May cho tôi là vẫn đang sống ở miền quê, mà có ra phố, có áo xống nai nịt, lên xe xuống ngựa gì đi nữa thì cái tính “nhà quê” của tôi cũng không thay đổi, đã thành máu thịt, nhờ vậy mà tôi vẫn thói quen tính thời gian: Gà gáy, đứng bóng, chạng vạng… và yêu những bài hát làng quê mộc mạc. Trong làng bây giờ tìm không ra ngọn tre nào nhưng chỉ cần nghe tiếng gà gáy thôi là người cứ như bị ai bắt mất hồn.
Ở chỗ tôi có bà bán hàng rong cứ độ gà gáy là đến gõ cửa từng nhà, đều đặn mỗi ngày. Thoạt đầu hơi phiền, sau thành quen, mà đã quen thì dễ chịu. Mỗi khi thấy dáng bà già người Quảng quang gánh gõ cửa là tôi chợt nhớ câu hát xưa. Tôi lẩm nhẩm hát một mình mà trong lòng da diết nỗi nhớ. Má tôi dáng cao ráo hơn bà, lưng chưa còng như lưng bà nhưng sao ánh mắt của các bà mẹ quê lại giống nhau đến lạ. Dường như cùng một hoàn cảnh, cùng một nỗi lo, cùng một tâm thế sống ở đời thì ánh mắt con người ta sẽ giống nhau. Bà đặt gánh xuống trước sân nhà tôi, hàng bán thay đổi, khi thì mấy nải chuối khi thì chục trứng gà so, nhưng ánh mắt ấy thì chỉ một, ánh mắt cam phận, chịu đựng, ánh mắt của đức hy sinh.
Từ khi tôi biết quan sát cuộc sống và có được trí nhớ nhất định thì tôi đã biết mẹ tôi luôn thức dậy khi “gà gáy trên đầu ngọn tre”. Và phải chăng tất cả các bà mẹ quê đều như thế. Gà gáy, thức dậy nhóm bếp nấu ấm nước, với cái nồi đồng vo gạo bắt lên ông Táo kê bằng ba cục gạch, khi mọi người trong nhà thức dậy thì nồi cơm đã “ghế”, đáy nồi vùi trong tro ấm, mấy cục than hồng trên nắp nồi cũng vừa riu riu se se, hương thơm cơm lúa mới đã ngào ngạt trong nhà…
Tôi vẫn còn giữ cái nồi đồng ấy của mẹ trên chiếc kệ sách như một báu vật. Mấy chiếc nồi đồng của mẹ tôi không đủ bộ, ngoại tôi đầy đủ hơn, kể cả các loại nồi chỉ dành cho giỗ chạp hoặc lễ hội lớn, ngoại kiên quyết không dùng cái gì khác để nấu nướng ngoài nồi đồng, trên giàn hong củi của gian bếp nhà ngoại đầy các loại nồi đồng lớn nhỏ đủ cỡ, từ nồi một đến nồi bung bốn quai. Chiếc nồi đồng không chỉ là một công cụ đun nấu mà nó còn là một phần văn hoá vật chất trong cuộc sống ở làng quê. Tiếng gà gáy, chiếc nồi đồng và hình dáng quá thương của mẹ tôi luôn là một phần quan trọng trong ký ức tôi, chỉ cần nghe tiếng gà gáy là tất cả lại tràn về, đẫm thấm./.
Nguyễn Hiệp
