Sự qua đời đột ngột của ông Ít-xlam Ca-ri-mốp, Tổng thống đầu tiên và duy nhất của U-dơ-bê-kít-xtan kể từ khi Liên Xô tan rã năm 1991, đã để lại “khoảng trống quyền lực” có khả năng gây ra bất ổn chính trị tại Trung Á, hủy hoại các nền tảng an ninh khu vực, nơi thường xuyên đối mặt với nguy cơ bị lực lượng Hồi giáo cực đoan tấn công.
Ngày 3-9, hàng nghìn người dân U-dơ-bê-kít-xtan xếp hàng trên các đường phố chính của Thủ đô Tát-xken để tiễn đưa Tổng thống Ít-xlam Ca-ri-mốp, qua đời trước đó một ngày ở tuổi 78, sau khi đột quỵ. Lễ tang của Tổng thống Ca-ri-mốp được cử hành trọng thể và xúc động với sự tham dự của nhiều quan chức và lãnh đạo thế giới.
Thế nhưng, bầu không khí tang thương bao trùm khắp đất nước U-dơ-bê-kít-xtan vẫn không làm “hạ nhiệt” chủ đề nóng bỏng: ai sẽ là người kế nhiệm? Trong suốt 25 năm nắm quyền lãnh đạo đất nước U-dơ-bê-kít-xtan, ông Ca-ri-mốp thực thi chính sách “bàn tay sắt”, nhờ đó chế ngự được lực lượng Hồi giáo cực đoan và các phong trào phản kháng khác, cân bằng lợi ích các phe phái chính trị, giúp nước này thống nhất, ổn định và phát triển thịnh vượng.
Tuy nhiên, ông Ca-ri-mốp lại không có chính sách đào tạo thế hệ kế cận hay tự lựa chọn người kế nhiệm mình như một số nhà lãnh đạo trong khu vực và thế giới đã từng làm. Vì vậy, sự qua đời đột ngột của Tổng thống Ca-ri-mốp khiến người dân U-dơ-bê-kít-xtan cảm thấy bất an và lo lắng với nhiều câu hỏi chưa có lời giải đáp: liệu sự an toàn và ổn định dưới thời ông Ca-ri-mốp sẽ được tiếp tục duy trì?
Đặc biệt trong bối cảnh lực lượng Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng đang “hoành hành” ngay tại quốc gia láng giềng Áp-ga-nít-xtan; các “ông lớn” như Mỹ, Trung Quốc và Nga thể hiện sự “ủng hộ” như thế nào đối với các ứng cử viên Tổng thống U-dơ-bê-kít-xtan?... Theo Hiến pháp U-dơ-bê-kít-xtan, Chủ tịch Thượng viện Ni-ma-ti-la I-u-đa-sép sẽ tạm thời nắm quyền điều hành đất nước.
Hiện, nhiều cái tên được nhắc tới với tư cách là ứng cử viên “nặng ký” trở thành lãnh đạo tiếp theo của quốc gia đông dân nhất (30 triệu người) ở khu vực Trung Á này. Trong số các ứng cử viên tiềm năng đáng chú ý có Phó Thủ tướng thứ nhất Rút-xtam A-di-mốp - một chính khách thân phương Tây, người đã theo sát ông Ca-ri-mốp kể từ khi U-dơ-bê-kít-xtan độc lập; Thủ tướng Sa-vơ-cát Mi-ri-dô-dép, Giám đốc Cơ quan An ninh quốc gia U-dơ-bê-kít-xtan ông Rút-xtam I-nô-da-tốp, hay bà Lô-la Ca-ri-mô-va Ti-li-ê-va cũng có cơ hội kế nhiệm cha mình.
 |
| Tổng thống U-dơ-bê-kít-xtan Ít-xlam Ca-ri-mốp phát biểu tại lễ kỷ niệm Ngày Độc lập ở Thủ đô Tát-xken ngày 31-8-2015. Ảnh: THX/TTXVN |
Theo giới phân tích, hiện khó có thể xác định được ai sẽ trở thành người lãnh đạo tiếp theo của U-dơ-bê-kít-xtan thời kỳ “hậu Ca-ri-mốp”, bởi vì hiện tồn tại 7 phe phái chính trị mạnh trên thực tế đang quản lý đất nước. Do có nhiều nhân vật “nặng ký” ứng cử vào chức Tổng thống U-dơ-bê-kít-xtan nên không loại trừ khả năng xảy ra xung đột kéo dài trong nhiều năm giữa các phe phái chính trị, thậm chí đối mặt với nguy cơ tái diễn kịch bản nổi dậy đẫm máu xảy ra tại Thành phố An-đi-gian vào năm 2005 làm hơn 50 người thiệt mạng.
Nếu bất ổn chính trị xảy ra tại U-dơ-bê-kít-xtan, quốc gia có tới hơn 90% dân số theo đạo Hồi, luôn bị lực lượng cực đoan lợi dụng để gia tăng ảnh hưởng, sẽ không chỉ tình hình an ninh tại Trung Á bị tác động tiêu cực mà còn cả các khu vực lân cận.
Hơn nữa, dưới thời cố Tổng thống Ca-ri-mốp, Tát-xken nỗ lực thực hiện chính sách đối ngoại cân bằng giữa các nước lớn. Ông Ca-ri-mốp không ngần ngại “tống khứ” căn cứ quân sự của Mỹ ra khỏi lãnh thổ U-dơ-bê-kít-xtan, cũng như thẳng thừng từ chối tư cách thành viên của Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO) và Liên minh kinh tế Á - Âu (EEC).
Trong chính sách đối ngoại của Nga, những nước thuộc Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG), trong đó có U-dơ-bê-kít-xtan luôn được ưu tiên hàng đầu. Mát-xcơ-va công khai coi SNG là “khu vực đặc quyền ảnh hưởng” của mình. Sự thay đổi lãnh đạo ở U-dơ-bê-kít-xtan cũng tác động trực tiếp tới Trung Quốc, quốc gia đã đầu tư số tiền lớn vào một dự án xây dựng cơ sở hạ tầng tại các nước Trung Á trong khuôn khổ hiện thực hóa sáng kiến “Một vành đai, một con đường” do ông Tập Cận Bình khởi xướng.
Không chỉ quan trọng đối với Mát-xcơ-va và Bắc Kinh, Tát-xken còn khiến Oa-sinh-tơn rơi vào vị thế rất cần sự giúp đỡ trong cuộc chiến chống khủng bố ở quốc gia láng giềng Áp-ga-nít-xtan. Vì vậy, ai sẽ trở thành nhà lãnh đạo tiếp theo của U-dơ-bê-kít-xtan đang là mối quan tâm hàng đầu của các “ông lớn”.
Khoảng trống quyền lực mà cố Tổng thống Ca-ri-mốp để lại quá lớn, đẩy Tát-xken đối mặt với vô số khó khăn thách thức từ bên trong lẫn bên ngoài. Điều này đòi hỏi các phe phái chính trị phải nhanh chóng tìm được giải pháp thỏa hiệp để tiếp tục duy trì U-dơ-bê-kít-xtan trong quỹ đạo ổn định và phát triển. Trong trường hợp ngược lại, kỷ nguyên phát triển và thịnh vượng của U-dơ-bê-kít-xtan sẽ khép lại và một giai đoạn bất ổn được mở ra./.
Theo TTXVN
