Chúng tôi đến gia đình bà Phạm Thị Thành (78 tuổi), thành viên kỳ cựu của đội chèo xóm Bắc Hải, xã Hải Minh (Hải Hậu). Trong căn nhà khang trang của bà Thành, các thành viên trong đội đang xem những lại những hình ảnh buổi biểu diễn của đội để từng cá nhân rút kinh nghiệm. Bà Trần Thị Duân (70 tuổi), Chủ nhiệm đội chèo xóm Bắc Hải cho biết: Ðội chèo xóm Bắc Hải thành lập từ năm 1965 và duy trì đến ngày nay. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, điều kiện cơ sở vật chất còn khó khăn, thiếu thốn, bom đạn luôn rình rập, tiếng hát chèo đã trở thành nhu cầu không thể thiếu được trong đời sống tinh thần của người dân Bắc Hải. Ngày ấy thành viên đội chèo có cả cán bộ xã, dân quân, người nông dân ban ngày miệt mài lao động sản xuất, buổi tối lại tranh thủ tập luyện các trích đoạn chèo. Mỗi khi tiếng trống chèo vang lên ở sân HTX là lúc trẻ em, người già trong xóm tíu tít rủ nhau đi xem. Những đêm diễn không loa đài, không có điện, sân khấu chỉ tạm bợ nhưng người dân đều đến kín sân. Những diễn viên thời đó hiện nay vẫn sinh hoạt cùng đội như bà Phạm Thị Thành, Trần Thị Lụa, Ðỗ Thị Ngân, Phạm Thị Thơm, Ðỗ Thị Nhài... gắn liền với những vai diễn trong các trích đoạn chèo cổ như: “Thị Mầu lên chùa”, “Lý trưởng - mẹ Ðốp” trong vở “Quan Âm Thị Kính”, “Súy Vân giả dại” trong vở “Kim Nham” ...
 |
| Một buổi tập tiết mục mới của đội chèo xóm Bắc Hải. |
Thời điểm những năm 1990, do điều kiện kinh tế khó khăn, thiếu diễn viên, đội chèo xóm Bắc Hải hoạt động cầm chừng. Năm 1995, bà Phạm Thị Thành và bà Trần Thị Duân đã đứng ra tái lập đội chèo. Ðến nay, đội chèo Bắc Hải đã có gần 30 thành viên, đều là phụ nữ có độ tuổi từ 40-78. Trong đội, bà Phạm Thị Thành (78 tuổi) là thành viên cao tuổi nhất nhưng vẫn nhiệt tình tham gia các buổi biểu diễn, hướng dẫn các thành viên múa - hát chèo. Bà Trần Thị Duân, chủ nhiệm của đội luôn gương mẫu trong các hoạt động, chia sẻ: Ðể chuẩn bị tham dự một hội diễn văn nghệ, đội phải tập luyện trước hằng tuần. Trong đội chèo xóm Bắc Hải hiện nay có nhiều thành viên diễn ăn ý trên sân khấu như hai chị em bà Trần Thị Lụa, Trần Thị Mơ, các bà Phạm Thị Thành, Trần Thị Duân, Phạm Thị Ngọ là liên gia... Do không có diễn viên nam nên khi biểu diễn các trích đoạn chèo: “Lý trưởng - mẹ Ðốp” (vở Quan Âm Thị Kính), “Vợ chồng thuyền chài” (Vở Nhị Ðộ Mai)… các bà: Trần Thị Mơ, Hoàng Thị Hương đều thể hiện thành công các vai diễn nam.
Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết đội chèo xóm Bắc Hải tái lập từ “hai bàn tay trắng”, quỹ hoạt động do các thành viên tự đóng góp. Mỗi buổi biểu diễn nếu được trả tiền thù lao, đội lại dành để sắm sửa quần áo, phông màn. Hiện nay, đội đã sắm được các bộ trang phục phù hợp với từng trích đoạn chèo, các làn điệu dân ca. Riêng ban nhạc do thiếu nhân lực nên bà Thành và bà Duân đã đặt vấn đề kết nghĩa với một số CLB chèo ở huyện Trực Ninh và được giúp đỡ trong các buổi biểu diễn. Ðiểm đặc biệt trong cách thức hoạt động của đội chèo Bắc Hải là các thành viên tự đặt ra chỉ tiêu mỗi năm phải học hát một đến hai làn điệu mới; dàn dựng hai đến ba hoạt cảnh chèo. Hoạt động theo phương thức xã hội hóa, đội chèo còn nhận được sự ủng hộ tích cực của chính quyền và nhân dân địa phương. Mỗi khi có sự kiện lớn, UBND xã đều hỗ trợ kinh phí để các hội viên tập luyện và tham gia biểu diễn. Ngoài các trích đoạn chèo cổ, đội còn dàn dựng các hoạt cảnh, trích đoạn, ca cảnh chèo do thành viên trong đội tự sáng tác nhằm ca ngợi tình yêu quê hương, đồng thời phê phán những thói hư tật xấu trong xã hội. Nội dung của các tác phẩm này đều lấy chất liệu từ cuộc sống thực tế ngay trong làng, xã nên rất sống động. Dàn kịch mục của đội hiện nay khá phong phú, gồm những hoạt cảnh chèo: “Nghĩa nặng tình sâu”, “Tình ca cây lúa”, “Dồn điền đổi thửa”, “Anh lái xe và cô chống lầy”...
Ðồng chí Trần Năng Tĩnh, Bí thư chi bộ xóm Bắc Hải cho biết: Từ khi NVH xóm Bắc Hải được xây dựng với đầy đủ các trang thiết bị âm thanh, ánh sáng và sân khấu biểu diễn, đã tạo điều kiện cho đội chèo tập luyện. Vài năm trở lại đây, để duy trì hoạt động, các tiết mục của đội chèo thường xuyên được biểu diễn trong các buổi sinh hoạt của chi Hội Phụ nữ xóm. Các trích đoạn, ca cảnh chèo của đội chèo xóm Bắc Hải mang nội dung, ý nghĩa chính trị sâu sắc được biểu diễn tại các cuộc thi, các hội nghị của địa phương, của huyện. Nhiều năm liền, các tiết mục hát chèo, hát văn của đội đã đạt giải A tại các cuộc thi liên hoan văn nghệ quần chúng toàn huyện.
Hoạt động của đội chèo Bắc Hải đã làm phong phú thêm đời sống tinh thần của nhân dân trong xã sau những ngày lao động vất vả. Hiện nay ngoài những buổi biểu diễn, các thành viên đội chèo Bắc Hải còn dành thời gian để truyền thụ kiến thức, tiếp lửa nghệ thuật chèo cho thế hệ tương lai./.
Bài và ảnh: Viết Dư
