 |
| Nguồn: Internet |
Nếu Đường thi là báu vật của Trung Quốc thì Lục Bát là báu vật của Việt Nam. Trung Quốc có thất ngôn bát cú, Việt Nam cũng có bát cú thất ngôn. Việt Nam có Lục Bát, Trung Quốc thì không!
Chu Dịch chỉ có 2 dấu âm dương những để ra một khoảng trống trời đất mênh mông cho hậu thế phát huy cảm hiểu của mình. Thơ Lục Bát cũng chỉ có câu 6 và câu 8 để cho các thi gia tài hoa phát triển đến không cùng. Lục Bát kết đôi như cặp môi hồng. Câu lục như cối vàng, câu bát như chày ngọc đã tán thuốc trường sinh cho Lục Bát:
Anh như câu bát kết đôi tâm tình
Từ tâm hồn đến với tâm hồn có mối liên hệ kín đáo giữa câu 6 và câu 8 như bóng đã ôm hình.
Một chiều cả gió bám đầy áo em
(Nguyễn Bính)
Thơ Lục Bát là thành quả trí tuệ của dân gian của cha ông từ xa xưa nhưng không bao giờ cũ vì cảm xúc của người làm thơ luôn đổi mới.
Thơ Lục Bát truyền thống không chỉ dẫn dắt phương hướng cho thơ Lục Bát hiện đại mà còn tạo thêm sức mạnh để thăng hoa:
Có bao giờ cũ ngày đêm đất trời
(Mới - Tố Hữu)
Ta hãy lắng nghe tiếng thơ như đang thức tỉnh trong lòng. Phải lắng nghe từ cõi sâu thẳm với tâm hồn mở ngõ đợi chờ thì mới thấy được sự huyền diệu của Lục Bát. Lục Bát có nhiều tiếng nói, có nhiều giọng điệu hãy lắng mà nghe, tĩnh tâm mà cảm. Ở đâu có con gái con trai là ở đó có Lục Bát, ở đâu có buồn vui là Lục Bát sà vào. Lục Bát ở đầu nguồn, ở thác ghềnh, ở sông ở núi, ở trăng ở nước, ở trước hiên nhà, ở cây đa giếng nước, ở bến bãi bờ sông:
Lo em nhan sắc về không có đò
(Lời ru năm tháng - Trương Nam Hương)
Trí tưởng tượng đã biến không thành có, biến có thành không đấy là sức mạnh của những cây Lục Bát tài hoa. Thơ Lục Bát như một dòng sông chảy, đang chảy và còn chảy mãi đến không cùng. Muôn đời vẫn là dòng sông Lục Bát nhưng mỗi khoảnh khoắc đều mới lạ. Ôi! Sung sướng biết bao những cây bút vừa hội tụ được chất dân gian truyền thống lại vừa kết tinh được chất hàn lâm Lục Bát:
Bao nhiêu tượng Phật cởi trần ngồi nghe
(Vườn xưa - Đặng Vương Hưng)
Chúng ta ghi nhận vào lòng, tôn vinh vào trí mọi học hỏi mọi tìm kiếm, mọi vui buồn khi đến với Lục Bát.
Xô nghiêng chiều tím ra ngoài hoàng hôn
(Nếu anh biết được - Đặng Nguyệt Anh)
Lục Bát dạy ta lắng nghe, dạy ta học từ Lục Bát. Dòng sông Lục Bát đã tắm táp cho ta, cho ta ngụp lặn mà tìm kiếm, mà tận hưởng ôm ấp vỗ về như tiếng ầu ơ của mẹ:
Để câu Lục Bát chơi vơi giữa vần
Thơ tôi mang nợ trả dần
Một đời cha mẹ nối vần cho con
(Một đời Lục Bát - Thế Hùng)
Biết chìm vào những suy tư trong hoàn cảnh, đó là một trạng thái nửa tỉnh nửa mê. Tôi luôn khao khát tìm kiếm trong thơ Lục Bát. Tôi muốn buông mình xuống dòng sông Lục Bát, tới tận đáy của cảm nghĩ, tới cội nguồn sinh ra nó để tận hưởng cái cảm giác đích thực, qua đấy mà nhận thức cái hay, cái đẹp tiềm ẩn trong đó nhưng vì sức yếu bơi chưa qua, lặn chưa tới? Thơ Lục Bát đẹp làm tôi yêu nhưng cũng làm tôi e:
Sớm nay lại bắc cầu vòng phía tây
Lục Bát nở trắng phây phây
Thời gian liệu có mưa rây bão bùng
Thơ Lục Bát đẹp như tiên giáng trần, đẹp như thiếu nữ tát nước đêm trăng múc ánh trăng vàng khí trong hương nhã. Câu lục và câu bát đẹp như loan múa cặp, tình như yến đậu đôi, chỉ sợ mình múa chưa hoà nhịp, mình đậu còn chơi vơi. Mọi minh triết tuyệt vời đều chứa đựng trong Lục Bát. Câu lục là âm, câu bát là dương. Một âm một dương là chính đạo. Cảm nhận thơ Lục Bát bằng nhãn quan triết học ta bỗng nhận ra trời đất và muôn loài đều hàm chứa 2 mặt đối ứng nhau như nhật và nguyệt, như thuận và nghịch, như vơi và đầy, như gái và trai, như núi và sông, như dài và ngắn, như thấp và cao. Vì thế tôi mới có thơ:
Một ngày nước đã xồn xồn phong ba
Đất trời sinh hạ đôi ta
Trái tính trái nết thế mà hữu duyên
Vì trái tính, trái nết nên mới vận động biến hoá. Có biến hoá vận động nên sinh sôi và phát triển. Thơ Lục Bát đã mở thông, khai sáng cách nhìn, cách nghĩ, cách làm tạo nên giá trị mĩ cảm vô thuỷ vô chung, thanh lọc hoá tâm hồn để hướng người sáng tạo thơ Lục Bát tự hoàn thiện mình bằng cái đẹp. Thơ Lục Bát đẹp như người con gái không cần son phấn mà vẫn có duyên. Mỗi chỗ trên cơ thể của người con gái Lục Bát nở trắng, phây phây ấy đều chứa những bí mật. Khơi dậy được điều bí mật ấy thì khoái cảm sẽ lên tới tột đỉnh. Với nam và nữ thì vật chuyển tải là động tác, là xúc giác gây nên cảm giác. Với thơ thì vật chuyển tải là ngôn ngữ. Ngôn ngữ tạo ra cảm giác, cảm giác dẫn tới đam mê. Vì thế sự tìm kiếm lớn nhất của Lục Bát là tìm kiếm ngôn ngữ, tạo ra một ngôn ngữ khác với các thể thơ khác:
Còn hai con mắt khóc người một con
(Mắt buồn - Bùi Giáng)
Và
Là con sóng mấy ngàn năm bạc đầu
Vỗ vào nỗi nhớ đêm sâu
Là em với chút tình đầu phù du
(Sóng và em - Hồ Ngọc Diệp)
Kết cấu ngôn ngữ tinh xảo bám chặt vào tứ như ánh mắt đưa tình ám ảnh suốt cả cuộc đời. Vẫn biết rằng ngôn ngữ là tài sản chung của nhân loại nhưng làm thơ thì ai cũng có ngôn ngữ theo tư duy xúc cảm của mình. Vì thế ai cũng có Lục Bát của riêng mình nhưng lại vẫn mang hồn thiêng văn hoá của dân tộc. Chính cái bản sắc văn hoá người Việt ấy, bản sắc văn hoá phương Đông ấy đã gây men kích thích đồng sáng tạo trong lòng bạn đọc.
Cho em - Người vốn vô tình với tôi
(Đơn phương - Phạm Đức)
Cảm xúc thường nằm ở phía sau cái nhìn thấy được, cái nghe thấy được. Thơ Lục Bát bảo ta hãy dành cho nhau, hãy ở lại dòng sông này - dòng sông Lục Bát nở trắng phây phây mà tận hưởng nó và làm cho nó tình tứ hơn, duyên dáng hơn và mẫn cảm hơn.
Vì sao chúng ta tôn vinh thơ Lục Bát? Thơ Lục Bát có quốc tịch Việt Nam và chỉ có Việt Nam ta mới có thơ Lục Bát. Thơ Lục Bát Việt Nam được nhiều nước ở Đông Âu, Tây Âu đón mời nồng hậu. Đại Thi hào thơ Lục Bát Việt Nam được cả hành tinh này tôn vinh là Danh nhân Văn hoá thế giới. Thơ Lục Bát là nơi hội tụ tinh hoa của thơ ca. Vì thế thơ Lục Bát không chỉ khác các thể thơ khác mà còn hơn các thể thơ khác? Thơ Lục Bát có khả năng thay thế các loại hình nghệ thuật khác như văn xuôi, hội hoạ, nhiếp ảnh, điện ảnh nhưng các loại hình nghệ thuật khác lại khó hoặc không thể thay thế được Lục Bát. Hãy thử xem:
Em đi mang cả đi rồi... mùa thu
Thềm ngoài giọi nắng suy tư
Phòng trong xe lạnh hình như... câu thề
Liệu nhiếp ảnh, điện ảnh có thay thế được chăng?
Lục Bát như một vùng thiêng nghệ thuật đầy quyền năng, chứa học thuật, tụ tinh hoa. Ngày xưa mỗi khi làng mở hội, phố vào xuân thì nam thanh nữ tú lại gặp gỡ, giao lưu ứng đối bằng những vần thơ Lục Bát đẹp như sen thắm trong ao, mai phô dưới nguyệt. Dòng sông Lục Bát luôn chảy về phía trước vượt qua bao thác ghềnh. Trong quá trình trôi chảy ấy lại có thêm những dòng nước mới đổ vào. Những nhà làm thơ 6-8 cũng giống như cá chép vượt vũ môn, chiến thắng thời gian, bơi ngược dòng vượt thác qua ghềnh để hoá rồng nhả ra ngọc bích Lục Bát. Nếu không qua được thì đành chấp nhận câu văn vần 6-8 mà thôi.
Lục Bát - Nguồn suối thiêng thao thức với thiên thu.
Hoàng Trung Hiếu
