Chiếc ca nô rời bến Tam Tòa, từ từ lướt sóng, xuôi theo dòng sông Đáy về biển. Đám học sinh lần đầu xa nhà biết bao bỡ ngỡ và háo hức, say sưa ngắm nhìn đôi bờ sông xanh mướt màu cây lá. Càng gần về phía biển, không khí càng trở nên mát mẻ, thoáng đãng, thoảng trong gió là hương vị mặn mòi rất riêng của muối, của tôm cá phơi khô thơm mùi nắng.
Ngày ấy, học sinh khu vực miền Thượng, miền Trung chúng tôi thường phải xuống tận các xã miền Hạ ở cuối huyện để thi học sinh giỏi. Phương tiện đi lại còn khó khăn và không sẵn như bây giờ, mấy cô trò dắt díu nhau đi bộ ra bến sông đi nhờ ca nô. Ở nhờ nhà người dân gần trường, các thầy cô nấu cơm, giặt giũ cho học sinh, tận tình như cha mẹ chăm con. Bữa cơm đầu tiên, chúng tôi được bác chủ nhà tốt bụng thết đãi món đặc sản nộm giá biển. Những ánh mắt lạ lẫm khi lần đầu nhìn thấy những con giá vừa được bắt từ các bãi cát, bãi bồi ven biển về, chỉ nhỏ bằng ngón tay, vỏ xanh màu lá và đặc biệt nhất là có cái chân trắng ngà thò ra bên ngoài trông giống hệt một cọng giá đỗ. Sau khi ngâm rửa sạch cát, những con giá được ngắt phần chân để riêng, chần qua nước sôi để giữ nguyên độ giòn ngọt; phần thân thì luộc lên, tách vỏ lấy thịt. Mấy cô trò chúng tôi cũng được tham gia thái hoa chuối, nhặt rau thơm và tỉ mẩn gỡ thịt từng con giá. Vừa làm, vừa nghe bác chủ nhà hướng dẫn cách xào chua ngọt, làm nem thính, làm nộm giá, thấy món nào cũng ngon, hấp dẫn. Trong gian bếp nhỏ lợp mái bổi đặc trưng của vùng biển, bác chủ nhà phi thơm hành tỏi, cho thịt con giá vào xào săn rồi đổ ra bát tô, trộn thêm hoa chuối, đường, nước cốt chanh, tỏi, ớt, cuối cùng mới cho phần chân con giá, rau thơm xắt nhuyễn và lạc rang giã giập vào. Bữa cơm tối hôm ấy có món canh mồng tơi nấu bằng nước luộc con giá, đĩa nộm giá biển hoa chuối giòn sần sật với đủ vị chua cay mặn ngọt, bọn trẻ con chúng tôi thi nhau ăn nhẵn cả nồi cơm trong niềm vui của bác chủ nhà đôn hậu, hiếu khách.
Món ngon nhớ lâu, sau này, trong những lần đi công tác ở các huyện vùng biển, tình cờ mua được con giá ở các chợ chuyên bán đồ hải sản ven đường, tôi lại ngồi cặm cụi làm món nộm giá biển. Bao năm rồi, vị ngọt thơm, giòn tan của những con giá vẫn đậm đà như lần đầu được thưởng thức nơi quê biển./.
Lam Hồng
