Sau một mùa hè dồi dào thức ăn, bước sang tháng bẩy, những con cá rô ở đồng làng đã căng tròn bụng trứng, chuẩn bị cho thời kỳ sinh sản. Đây là lúc cá rô đồng ngon nhất và cũng là thời điểm nông nhàn nên người người, nhà nhà đổ xô đi bắt cá rô. Sáng sớm, quanh bờ ruộng nước xâm xấp cổ chân, trẻ em đeo giỏ, người lớn cầm nơm, cứ nghe tiếng búng vây tách tách, chụp nơm xuống, thò tay vào khoắng là tóm được một con cá rô béo vàng đang loay hoay tìm nơi đẻ trứng. Càng những hôm trời mưa, cá rô lên đẻ trứng càng nhiều. Tầm chập choạng tối, tôi thường cầm đèn chai đi soi cho ông nội thả lờ quanh bờ ao, bờ đầm. Những chiếc lờ đan bằng tre thuôn dài, phình ra ở giữa, hai đầu có gắn nắp hình phễu để khi tôm cá lọt vào trong ăn mồi thì không thể ra được. Ông tôi thường bắt những chú nhái, phơi nắng một ngày rồi treo vào thanh tre cài ngang thân lờ làm mồi dụ tôm cá. Sau khi thả những chiếc lờ chìm xuống nước, phần que có buộc dây được cắm chặt vào bờ và đánh dấu theo cách riêng của ông, có khi ngay gần bụi cúc tần sà xuống mép nước, có khi bên cạnh khóm khoai nước vừa trổ hoa vàng. Tôi khoái nhất là lúc theo ông đi thu lờ. Đi vòng quanh ao hoặc dọc bờ ruộng theo hành trình đêm trước, ông nhẹ nhàng nhấc từng chiếc lờ lên. Ngoài cá rô, nhiều hôm ông cháu tôi còn bắt được cả cá trê, tôm, cua, ốc nhồi. Mỗi lần thả lờ chỉ cần đặt khoảng hai chục chiếc là trong nhà chẳng lúc nào thiếu thức ăn. Cá mang về, bà chia ra từng loại để ăn dần nhưng bữa trưa hôm ấy, bao giờ bà cũng chọn những con cá rô thau tháu chỉ bằng hai ngón tay, rán giòn lên chấm với nước mắm pha đủ vị chanh tỏi ớt để cả nhà được thưởng thức. Thịt cá rô trắng, dai và ngọt hơn hẳn những loại cá đồng khác. Những con cá rô to, đầy bụng trứng được đánh sạch vảy, luộc chín tới, gỡ thịt để riêng xào với hành khô, phần xương ninh lấy nước rồi đem nấu với rau ngót hoặc rau cải canh thêm chút gừng. Mâm cơm sắp lên, bát canh cá nóng còn tỏa khói, hương thơm phức, màu xanh mướt của rau cải và lớp trứng cá vàng tươi nổi bật, mới nhìn cũng đủ làm cả nhà ngon miệng. Có bữa, bà kho cá rô với khế, tương hoặc lá gừng, vùi kỹ trong tro bếp, khi bắc lên, thịt cá quánh dẻo, mùi thơm bùi ngậy tỏa khắp nhà. Xôi trắng đồ bằng nếp bắc, hạt nào hạt nấy mẩy căng, ăn cùng thịt cá rô gỡ xương, phi thơm với hành mỡ là món ngon độc đáo mà những lúc rảnh rỗi bà thường trổ tài để con cháu thưởng thức.
Món canh cá rô đồng, xôi cá rô đồng giờ là đặc sản của nhiều nhà hàng, quán ăn ở phố. Tiếng là cá rô đồng, nhưng ở nhiều quán, chỉ là những miếng cá rô phi lại bị rán quá lửa trong loại mỡ đã dùng nhiều lần, ăn khô xác, dai ngoách, chẳng còn mùi vị gì. Lại bồn chồn nhớ về những ngày mưa ngâu rả rích, cả nhà đầm ấm, quây quần bên mâm cơm với những món ăn dân dã chế biến từ mẻ cá rô tươi rói ông bắt về từ đồng làng, tưởng như vị ngọt bùi và hương thơm nồng đượm vẫn còn thoang thoảng đâu đây…
Lam Hồng
