-na cũng là thị trường quan trọng đối với các doanh nghiệp xây dựng của Thổ Nhĩ Kỳ. Tổng các dự án đầu tư trong lĩnh vực xây dựng của Thổ Nhĩ Kỳ ở U-crai-na đã vượt hơn 5 tỷ USD.
Điều này khiến U-crai-na trở thành một trong những thị trường quan trọng nhất ở châu Âu (trừ Nga) đối với ngành công nghiệp xây dựng của Thổ Nhĩ Kỳ. Trong những năm tới, các doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiếp tục hưởng lợi từ sự phát triển cơ sở hạ tầng của U-crai-na, góp phần quan trọng vào sự thịnh vượng kinh tế của An-ca-ra.
Trong những năm tới chắc chắn U-crai-na không thể dựa vào Thổ Nhĩ Kỳ trong lĩnh vực an ninh. Tuy nhiên, quan hệ kinh tế giữa hai nước sẽ phát triển tích cực, trở thành nhân tố quan trọng củng cố “an ninh mềm” của U-crai-na”./.
Theo baotintuc.vn
