Kể từ khi Mỹ không kích phiến quân IS ở I-rắc và Xi-ri tới nay, đã có hàng trăm chiến binh và hàng chục căn cứ quan trọng của IS bị tấn công.
Liên minh quốc tế chống IS cũng đã hình thành với hơn 50 nước tham gia. Tuy nhiên, sự tác động của cuộc chiến này đến cấu trúc an ninh khu vực sẽ như thế nào cũng đang được dư luận quan tâm.
Từ chính trị…
Kể từ khi diễn biến tình hình I-rắc xấu đi đã trực tiếp tác động tiêu cực đến an ninh của các nước có chung đường biên giới với I-rắc và khu vực Trung Đông. Theo đó, xu hướng ly khai, cát cứ của các tổ chức Hồi giáo cực đoan đã hình thành ở nhiều nước trong khu vực.
Tổ chức Hồi giáo cực đoan An Kê-đa ở bán đảo A-rập đã công bố thành lập “Tiểu vương quốc Hồi giáo” tại tỉnh Hát-ra-mút (Y-ê-men) trải dài từ vịnh Ê-đen đến biên giới A-rập Xê-út.
Nhóm phiến quân Hồi giáo An-sa An Sa-ri bị Mỹ liệt vào danh sách các tổ chức khủng bố quốc tế cũng tuyên bố thành lập “Tiểu vương quốc Hồi giáo” tại tỉnh Ben-gia-gi (Li-bi)...
Việc chính quyền I-rắc do Mỹ xây dựng bất lực trong quản lý đất nước, phải kêu gọi nước ngoài can thiệp đã tạo cớ cho các nước trực tiếp can thiệp về quân sự, chính trị và kinh tế vào I-rắc, đẩy nước này vào tình thế ngày càng bị phụ thuộc vào bên ngoài, biến I-rắc thành địa bàn tranh giành ảnh hưởng của các nước, nhất là các nước lớn.
I-rắc kêu gọi và tiếp nhận hỗ trợ từ cả I-ran và Mỹ đã tạo ra “cơ hội” cho I-ran và Mỹ cải thiện quan hệ song phương. Theo giới chức ngoại giao I-ran, tuy đã xuất hiện khả năng Mỹ và I-ran hợp tác hỗ trợ I-rắc chống IS, nhưng vẫn còn rào cản do nghi kỵ lẫn nhau xung quanh vấn đề hạt nhân.
Tình hình nội chiến ở Xi-ri còn phức tạp hơn. Khi Mỹ và các thành viên NATO chống IS nhưng cũng muốn chống cả ông Ba-sa An Át-xát. Vì thế, cả I-rắc và Xi-ri đều không được Mỹ mời tham gia Liên minh chống IS.
Nếu IS thành công tại I-rắc thì sẽ là tiền lệ vô cùng xấu cho các thành viên Liên đoàn A-rập. Vì tổ chức này vừa là mối đe dọa thường trực đến an ninh khu vực, lại vừa người “cổ xúy” cho phe phái đối lập hiện có trong nội bộ các nước ở Ai Cập, Ba-ranh, Li-băng, Thổ Nhĩ Kỳ, Xu-đăng, Tuy-ni-di… và đang chờ cơ hội vùng lên, có thể sẽ tạo ra hiệu ứng Đô-mi-nô trong khu vực.
… đến kinh tế
 |
| Một chiến binh IS khoe chiến lợi phẩm của mình. Ảnh: AP |
Cuộc khủng hoảng khởi nguồn tại I-rắc, tác động xấu đến giá dầu trên thị trường dầu mỏ thế giới. Tác động đến nguồn cung toàn cầu, do I-rắc sản xuất hơn 30% số thùng dầu mỗi ngày, đứng thứ hai trong OPEC.
Việc phiến quân IS mở rộng địa bàn chiếm đóng và nay là bãi chiến trường, trong đó có những khu vực sản xuất dầu lớn của I-rắc, đã và sẽ gây ra gián đoạn nguồn cung và làm tăng giá dầu trên thị trường quốc tế.
Giá dầu tăng kéo dài có thể sẽ tạo ảnh hưởng lớn đối với nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt là các nước châu Á như: Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và ASEAN. Đồng thời, tạo ra dư địa để các cường quốc thế giới chi phối nguồn khai thác và cung ứng dầu mỏ theo hướng có lợi cho họ.
Theo một nghiên cứu của ngân hàng ANZ, ASEAN có khả năng đối phó và thích ứng với việc giá dầu khoảng hơn 100 USD/thùng, nhưng nếu giá cao quá có thể ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng, lạm phát và buộc các ngân hàng Trung ương phải thắt chặt tiền tệ hơn nữa.
Và cấu trúc khu vực…
Chính quyền của Tổng thống Xi-ri Át-xát đang được hưởng lợi do IS hướng đến chiến trường I-rắc, khiến Xi-ri có thể tập trung lực lượng đối phó với các nhóm nổi dậy khác ở đây. Mặt khác, cuộc khủng hoảng tại I-rắc cũng khiến Mỹ và phương Tây “sao nhãng” vấn đề chống Xi-ri, vì hiện tại IS cũng đang là mối đe dọa lớn đối với phe đối lập ở Xi-ri.
Thổ Nhĩ Kỳ cũng đặc biệt quan tâm đến các diễn biến ở I-rắc, vì vấn đề người Cuốc và năng lượng ở phía Bắc I-rắc nằm trong lợi ích kinh tế và chính trị của họ.
Vì nếu người Cuốc ở I-rắc thành lập một Nhà nước riêng sẽ tác động lớn đến 5 triệu người Cuốc ở Thổ Nhĩ Kỳ. Vì thế, Thổ Nhĩ Kỳ lâu nay đã can dự vào vấn đề chính trị giữa Chính phủ Trung ương I-rắc và chính quyền tự trị người Cuốc (KRG) liên quan đến việc khai thác và vận chuyển năng lượng.
Đối với I-ran, sự mở rộng phạm vi hoạt động của các nhóm thánh chiến Sunni được trang bị vũ khí hiện đại ở khu vực biên giới phía Tây đe dọa nhà nước I-rắc - đồng minh chủ chốt của I-ran - là một vấn đề đặc biệt quan ngại.
Sự trỗi dậy của IS tại cả I-rắc và Xi-ri được coi là đòn chiến lược tác động tới các lợi ích của I-ran. Nếu không ngăn chặn được mối họa IS, thì những thành quả mà I-ran gây dựng tại I-rắc có thể sẽ tiêu tan.
Bên cạnh đó, I-ran cũng quan ngại nếu người Cuốc I-rắc độc lập sẽ khuyến khích người Cuốc ở Thành phố Ma-ha-bát và các phong trào ly khai khác phát triển. Do vậy, một Nhà nước I-rắc toàn vẹn và ổn định đóng vai trò rất quan trọng mà I-ran đang hướng tới.
Đối với A-rập Xê-út và IS có thể chung lợi ích trong việc chứng kiến sự sụp đổ của chế độ Át-xát và Ma-li-ki, nhưng A-rập Xê-út cũng không có lợi ích gì khi ủng hộ IS vì đây là tổ chức khó tin cậy và không thể kiểm soát được.
Điều đó giải thích vì sao A-rập Xê-út phải triển khai thêm 30 nghìn quân tới biên giới giáp với I-rắc để phòng ngừa mối đe dọa từ IS và chấp nhận tham gia Liên minh quốc tế chống IS do Mỹ lãnh đạo.
Trong bối cảnh Mỹ và đồng minh chỉ giới hạn chống IS từ trên không trong thời gian tới, thì cả I-rắc và Xi-ri sẽ tiếp tục lún sâu vào bất ổn, khu vực Trung Đông sẽ vẫn phải đối mặt với nhiều cuộc xung đột tiềm ẩn liên quan đến tôn giáo, sắc tộc.
Vì thế, giới phân tích cho rằng, những chuyển động trong cấu trúc an ninh đang theo xu hướng bất lợi cho khu vực. Và hồi kết của cuộc chiến chống IS của Liên minh quốc tế do Mỹ dẫn đầu vẫn khó đoán định./.
Theo:
VOV
