Cư xử với người mà nghiêm ngặt quá là cái đại bệnh ở đời.
Bậc thánh hiền cư xử với người đời không có giây phút nào là rời bỏ cách ôn hoà, trung hậu, nên mới có câu:
Phiếm ái chúng, nghĩa là yêu tất cả loài người;
Hoà nhì bất đồng, nghĩa là xử với người hoà hợp mà không a dua phe đảng;
Hoà nhì bất lưu, nghĩa là cư xử với người hoà nhã mà không đua theo quá trớn;
Quần nhi bất đảng nghĩa là liên hợp với mọi người cho nhân quyền mà không vào bè kết đảng với ai cả;
Chu nhi bất tỵ nghĩa là công bình mà chẳng thiên tư;
Từ tường khải dị nghĩa là nhân đức, êm ái, vui vẻ, dễ dàng.
Ái nhân, nghĩa là yêu loài người;
Thân nhân, nghĩa là gần gụi dân và đi sát với dân, coi dân như anh em, con cái;
Vạn vật nhất thể, nghĩa là coi muôn loài với mình như là một thể;
Thiên hạ nhất gia, chung quốc nhất nhân, nghĩa là coi cả thiên hạ như một nhà, coi cả nước một người.
Nếu làm người cứ vò võ một mình, tính nết khe khắt, lạnh nhạt, chẳng thân với ai thì thật là một hạng chướng ngại cho xã hội.
Lời bàn: Mùa xuân khí trời đầm ấm ôn hoà thì muôn loài mới sinh tươi nảy nở và phồn thịnh được. Người đối với người cũng vậy, trong gia đình, ngoài thì xã hội, có “hoà khí” mới có thể sống chung với nhau mà an cư lạc nghiệp được. Ta dù có là người tốt mà cứ một mực nghiêm ngặt với người sẽ làm mọi người khó chịu, không thể nào thân với ta được. Không chịu được nhau, tất nhiên hay khích bác nhau, thành ra cả đôi bên không được yên vui, mà công việc ở giữa vì thế mà hỏng cả. Cho nên thánh hiền, bao giờ cũng giữ thái độ ôn hoà, không a dua, xu phụ, cũng không khắt khe, quá thẳng với người./.
Theo: Cổ học tinh hoa
