Căn nhà nhỏ nơi họa sỹ Hồ Y sống trên đường Nguyễn Trãi (TP Nam Định) ngập tràn các bức tranh bột màu với đủ chủ đề từ tĩnh vật đến phong cảnh, nhưng nhiều nhất vẫn là các bức tranh vẽ về phố cổ Thành Nam. Có khoảng 20 bức tranh được ông vẽ phong cảnh Thành phố Nam Định những năm 1970, khi miền Bắc vừa sản xuất vừa chống lại chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ. Đó là hình ảnh bến đò Chè, cảng Nam Định, cây bàng phố Cửa Đông, cây đa phố Hàng Sắt, căn nhà của nhà thơ Tú Xương trên phố Hàng Nâu, phố nhà thờ Lớn… Có những địa danh nổi tiếng nhưng có lẽ bây giờ nhiều bạn trẻ không biết ở đâu như phố Hàng Nón, Hàng Song, phố khách của người Hoa kiều, đình Hội Quảng, đền Chung Quân… Phố cổ Thành Nam trong tranh ông vẽ đều mang những đặc điểm rất riêng với những ngôi nhà mái ngói rêu phong, những con đường không có vỉa hè hoặc vỉa hè được lát bằng những tảng đá xanh, những cây cột điện khung sắt đen trũi… Các mảng mầu trên tranh phố Thành Nam của họa sỹ Hồ Y khá đa dạng, phong phú, đan xen nhau khá hài hòa, hợp lý, trong đó gam màu đậm chiếm vị trí chủ đạo. Tranh của ông thể hiện cái nhìn hồn nhiên và sự rung động của trái tim. Ngắm tranh của ông mới thấy được sự gần gũi giữa con người với mảnh đất Thành Nam yêu dấu, qua đó cảm nhận được tấm lòng của người họa sĩ đã gửi gắm những kỷ niệm, những hoài cảm trên từng nét vẽ. Bức tranh “Cảng Nam Định quê tôi” với chất liệu bột màu, được ông rất tâm đắc, treo trang trọng giữa nhà. Bức tranh miêu tả hình ảnh bến cảng Nam Định năm 1972 khi giặc Mỹ đang điên cuồng bắn phá miền Bắc. Trên bến cảng lúc này đang chở thóc, lúa từ tàu lên các xe tải vận chuyển vào các nhà kho dựng tạm. Phía sau cần cẩu là hình ảnh cây cầu Treo bắc qua sông Đào. Bến đò Chè Nam Định nổi tiếng trong câu ca dao: “Hỡi cô thắt dải lưng xanh/ Có về Nam Định với anh thì về/ Nam Định có bến đò Chè/ Có tàu Ngô Khách, có nghề ươm tơ" được thể hiện qua tranh của họa sỹ Hồ Y khá sinh động. Bức tranh miêu tả quang cảnh sinh hoạt bến đò xưa rất thanh bình. Dưới sông tấp nập thuyền ngược xuôi chở hàng hóa. Trên bờ các cô, các chị đội thúng, mủng đang chuẩn bị xuống đò. Xung quanh bến đò là những dãy tre xanh, có hình ảnh con trâu đang nhẩn nha gặm cỏ. Bức tranh “Bến đò Chè Nam Định” cùng với bức “Đóng thuyền xi măng lưới thép” của họa sỹ Hồ Y được Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam mua như một tư liệu quý về địa danh Nam Định.
 |
| Hoạ sỹ Hồ Y với bức tranh Cầu Treo Nam Định. |
Họa sỹ Hồ Y năm nay đã 80 tuổi, là hội viên Hội VHNT tỉnh. Ông sinh ra trong một gia đình có nhiều người hoạt động nghệ thuật ở xã Nam Dương (Nam Trực). Anh trai là nhà thơ Hải Như, người gắn liền với những bài thơ viết về Bác Hồ kính yêu như “Chúng cháu canh giấc Bác ngủ, Bác Hồ ơi!”, “Một con người chủ nghĩa Mác sinh ra”, “Bác vẫn vào miền Nam đấy chứ”… Hồ Y bước vào con đường hội họa bằng sự tự học. Từ những năm đi bộ đội chống Pháp, ông được sống gần gũi với các họa sỹ Tô Ngọc Vân, Nguyễn Tư Nghiêm… nên nhanh chóng có cảm tình, yêu thích bảng màu, cây bút vẽ. Sau khi từ quân đội chuyển về công tác tại Nhà máy Dệt Nam Định, ông làm nghề viết báo và biên tập cho tờ báo nhà máy. Thỉnh thoảng ông lôi cây cọ với mấy tờ giấy báo ra vẽ để thỏa niềm yêu thích. Không qua học một trường lớp đào tạo nào nên mỗi lần đặt bút sắp xếp bố cục, mảng nét và pha màu một bức tranh khiến ông rất vất vả. Tuy nhiên, điều để lại ấn tượng với người xem, đó là các sáng tác của họa sỹ Hồ Y không bị ảnh hưởng của người khác. Nhà nghiên cứu mỹ thuật Thái Bá Vân, nhạc sỹ Văn Cao trước đây mỗi lần về Nam Định đều qua nhà ông xem tranh và động viên khích lệ ông sáng tác đã giúp ông vững tin thể hiện các đề tài về tĩnh vật, phong cảnh, trong đó phố cổ Thành Nam được ông ưa thích và vẽ nhiều nhất. Những bức tranh phố cổ Thành Nam của họa sỹ Hồ Y không chỉ là những kỷ vật vô giá ghi lại sự phát triển của Thành phố Nam Định, mà còn là tư liệu quý giúp các thế hệ sau biết và yêu mến quê hương mình hơn./.
Bài và ảnh: Đức Thiện
