Ngày hội Văn hóa - Thể thao truyền thống hàng năm là một trong những hoạt động văn hóa được huyện Hải Hậu duy trì tổ chức hơn 30 năm mỗi dịp chào mừng kỷ niệm Ngày Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9. Vào ngày này, cả những người con học tập, làm ăn xa quê đều cố gắng thu xếp công việc để trở về quê hương dự hội. Trong ngày hội diễn ra các tiết mục đồng diễn nghệ thuật đặc sắc nhất của học sinh và người cao tuổi; biểu diễn các sinh hoạt văn hóa truyền thống mang đặc trưng của vùng quê biển như trình diễn đi cà kheo vừa múa lân, đánh trống, thổi kèn hòa cùng tiếng nhạc, trống cà rùng, cồng chiêng vang lên hùng tráng hay những màn múa lân, sư, rồng uyển chuyển, đẹp mắt, cuốn hút người xem… Không chỉ có các hoạt động nghệ thuật, mà còn có các môn thể thao truyền thống như thi kéo co, bơi chải thu hút lượng người tham gia cổ vũ đông đảo, tạo nên không khí cuồng nhiệt, sôi động.
 |
| Đội cồng chiêng xã Hải Vân biểu diễn trong Ngày hội Văn hóa - Thể thao truyền thống huyện Hải Hậu năm 2022. |
Nghệ thuật biểu diễn cà kheo ở Hải Hậu bắt nguồn từ cuộc sống lao động, sản xuất thường ngày của ngư dân ven biển. Trước kia, người dân đã nghĩ cách dùng cà kheo “nối dài đôi chân” ra biển để cất te, quăng chài. Trải qua thời gian, từ một công cụ đánh bắt cá, đi cà kheo đã trở thành môn nghệ thuật độc đáo được ngư dân các xã: Hải Triều, Hải Lý tập luyện, biểu diễn trong lễ hội tại các di tích và sự kiện văn hóa quan trọng ở địa phương. Trải qua nhiều thế hệ gìn giữ, đến nay, mỗi đội cà kheo có từ 15-25 thành viên đã sáng tạo nhiều tiết mục, trò diễn độc đáo, hấp dẫn như: múa kiếm, đánh gậy, đá bóng, kéo co, đấu vật, múa sư tử, đánh trống, chơi nhạc cụ, thả lưới, quăng chài… Sau những giờ lao động vất vả, các thành viên lại tụ họp trên bãi biển để cùng tập luyện, sáng tạo ra những tích trò mới để rèn luyện sức khỏe và mang niềm vui cho mọi người. Ở Hải Hậu, nghệ thuật múa lân, sư, rồng có truyền thống gần 100 năm. Từ xưa, các tốp, đội múa lân, sư, rồng thường xuyên biểu diễn phục vụ nhân dân vào các dịp hội làng. Ngày nay, nhiều địa phương trong huyện đã gìn giữ và phát triển được bộ môn nghệ thuật này; tiêu biểu như: Câu lạc bộ (CLB) múa sư tử các xã Hải Hưng, Hải Thanh, Hải Đông, Hải Cường, Hải Anh; CLB múa lân các xã Hải Phúc, Hải Chính; CLB múa rồng các xã Hải Bắc, Hải Trung. Hàng năm, vào các dịp Tết Trung thu, Tết Nguyên đán, lễ mừng thọ đầu xuân, lễ hội truyền thống tại các đình, đền, chùa trên địa bàn huyện đều diễn ra nhiều trò chơi dân gian, trong đó không thể thiếu các tiết mục múa lân, sư, rồng. Trong các tiết mục biểu diễn, các CLB đã thể hiện được nhiều điệu múa khó kết hợp với những thế võ độc đáo như: Độc chiếm ngao đầu, Song hỷ, Tam tinh, Tam anh, Tứ quý hưng long (múa lân), Long hổ hội (múa rồng)… phối hợp các động tác nhịp nhàng với tiếng trống, tiếng chiêng. Không chỉ biểu diễn phục vụ các sự kiện văn hóa, các CLB lân, sư, rồng còn biểu diễn đón khách, phục vụ lễ khai trương, động thổ, khánh thành, ra mắt sản phẩm mới… của các gia đình, công ty, doanh nghiệp trong và ngoài huyện. Hải Hậu còn có thế mạnh về nhạc cụ kèn đồng với trên 100 đội kèn ở các xứ, họ đạo, mỗi đội gồm từ 30-50 nhạc công. Bên cạnh đó là các hội trống cà rùng của xã Hải Phương và thị trấn Yên Định, mỗi đội trống có từ 50-70 người; trong đó riêng xã Hải Phương có 4 đội trống cà rùng. Không chỉ phục vụ các hoạt động tôn giáo, từ nhiều năm qua các đội kèn đồng, các hội trống cà rùng tích cực tham gia các hoạt động văn hóa, chính trị, phục vụ đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân địa phương. Trong ngày hội, những âm thanh hùng tráng, rền vang từ các hội, đội trống cà rùng, kèn đồng như nhân lên lòng tự hào của nhân dân trong huyện với truyền thống hơn 40 năm là điển hình văn hóa, thông tin cấp huyện của cả nước.
Cùng với các loại hình văn hóa truyền thống, nhiều năm nay, huyện Hải Hậu còn phát triển được một số bộ môn nghệ thuật đặc sắc; tiêu biểu như: đội cồng chiêng xã Hải Vân, đoàn nhạc nhẹ xã Hải Phương, đội trống hội xã Hải Thanh, hội trống rước rồng Chùa Phúc Sơn, xã Hải Trung, hội trống nữ các xã Hải Xuân, Hải Bắc... Hội trống rồng Chùa Phúc Sơn, xã Hải Trung được thành lập từ năm 2010 do Thượng tọa Thích Thanh Huỳnh khởi xướng và hướng dẫn tập luyện; ngoài phục vụ nghi lễ tôn giáo còn tham gia phục vụ các sự kiện chính trị, văn hóa, xã hội của địa phương trong những dịp lễ, tết và những ngày kỷ niệm lớn. Đoàn nhạc nhẹ xã Hải Phương được thành lập năm 2019 có 70 thành viên nam và nữ, trong đó có 40-50 thành viên luyện tập thường xuyên. Các thành viên của đoàn chủ yếu là học sinh các trường THCS, THPT và những người nông dân, công nhân trong xã đều chơi thuần thục các loại nhạc cụ hòa tấu hiện đại như: violin, saxophone, cello, trống. Ông Phạm Văn Đức, Trưởng đoàn nhạc nhẹ xã Hải Phương cho biết: “các tiết mục nhạc nhẹ được nhiều người ưa thích bởi tính chất nhạc vui tươi, yêu đời. Sau hơn 2 năm gián đoạn hoạt động biểu diễn do bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19, năm 2022, Đại hội Thể dục, thể thao xã Hải Phương và Ngày hội Văn hóa - Thể thao truyền thống huyện Hải Hậu là những “sân khấu” lớn đầu tiên mà các “nghệ sĩ” nông dân trong đoàn tham gia biểu diễn”.
Hải Hậu là địa phương phát triển mạnh với đa dạng các loại hình nghệ thuật như: hát chèo, chầu văn, kịch, ca - múa - nhạc đương đại... Các tổ, đội, CLB văn nghệ đã tập hợp nhiều cá nhân là hạt nhân văn nghệ có khả năng sáng tác kịch bản, đạo diễn và biểu diễn; nhiều “giọng hát hay, tay đàn giỏi” ở khắp các thôn, xóm trong huyện từng nhiều lần đoạt giải tại các hội thi, hội diễn nghệ thuật cấp tỉnh và khu vực. CLB văn nghệ xã Hải Thanh được tái lập năm 1995, có gần 30 thành viên đã dựng và biểu diễn được nhiều vở chèo cổ với dàn kịch mục dày dặn, có nội dung sâu sắc, như các vở: “Quan Âm Thị Kính”, “Trương Viên”, “Tấm Cám”, “Gieo gió gặt bão”, “Quai đê lấn biển” và các hoạt cảnh chèo đề tài hiện đại, phản ánh đời sống lao động, sinh hoạt của người dân nông thôn. Ngoài ra, nhiều thành viên trong CLB văn nghệ xã thể hiện nhuần nhuyễn các bài hát văn như: “Nam Định quê tôi”, “Hội làng”… với giai điệu vui tươi, trong sáng ngợi ca quê hương, đất nước đổi mới... Ở xã Hải Minh, nghệ thuật chèo đã trở thành “món ăn” tinh thần không thể thiếu của người dân nơi đây. Năm 2002, CLB chèo Hải Minh được thành lập với các thành viên nòng cốt là đội chèo xóm Bắc Hải. Hiện nay, CLB có 15 thành viên, gồm 10 diễn viên và 5 nhạc công. Ngoài việc biểu diễn thành thục các làn điệu chèo, CLB còn sáng tác, dàn dựng những hoạt cảnh chèo tuyên truyền về công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình...
Để phát triển các loại hình văn hóa, nghệ thuật quần chúng, hàng năm, các cấp ủy, chính quyền huyện Hải Hậu chỉ đạo tổ chức nhiều hội thi, hội diễn, giao lưu văn hoá, văn nghệ như: Liên hoan nghệ thuật quần chúng huyện, Ngày hội Văn hóa - Thể thao huyện... Khuyến khích nhân dân tham gia sáng tạo, bảo tồn, truyền dạy và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương; đẩy mạnh công tác xã hội hóa tạo nguồn lực xây dựng, hoàn thiện và phát huy hiệu quả các thiết chế văn hóa. Thường xuyên tạo cơ chế hỗ trợ kinh phí, đầu tư trang thiết bị: đạo cụ, loa đài, trang phục… động viên, khuyến khích các đội, CLB văn hóa, nghệ thuật hoạt động hiệu quả, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân./.
Bài và ảnh: Khánh Dũng
