Phim tài liệu "750 năm Thiên Trường - Nam Định" do Đài PT-TH Nam Định phối hợp với Trung tâm Phim tài liệu và phóng sự Đài Truyền hình Việt Nam sản xuất, được phát sóng trong dịp kỷ niệm 750 năm Thiên Trường - Nam Định, đón nhận Huân chương Hồ Chí Minh và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận Thành phố Nam Định là đô thị loại I trực thuộc tỉnh. Với thời lượng 43 phút, nội dung của bộ phim tập trung vào 3 thời kỳ quan trọng: Thiên Trường - Nam Định dưới triều Trần; thời kỳ thành lập tỉnh Nam Định (năm 1832) và công cuộc khai khẩn đất đai, khai hoang lập ấp tại các huyện ven biển: Hải Hậu, Giao Thủy, Nghĩa Hưng; thời kỳ đổi mới. Bằng những hồi ức lịch sử và hình ảnh thực tại, bộ phim đưa người xem trở lại vùng Khang Kiện, tức đất làng Tức Mặc hiện nay - Phủ Thiên Trường 750 năm trước. Đây là vùng đất nằm ở nhiều cửa sông, gần biển, trung tâm của vùng đồng bằng châu thổ, quần cư đông đúc. Dòng họ Trần đã định cư tại đây, trở thành dòng họ có thế lực mạnh ở vùng này, dần thay nhà Lý cai quản đất nước. Cảnh quan Thiên Trường thời kỳ đó đẹp đẽ, thanh bình, mang dấu ấn nguy nga, sang trọng của một đế đô với hành cung Thiên Trường với nhiều công trình kiến trúc có quy mô lớn như hai cung Trùng Quang, Trùng Hoa; các cung Đệ Nhất, Đệ Nhị, Đệ Tam, Đệ Tứ và các phủ đệ... Dấu tích về thời kỳ vàng son được coi như kinh đô thứ 2 sau kinh thành Thăng Long giờ còn lưu lại qua hệ thống di sản văn hóa phong phú với những ngọc phả, gia phả, thần tích ghi lại những hoạt động dựng nước và giữ nước của hoàng gia và công hầu triều Trần trên mảnh đất này, với chiến công 3 lần đánh tan quân xâm lược Nguyên - Mông, bảo vệ bờ cõi đồng thời để lại cho kho tàng di sản văn hóa dân tộc những giá trị tư tưởng, đạo đức, văn học, nghệ thuật, tôn giáo đặc sắc... Sau thế kỷ 14, mặc dù không còn là kinh đô thứ 2, nhưng Thiên Trường vẫn giữ vị trí quan trọng trong việc bảo vệ và xây dựng đất nước, là địa bàn chiến lược trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Minh và quá trình lấn biển, mở mang bờ cõi tạo nên các vùng dân cư trù phú ven cửa biển vùng Giao Thủy, Hải Hậu, Nghĩa Hưng... Trong các triều đại phong kiến về sau, từ nhà Hồ, Lê, Mạc, Tây Sơn, nhà Nguyễn, mặc dù nhiều lần thay đổi tên gọi, như lộ Thiên Trường thuộc Nam Đạo, đạo Thừa tuyên Thiên Trường, Thừa tuyên Sơn Nam, xứ Sơn Nam, trấn Sơn Nam Hạ, trấn Nam Định và đến năm 1832 đổi thành tỉnh Nam Định, nhưng Thiên Trường - Nam Định vẫn giữ được vai trò trung tâm văn hóa, kinh tế, nơi hội tụ, hình thành và tỏa sáng các giá trị văn hóa truyền thống của quê hương, dân tộc.
Bộ phim đưa người xem đến với những hình ảnh đầu thế kỷ 20, Pháp tiến hành xây dựng Thành phố Nam Định trở thành trung tâm công nghiệp của đồng bằng Bắc Bộ, trong đó có Nhà máy Dệt Nam Định lớn nhất Đông Dương. Cùng với việc xây dựng hàng loạt nhà máy, người Pháp mở mang đô thị, xây dựng nhiều công sở, biệt thự, các khu giải trí, công viên, trường học mang đậm kiến trúc Pháp song song tồn tại bên các khu phố cổ tạo cho Nam Định vẻ đẹp vừa thơ mộng lại vừa hiện đại. Nhưng với chính sách bóc lột lao động rẻ mạt của thực dân Pháp, đời sống của người công nhân vô cùng khổ cực. Phong trào cách mạng được nhen nhóm và có những bước chuyển biến vô cùng quan trọng, đánh dấu bằng việc thành lập Ban Tỉnh ủy lâm thời Nam Định. Thời kỳ này Nam Định trở thành một trong những trung tâm đấu tranh sôi sục, quyết liệt trong các cao trào cách mạng của cả nước. Thời kỳ cách mạng Tháng Tám năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân Nam Định đã cùng nhân dân cả nước thực hiện thắng lợi cuộc kháng chiến chống Pháp. Ngày 1-7-1954, Thành phố Nam Định là thành phố đầu tiên trong cả nước được giải phóng. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, quân và dân Nam Định đã đóng góp sức người, sức của với tinh thần "Quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược", "Tất cả vì miền Nam ruột thịt", "Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người"... cùng cả nước đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đến thắng lợi hoàn toàn, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Trong thời kỳ đổi mới, trên nền truyền thống lịch sử, văn hóa, Nam Định đang từng bước khẳng định vị trí là trung tâm giáo dục đào tạo của vùng Nam đồng bằng sông Hồng với chất lượng giáo dục toàn diện không ngừng được nâng cao. Bên cạnh đó, Nam Định cũng đang định hình cơ cấu phát triển kinh tế, trọng tâm là sản xuất nông nghiệp với việc đi tiên phong và thành công trong việc hình thành những "cánh đồng mẫu lớn" - một hướng đi tất yếu trong tương lai của nông nghiệp, nông thôn Việt Nam. Nhờ sản xuất nông nghiệp và chuyển dịch cơ cấu kinh tế đúng hướng, có hiệu quả, nhiều vùng nông thôn trong tỉnh đã hình thành những vùng sản xuất nông sản hàng hóa tập trung, đem đến cho bộ mặt nông thôn của Nam Định một sắc diện mới. Đồng thời đầu tư phát triển đúng hướng trên mọi lĩnh vực, đặc biệt là công nghiệp dệt may... để từng bước tạo ra những bước đi vững chắc và toàn diện trong phát triển kinh tế - xã hội… Hệ thống đường giao thông quốc lộ, tỉnh lộ, giao thông nông thôn được chú trọng đầu tư, xây dựng và hoàn thiện. Các ngành dịch vụ, du lịch, thương mại có những thay đổi đáng kể. Kinh tế thủy sản được đầu tư phát triển. Các khu, cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh đã thu hút nguồn đầu tư lớn góp phần đẩy nhanh tốc độ phát triển, kích thích và tạo điều kiện cho sản xuất tiểu thủ công nghiệp và làng nghề ở các địa phương trong tỉnh phát triển. Hệ thống hạ tầng của Thành phố Nam Định từng bước được hoàn chỉnh, một số không gian công cộng được đầu tư tạo hình ảnh, diện mạo mới cho thành phố...
Bằng những hồi ức qua dòng lịch sử xen kẽ các thước phim tư liệu, cảnh quay thực tại, bộ phim đã đưa đến cho người xem những cảm xúc chân thực, mới mẻ về giá trị các di tích lịch sử văn hóa và kiến trúc độc đáo gắn với lễ hội truyền thống và các hoạt động văn hóa, văn nghệ, các trò chơi dân gian phong phú, giàu bản sắc, chứa đựng nhiều giá trị văn hóa bản địa độc đáo, kết quả của quá trình lao động sáng tạo mang dấu ấn của đất và người Thiên Trường - Nam Định từ bao đời nay. Ý tưởng nổi bật, trọng tâm và xuyên suốt bộ phim là sự tôn vinh và ca ngợi một triều đại đã làm nên kỳ tích lịch sử 3 lần đánh thắng quân xâm lược Nguyên - Mông, một triều đại mà những bài học về chính sách thân dân và an dân "lấy dân làm gốc" cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị, là bài học xuyên suốt trong hơn 7 thế kỷ qua của quê hương, của dân tộc trong quá trình gìn giữ và dựng xây quê hương, đất nước. Qua các thời kỳ lịch sử, vùng đất và con người Nam Định luôn phát huy hào khí Đông A trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đặc biệt trong thời đại Hồ Chí Minh, quân và dân Nam Định đã chung sức cùng cả nước đấu tranh giành độc lập dân tộc, tiến hành công cuộc đổi mới, giành được nhiều thành tựu quan trọng. Vùng đất Thiên trường xưa - Nam Định nay đang có diện mạo mới, xứng tầm là đô thị loại I, phấn đấu thực sự là trung tâm phía Nam đồng bằng sông Hồng.
Bộ phim là tư liệu quý, là công trình có ý nghĩa trong dịp kỷ niệm 750 năm Thiên Trường - Nam Định./.
Minh Thuận
