Hương ước, quy ước là quy tắc ứng xử do cộng đồng dân cư cùng thoả thuận, đặt ra để điều chỉnh quan hệ xã hội mang tính tự quản của nhân dân. Những năm qua, công tác xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước ở tỉnh ta đã đạt được nhiều kết quả tích cực, phát huy quy chế dân chủ cơ sở, tác động tích cực đến các phong trào xây dựng “Gia đình văn hoá”, “Làng văn hoá”, nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội, góp phần gìn giữ và phát huy phong tục tập quán tốt đẹp trong cộng đồng dân cư.
 |
| Múa rồng trong lễ hội Đền Văn Trì, Thị trấn Quất Lâm (Giao Thuỷ). |
Hằng năm, Sở VH, TT và DL phối hợp với Sở Tư pháp, UBND các huyện, thành phố tăng cường rà soát, chỉ đạo, hướng dẫn các xã, phường, thị trấn xây dựng, sửa đổi, bổ sung hương ước, quy ước; bãi bỏ những hương ước, quy ước không còn phù hợp quy định của pháp luật và tình hình thực tế ở địa phương. Toàn tỉnh hiện có 3.466 hương ước, quy ước; trong đó, số hương ước, quy ước được phê duyệt năm 2017 là 893, sửa đổi, bổ sung là 65. Nội dung hương ước, quy ước quy định rõ những việc “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” như: Các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; quyết toán thu chi các khoản đóng góp quỹ, xây dựng các công trình phúc lợi, vay vốn phát triển sản xuất… Ở huyện Giao Thuỷ, cả 332 xóm, TDP đều xây dựng được hương ước, quy ước. Các xóm, TDP chủ động lồng ghép quy chế dân chủ vào việc xây dựng, sửa đổi, bổ sung hương ước, quy ước về nếp sống văn minh qua các hoạt động: mừng thọ, giỗ tổ, lễ hội, việc hiếu, việc hỉ… Từ việc thực hiện hương ước, quy ước, các lễ hội trên địa bàn huyện được tổ chức theo nghi thức truyền thống, phần hội tổ chức nhiều trò chơi dân gian đặc sắc như kéo co, cờ tướng, cờ người, bơi chải, đấu vật... kết hợp với biểu diễn văn nghệ quần chúng. Thông qua lễ hội đã tạo khí thế vui tươi, phấn khởi trong nhân dân, đồng thời góp phần bảo tồn, phát huy những nét đẹp văn hóa dân tộc. Lễ mừng thọ đầu năm cho các bậc cao niên được tổ chức trang trọng tại NVH trung tâm các xã, thị trấn vào dịp Tết Nguyên đán hằng năm. Việc tổ chức liên hoan mừng thọ chỉ trong phạm vi nội bộ gia đình, không còn bắc rạp gây lấn chiếm hành lang ATGT, không làm cỗ mời khách ăn uống linh đình như những năm trước. 100% các khu dân cư đưa việc tang thành điều khoản trong hương ước, quy ước với các tiêu chí: gọn nhẹ, tiết kiệm, văn minh. Các đám tang đều do chính quyền, đoàn thể cơ sở đứng ra thành lập ban tang lễ; các khu dân cư thành lập tổ giúp việc cộng đồng, hội hiếu để giúp đỡ các tang gia, qua đó thắt chặt tình làng nghĩa xóm. Cùng với việc đẩy mạnh thực hiện, những vi phạm hương ước, quy ước đều được giáo dục, thuyết phục và xử phạt nghiêm túc theo quy định pháp luật. Trên địa bàn huyện, nhiều địa phương triển khai quyết liệt, hiệu quả nếp sống văn minh, tiêu biểu như: Thị trấn Quất Lâm và các xã Giao Hà, Giao Hải, Giao Long, Giao Phong, Bình Hoà… Đến nay, toàn huyện có 22 xã, thị trấn đạt chuẩn “Văn hóa - NTM”, 88,5% khu dân cư đạt danh hiệu “Xóm (TDP) văn hóa - NTM”, 51.380/60.459 hộ dân đạt tiêu chuẩn “Gia đình văn hoá - NTM” (đạt tỷ lệ 85%).
Ở huyện Hải Hậu, việc thực hiện hương ước, quy ước không những góp phần phát huy thuần phong mỹ tục, đề cao các chuẩn mực đạo đức truyền thống của dân tộc mà còn là “công cụ” hỗ trợ đắc lực cho việc thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”. Cả 546 xóm, TDP trong huyện đã xây dựng được hương ước, quy ước; trong đó có 80% hương ước, quy ước mới, 20% hương ước, quy ước sửa đổi, bổ sung. Các hương ước, quy ước được xây dựng theo phương châm “Lấy sức dân cùng Nhà nước chăm lo cuộc sống của nhân dân”, đề cao vai trò, trách nhiệm của mỗi gia đình, dòng họ đối với việc tuyên truyền, giáo dục con cháu các quy định của pháp luật trong việc thực hiện nếp sống văn hoá. Theo số liệu thống kê, mỗi năm toàn huyện có từ 1.000-1.200 đám cưới; trong đó, trên 80% số đám cưới được tổ chức theo nếp sống văn minh, 10% đám cưới tổ chức theo hình thức tiệc ngọt, 20% đám cưới không mời thuốc lá... Bên cạnh đó, nhiều thủ tục rườm rà trong tổ chức lễ cưới được giảm bớt, các nghi thức như: lễ dạm ngõ, lễ ăn hỏi, lễ lại mặt... được tổ chức giản dị nhưng trang trọng, đầm ấm. Lễ hội ở các địa phương trong huyện đều theo hướng văn minh, tiết kiệm, mang ý nghĩa giáo dục truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”; tập trung giải quyết các vấn đề: vệ sinh môi trường, nạn hành khất, trò chơi kiếm tiền bất hợp pháp, bán hàng, đổi tiền lẻ, đốt vàng mã trong khu vực lễ hội… Các xã, thị trấn đều thành lập Ban tổ chức lễ hội với sự tham gia của các ban, ngành, đoàn thể; đẩy mạnh tuyên truyền, giới thiệu về di tích, phổ biến quy chế lễ hội và nội quy bảo vệ cảnh quan di tích.
Ở huyện Trực Ninh, hằng năm, Ban công tác Mặt trận khu dân cư thường xuyên phối hợp với các trưởng thôn, xóm và bí thư chi bộ rà soát hương ước, quy ước, xem xét loại bỏ những nội dung không còn phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành; lựa chọn những nội dung tích cực để bổ sung vào hương ước, quy ước; đề cao việc thực hiện hương ước, quy ước trong các cán bộ, đảng viên, coi đó là một trong những tiêu chí để đánh giá, bình xét, xếp loại gia đình văn hóa, làng văn hóa, góp phần làm cho đời sống văn hóa cộng đồng phát triển theo hướng lành mạnh, tiến bộ. Đến nay, 100% các thôn, xóm TDP xây dựng được hương ước, quy ước. Điều đặc biệt trong hương ước, quy ước làng ở huyện Trực Ninh là tập trung vào các vấn đề về gia đình với các quy định như: tập trung xóa bỏ các hủ tục, tập quán lạc hậu trong hôn nhân và gia đình; phòng, chống bạo lực gia đình; tăng cường công tác chăm sóc và giáo dục trẻ em; thực hiện bình đẳng giới, nâng cao vai trò của người phụ nữ… Nhờ thực hiện hương ước, quy ước, tính cộng đồng và tình làng nghĩa xóm được gắn kết, tình trạng khiếu kiện vượt cấp trên địa bàn huyện những năm qua giảm đáng kể. Bên cạnh đề cao các chuẩn mực gia đình trong tình hình mới, hương ước, quy ước làng ở huyện Trực Ninh còn chú trọng đến các vấn đề về an sinh xã hội như: quy ước về thực hiện nghĩa vụ quân sự, quy ước sử dụng điện, nước và các công trình công cộng; quy ước quan hệ ứng xử trong gia đình và xã hội, truyền thống hiếu học trong gia đình, dòng họ; quy ước về giao thông nông thôn, an ninh trật tự, thăm hỏi người ốm đau, người có hoàn cảnh khó khăn, người có công với cách mạng… Vào ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc (23-11), các thôn, xóm, TDP tiến hành sơ kết, tổng kết, đánh giá kết quả đạt được, đề ra nhiệm vụ giải pháp thực hiện tốt hơn trong thời gian tiếp theo; định kỳ biểu dương những tập thể, cá nhân có thành tích trong xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước gắn với cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh”.
Thời gian tới các cấp uỷ, chính quyền cần tiếp tục tuyên truyền các văn bản pháp luật về xây dựng và triển khai thực hiện hương ước, quy ước nhằm nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân về vai trò của hương ước, quy ước làng trong đời sống xã hội. Chính quyền các xã, phường, thị trấn cần thường xuyên rà soát, sửa đổi, bổ sung hương ước, quy ước đã có phù hợp với quy định của pháp luật, điều kiện thực tế địa phương. Trong quá trình rà soát, sửa đổi phải công khai, dân chủ. Phối hợp tổ chức các lớp tập huấn về kỹ năng soạn thảo, thẩm định, đồng thời trang bị tài liệu cho những người có trách nhiệm trong xây dựng và triển khai thực hiện hương ước, quy ước theo hướng “thiết thực, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện, dễ kiểm tra”. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát; tích cực tuyên truyền vận động nhân dân tham gia thực hiện hương ước, quy ước gắn với việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh”. Đưa tiêu chí xây dựng, thực hiện hương ước vào để bình xét gia đình văn hóa, làng văn hóa./.
Bài và ảnh: Khánh Dũng
