Giữa lúc các bên đạt được nhất trí về thỏa thuận ngừng bắn tạm thời ở Xi-ri thì Ngoại trưởng Mỹ Giôn Ke-ri bất ngờ cảnh báo: Có thể quá muộn để giữ nguyên một Xi-ri thống nhất, đồng thời bắn tiếng Oa-sinh-tơn sẽ ủng hộ chia cắt Xi-ri nếu lệnh ngừng bắn thất bại.
Sau nhiều nỗ lực ngoại giao, các bên liên quan tới xung đột Xi-ri cuối cùng đã đi tới được một thỏa thuận ngừng bắn ở quốc gia Trung Đông này. Thỏa thuận được Nga và Mỹ - hai nước đồng chủ tịch “Nhóm quốc tế hỗ trợ cho Xi-ri” (ISSG) đề xuất này sẽ chính thức có hiệu lực từ 12h00 đêm ngày 26-2 (giờ Đa-mát - tức 10 giờ GMT ngày 27-2). Văn bản công bố ngày 22-2 cho phép Nga, liên quân do Mỹ đứng đầu tiếp tục tiến hành các cuộc tấn công chống IS, lực lượng hiện đang kiểm soát nhiều phần lãnh thổ của Xi-ri và I-rắc, cũng như Mặt trận An Nu-sa có liên hệ với An Kê-đa và nhiều nhóm thánh chiến bị LHQ liệt vào danh sách các tổ chức khủng bố.
Thỏa thuận là bước tiến lớn trong nỗ lực của quốc tế nhằm tạo lập hòa bình ở Xi-ri sau quãng thời gian giao tranh hơn 5 năm. Tuy nhiên, ngay trước đi vào thực thi, dư luận nhìn chung đều cho thấy một thái độ “lạc quan trong thận trọng”. Về thực tế, đây không phải lần đầu tiên các bên tham chiến ở Xi-ri đạt được đồng thuận về ngừng bắn. Thế nhưng những diễn biến trước đó đều cho thấy, các thỏa thuận đều nhanh chóng bị phá vỡ, do những phức tạp liên quan đến nội tình Xi-ri, cùng với những toan tính, can dự từ bên ngoài.
Tuy lên tiếng xác nhận đề xuất của Nga - Mỹ, nhưng Ủy ban Đàm phán Cấp cao (HNC) - nhóm chính trị đại diện cho quân nổi dậy Xi-ri tham gia đàm phán hòa bình cho biết sẽ tôn trọng lệnh ngừng bắn trong vòng 2 tuần để “đánh giá cam kết của đối phương”. Phe nổi dậy nghi ngại, việc cho phép tấn công IS, nhóm An Nu-sa có thể là “lỗ hổng” để Nga, quân đội Xi-ri lấy đó làm vỏ bọc tiếp tục tấn công lực lượng này.
Mỹ, nước đồng bảo trợ cho kế hoạch ngừng bắn cũng tỏ ra nghi ngờ khả năng hiện thực. Tổng thống Ba-rắc Ô-ba-ma ngày 24-2 cho biết, Oa-sinh-tơn “rất thận trọng” khi đưa ra kỳ vọng đối với thỏa thuận này. Cùng ngày, Bộ trưởng Quốc phòng Át-xtơn Các-tơ, Tham mưu trưởng Liên quân Giô-dép Đun-pho lẫn Giám đốc Cục tình báo Trung ương Mỹ (CIA) Giôn Bren-nan đều bày tỏ nghi ngờ khả năng Nga tuân thủ thỏa thuận về Xi-ri, “đòi” Nhà Trắng gây sức ép mạnh hơn nữa nhằm vào Mát-xcơ-va, thực thi các giải pháp mới để “làm Nga đau đớn thực sự”.
Thổ Nhĩ Kỳ, một tác nhân liên quan đến tình hình Xi-ri, tuy tuyên bố ủng hộ đình chiến, nhưng vẫn lớn tiếng khẳng định quan điểm cứng rắn với các tay súng người Cuốc. Tổng thống Rê-xép Tay-íp Éc-đô-gan nói rằng lực lượng dân quân người Cuốc tại Xi-ri (YPG) cần phải nằm ngoài phạm vi của lệnh ngừng bắn. Nó cho thấy, An-ca-ra chưa hẳn sẽ dừng các đợt tấn công, pháo kích nhằm vào cứ điểm của lực lượng này tại Xi-ri gần tuyến biên giới.
 |
| Ông Giôn Ke-ri tới phòng họp dự phiên điều trần trước Ủy ban Đối ngoại Thượng viện hôm 23-2. Ảnh: Roi-tơ |
Nguy cơ phân rã Xi-ri?
Phát biểu trước Ủy ban Đối ngoại Thượng viện ngày 23-2, ông Ke-ri tuyên bố sẵn sàng theo đuổi “Kế hoạch B” về Xi-ri nếu lệnh ngừng bắn thất bại. Từ chối mô tả chi tiết về lựa chọn chính sách này, Ngoại trưởng Mỹ chỉ nói một cách khái quát rằng sẽ sai lầm nếu cho rằng Mỹ sẽ không có bước đi kế tiếp. Đáng chú ý, ông Ke-ri hé lộ “Kế hoạch B” kia có thể sẽ liên quan đến việc chia tách Xi-ri, một khi thỏa thuận ngừng giao tranh thất bại, hoặc là không có bước chuyển biến rõ nét nào về lộ trình Chính phủ chuyển tiếp ở Đa-mát trong vòng 3 tháng tới. Không xem đây là giải pháp chính, nhưng vị quan chức ngoại giao Mỹ ngầm cho thấy “chia cắt” đó sẽ là bước đi cuối cùng, với ngụ ý đến một lúc nào đó sẽ là “quá trễ” để giữ Xi-ri như là một lãnh thổ thống nhất.
Thỏa thuận Nga - Mỹ lần này hình thành tại phiên thảo luận có sự tham gia của 17 bên thuộc ISSG bên lề Hội nghị An ninh Mu-ních (Đức) ngày 12-2. Tuy nhiên, mạng tin tình báo Đép-ca (Ít-xra-en) nói rằng, hợp tác giữa hai “người chơi” lớn nhất này đã được xác lập từ tháng 12-2015, khi mà ông Ô-ba-ma và đồng cấp người Nga Vla-đi-mia Pu-chin nhất trí về một thỏa thuận bí mật nhằm chấm dứt xung đột Xi-ri.
Cụ thể, theo Đép-ca, đó là sự phân vùng ảnh hưởng và trách nhiệm quân sự của mỗi bên. Mỹ sẽ “phụ trách” các khu vực phía đông sông Ơ-phơ-rát, còn Nga “bao quát” vùng lãnh thổ bờ tây của sông. Trang mạng này bình luận, diễn biến thực tế trên chiến trường thời gian qua cũng củng cố cho lập luận này.
Bản đồ giao tranh cho thấy, các lực lượng trung thành với Tổng thống Ba-sa An Át-xát được sự hỗ trợ của không quân Nga liên tục tấn công, giành quyền kiểm soát các vùng đất ở phía nam, miền trung và tây Xi-ri, trong đó có Đa-mát, Thành phố Đa-ra, Hôm, Ha-ma và La-ta-ki-a và một phần A-lép-pô. Liên minh quân sự do Mỹ đứng đầu thì vẫn “hoạt động mạnh” tại các Thành phố Ha-sa-kê và Ca-mi-li ở phía bắc, thành trì Ra-ca của IS và vùng biên giới Xi-ri - I-rắc. Còn biên giới Xi-ri - Thổ Nhĩ Kỳ dưới quyền kiểm soát của lực lượng người Cuốc là nơi “điều phối ảnh hưởng” của cả Mỹ và Nga.
Một sự phân vùng ảnh hưởng như vậy sẽ có tác động như thế nào tới cục diện Xi-ri? Phải chăng đó chính là “Kế hoạch B” mà ông Ke-ri ngầm đề cập? Nga sẽ được gì trong kịch bản này, đó có phải là một “nhà nước” với người A-la-uy chiếm đa số sẽ bảo đảm chỗ đứng cho Mát-xcơ-va tại Địa Trung Hải, với căn cứ hải quân quan trọng và duy nhất là Ta-tút? Còn với Mỹ, làm tan rã Xi-ri hẳn nhiên là một mục tiêu mà Oa-sinh-tơn đeo đuổi?
Theo baotintuc.vn
