Sức sống của các môn thể thao truyền thống

Đã thành lệ, cứ vào mùng 2, mùng 3 Tết Nguyên đán, hằng năm, làng Cự Trữ, xã Phương Định (Trực Ninh) lại tổ chức thi đấu các môn thể thao truyền thống như bơi chải, kéo co, bịt mắt đánh trống... Ông Vũ Duy Cường, trưởng thôn Cự Trữ cho biết: “Người làng Cự Trữ quanh năm vất vả với nghề nông và nghề dệt sợi truyền thống nên việc tổ chức các môn thể thao vào dịp đầu xuân mới đáp ứng nhu cầu về đời sống tinh thần, tạo sự phấn khởi, đoàn kết trong lao động, sản xuất của người dân”. Môn thể thao có sức hút người dân nơi đây là thi bơi chải với sự tham gia của 3 đội nam, 3 đội nữ đại diện cho 3 khu dân cư của làng. Trước đây, điều kiện kinh tế khó khăn, các cuộc thi chủ yếu bằng thuyền nan, sau năm 1985 các cuộc đua hấp dẫn hơn với 3 chải gỗ được đóng mới. Theo quy định của ban tổ chức, các đội bơi chải gồm 11 người, không khống chế độ tuổi người tham gia. Tuy nhiên, để các chải bơi nhanh, các đội đều chọn tay chải là thanh niên khoẻ mạnh, nhanh nhẹn, còn người cầm lái là những người trung niên có kinh nghiệm sông nước. Sáng mùng 2 Tết, dân làng tổ chức hạ chải xuống con sông chảy qua giữa làng. Trong tiếng trống thúc giục, sự cổ vũ gieo hò của người xem, cuộc thi bơi chải diễn ra sôi nổi, hào hứng. Các chải xuất phát từ điểm đầu cầu Đá đến điểm cuối làng là ranh giới giữa 2 làng Cự Trữ và Nhự Nương thì vòng lại. Các chải nam thi đấu 4 vòng với chiều dài đường đua 3,2km, các chải nữ thi đấu 3 vòng sông với chiều dài 2,4km. Điểm đặc biệt của bơi chải làng Cự Trữ vào dịp đầu xuân là không nặng về ganh đua, tranh giành quyết liệt mà mang ý nghĩa vui xuân là chính và người tham gia đều cùng họ hàng với nhau. Sau cuộc bơi chải ngày mùng 2 Tết Nguyên đán, ban tổ chức tiến hành trao thưởng cho các chải khu dân cư theo từng thứ hạng. Đến sáng mùng 3 Tết cuộc thi bơi chải lại tiếp tục diễn ra một lần nữa. Cùng với bơi chải, trong dịp này làng còn tổ chức kéo co, bịt mắt đánh trống tại khu vực NVH với sự tham gia của hàng trăm đoàn viên, thanh, thiếu niên ở các khu dân cư…

Từ nhiều năm nay các hoạt động văn hoá, các môn thể thao truyền thống, các trò chơi dân gian như bơi chải, võ vật, cờ người, kéo co, leo cầu ngô bắt vịt, thổi cơm thi, bịt mắt đập niêu… được các cấp uỷ Đảng, chính quyền trong tỉnh quan tâm chỉ đạo tổ chức trong những ngày vui Tết, đón Xuân. Huyện Nam Trực nổi tiếng có nhiều môn thể thao truyền thống gắn với các lễ hội mùa xuân. Tiêu biểu là Lễ hội Chùa Đại Bi, Thị trấn Nam Giang được tổ chức vào các ngày 20 và 21 tháng Giêng hấp dẫn người dân bởi nhiều hoạt động thể thao truyền thống như đấu vật, cờ người, tổ tôm điếm… Vật chùa Đại Bi còn được gọi là “Vật chầu Thánh” bởi trước mỗi trận đấu, các đô vật thực hiện bài “xe đài, cuốn chỉ” để làm thủ tục bái Phật và các vị Thiền sư Từ Đạo Hạnh, Thiền sư Giác Hải, Đức Bồ Đề Đạt Ma. Tương truyền, trước kia Từ Uy tướng quân Nguyễn Điền đã từng tham gia vật chầu Thánh. Ông nổi tiếng có sức mạnh, dẻo dai hơn người đã chiến thắng ở giải vật nhiều năm. Sau này, khi tham gia đánh giặc Tàu Ô, ông lanh lẹ, mưu trí bắt được tướng giặc rồi dùng chính viên tướng này tiêu diệt hàng chục tên giặc khác. Trải qua bao năm tháng, môn vật trong lễ hội chùa Đại Bi vẫn được địa phương duy trì tổ chức với sự tham gia của đông đảo các đô vật trong huyện. Các đô vật tham dự giải luôn tâm niệm, nếu giành thắng lợi sẽ gặp nhiều may mắn, sức khỏe dồi dào cho cả năm nên đều thể hiện quyết tâm trong thi đấu. Do vậy, các trận đấu vật đều diễn ra quyết liệt; đô vật nào thể hiện được một đòn hay, kỹ thuật đẹp mắt sẽ nhận được tràng vỗ tay tán thưởng của người xem. Lễ hội truyền thống hoa cây cảnh thôn Vị Khê, xã Điền Xá diễn ra từ ngày 12 đến 16 tháng Giêng hằng năm thu hút sự quan tâm của nhiều du khách. Đến đây du khách không chỉ ngắm các tác phẩm hoa, cây cảnh đặc sắc do những bàn tay, khối óc các nghệ nhân làng nghề tạo ra mà còn hoà mình vào các môn thể thao truyền thống như thi đấu cờ trình, tổ tôm, chọi gà… Lễ hội Đền An Lá, xã Nghĩa An được tổ chức vào tháng 3 âm lịch tưởng nhớ và tri ân công đức đối với tướng quân Nguyễn Tấn - một danh tướng thời Đinh. Trong các hoạt động thể thao truyền thống tổ chức trong lễ hội Đền An Lá, giải cờ tướng thu hút nhiều kỳ thủ từ các vùng lân cận về tham dự, cống hiến cho khán giả nhiều trận cờ hay, hấp dẫn. Huyện Xuân Trường nhiều năm qua có phong trào khôi phục và phát triển mạnh các môn thể thao truyền thống, các trò chơi dân gian như bơi chải, đấu vật, chọi gà, tổ tôm, đánh cờ trình, leo cầu ngô, nấu cơm thi... trong các lễ hội: Đền làng An Cư (Xuân Vinh), hội làng Xuân Bảng và lễ hội làng Ngọc Tỉnh (Thị trấn Xuân Trường), làng Ngọc Tiên (Xuân Hồng), Chùa Thọ Vực (Xuân Phong), Chùa Nghĩa Xá (Xuân Ninh)... Lễ hội truyền thống làng Nhân Thọ, xã Thọ Nghiệp được người dân tổ chức 2-3 năm một lần vào ngày 14 đến 16 tháng Giêng với các môn thể thao như bơi chải nam, nữ, leo cầu ngô, trèo cây chuối, lấy lửa, mò trứng, bắt cá dưới sông để làm cỗ cúng Thánh Mẫu, Thành Hoàng làng. Huyện Giao Thuỷ nổi tiếng với nhiều môn thể thao truyền thống, các trò chơi dân gian đầu xuân. Nhiều năm nay vào dịp lễ hội Đình - Đền Kiên Hành ngày mùng 5 và 6 tháng Giêng, xã Giao Hải tổ chức cho nhân dân thi đấu các môn bơi chải, vật, cờ tướng, tổ tôm điếm, bóng chuyền; trong đó sôi động nhất là thi bơi chải của 4 đội chải nam, 4 đội chải nữ đại diện cho 4 khu dân cư trong xã là Tân Hùng, Bắc Cường, Tiền Lang, Lâm Thành. Lễ hội làng Hoè Nha, xã Giao Tiến diễn ra vào các ngày 14 và 15 tháng Giêng có tổ chức thi bơi chải quanh làng. Lễ hội Đền - Chùa Thanh Khiết xã Giao Yến diễn ra vào ngày mùng 6 tháng Giêng tổ chức các trò chơi dân gian như chọi gà, tổ tôm điếm, đi cà kheo… Huyện Vụ Bản có hàng chục lễ hội mùa Xuân ở các xã Trung Thành, Quang Trung, Đại Thắng, Thành Lợi, Kim Thái với đa dạng các các môn thể thao truyền thống, các trò chơi dân gian. Đó là lễ hội Đền Giáp Nhất, xã Quang Trung diễn ra mùng 6, 7 tháng Giêng có tổ chức đánh cờ tướng với sự tham dự của hàng chục cờ thủ trong và ngoài huyện. Lễ hội Phủ Dầy, xã Kim Thái được tổ chức từ mùng 5 đến mùng 8-3 âm lịch hằng năm luôn có các môn: đấu vật, cờ người, múa lân, sư tử, rồng, hoa trượng hội... Lễ hội làng Quả Linh, xã Thành Lợi tổ chức từ mùng 3 đến mùng 5-3 âm lịch vào các năm Dần, Thân, Tỵ, Hợi với các môn thể thao truyền thống như múa rồng, thi thuyền chở lương, cờ tướng, chơi tam cúc điếm… 

 

Để khuyến khích các địa phương khôi phục và phát triển các môn thể thao truyền thống, các trò chơi dân gian, thời gian qua nhiều huyện, thành phố cũng đã tổ chức các hoạt động thi đấu vào dịp đầu xuân. Vào mùng 5 Tết Nguyên đán hằng năm, Trung tâm VH-TT-TT huyện Nghĩa Hưng tổ chức thi đấu, giao lưu cờ trình, chọi gà… tại tiền sảnh NVH huyện thu hút đông đảo người dân các xã, thị trấn tham gia. Trong dịp Tết Nguyên đán, CLB cờ tướng Trung tâm VH-TT-TT Thành phố Nam Định tổ chức thi đấu cờ trình giữa các hội viên, giữa hội viên với người yêu cờ thành phố trên sân Quảng trường Hoà Bình... Vào dịp đầu xuân, Sở VH, TT và DL duy trì tổ chức các Giải vật tự do tỉnh thu hút hàng chục đô vật đến từ 10 huyện, thành phố thi đấu 7 hạng cân vật tự do nam, 6 hạng cân vật tự do nữ…

 

Việc khôi phục và phát triển các môn thể thao truyền thống, các trò chơi dân gian trong mùa xuân vừa đáp ứng nhu cầu vui chơi, giải trí của nhân dân, vừa bảo tồn, phát triển những giá trị văn hóa truyền thống của cha ông, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc./.

 

Bài và ảnh: Đức Thiện