Do ảnh hưởng của dịch COVID-19, thời gian qua, hệ thống thư viện trong tỉnh gặp nhiều khó khăn khi các kế hoạch hoạt động tuyên truyền, trưng bày, giới thiệu sách, báo, phục vụ bạn đọc tại chỗ và lưu động đều bị hoãn, hủy, ảnh hưởng đáng kể đến chiến lược phát triển văn hóa đọc cho người dân trên địa bàn. Từng bước thích ứng an toàn, linh hoạt trong trạng thái bình thường mới, hệ thống thư viện trong tỉnh đã có những đổi mới trong công tác phục vụ bạn đọc để đáp ứng nhu cầu người dân.
 |
| Học sinh Trường Tiểu học Xuân Hòa (Xuân Trường) đọc sách tại thư viện nhà trường. |
Thư viện tỉnh hiện có trên 141 nghìn bản sách với gần 120 loại sách, báo, tạp chí đa dạng các lĩnh vực. Để duy trì số lượng bạn đọc tại Thư viện tỉnh, hàng năm, Thư viện tỉnh không ngừng bổ sung, phân loại, cập nhật thường xuyên sách, báo, tạp chí vào các kho thư viện nhằm đáp ứng nhu cầu đọc, tìm hiểu thông tin, nghiên cứu, giải trí của nhân dân. Hơn 2 năm qua, dịch bệnh COVID-19 bùng phát kéo dài, trước khó khăn chung của toàn ngành VH, TT và DL khi các hoạt động văn hóa công cộng không thể tổ chức, Thư viện tỉnh đã nỗ lực khắc phục khó khăn, xây dựng kế hoạch hoạt động linh hoạt, đa dạng, phù hợp với tình hình dịch bệnh; đổi mới phương thức hoạt động, nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc, đưa sách đến gần hơn với độc giả. Thực hiện quy định 5K, Thư viện tỉnh đã trang bị khẩu trang, nước rửa tay, dung dịch sát khuẩn tại nhiều địa điểm thích hợp để cán bộ, nhân viên và bạn đọc sử dụng khi vào đọc sách, báo, tạp chí. Hiện công tác phục vụ bạn đọc tại chỗ vẫn được Thư viện tỉnh duy trì. Cán bộ, nhân viên Thư viện tỉnh luôn nêu cao ý thức trách nhiệm, tự giác chấp hành và yêu cầu bạn đọc khi đến thư viện thực hiện nghiêm các biện pháp phòng dịch như: khai báo y tế, đo thân nhiệt, đeo khẩu trang, sát khuẩn tay, giữ khoảng cách khi tiếp xúc… Tại Phòng Cấp, đổi thẻ bạn đọc, Phòng Mượn sách tự chọn và các phòng đọc tại chỗ như: Phòng Đọc tổng hợp, Phòng Đọc báo, tạp chí, Phòng Đọc thiếu nhi, bạn đọc được cán bộ Thư viện tỉnh bố trí chỗ ngồi hợp lý, khoảng cách an toàn; đồng thời, tăng số lượng sách mượn lên 5-7 đầu sách/lượt và gia hạn thêm thời gian trả sách để bạn đọc được mượn nhiều sách về đọc tại nhà, hạn chế đi lại đổi trả sách giảm tiếp xúc, đảm bảo an toàn cho người đọc và nhân viên thư viện. Không chỉ hoạt động theo phương thức truyền thống, việc kết hợp cung cấp sản phẩm, dịch vụ theo hướng đẩy mạnh chuyển đổi số luôn được Thư viện tỉnh ưu tiên, đẩy mạnh trong trạng thái bình thường mới. Công tác phục vụ bạn đọc từ xa được Thư viện tỉnh thực hiện qua các hình thức: hướng dẫn bạn đọc tra cứu thông tin, tìm kiếm tài liệu thư viện qua mục lục điện tử OPAC; sao chụp tài liệu gửi qua đường bưu điện theo yêu cầu bạn đọc; cung cấp thông tin chọn lọc (danh mục sách, tên đầu sách, thông tin địa chí…) qua địa chỉ email và hệ thống tin nhắn thư viện. Bên cạnh đó, Thư viện tỉnh cũng tăng cường sử dụng trang thông tin điện tử (thuviennamdinh.vn), fanpage “Thư viện tỉnh Nam Định”… để thông tin, tuyên truyền các hoạt động của thư viện và các sự kiện văn hóa, chính trị của quê hương, đất nước như: kỷ niệm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19-5), Ngày thành lập Đảng (3-2), Triển lãm Báo Xuân, Hưởng ứng Tuần lễ học tập suốt đời, Ngày sách Việt Nam (21-4)…; giới thiệu những cuốn sách mới, sách hay, sách bổ ích; chia sẻ các kênh giới thiệu sách qua trang mạng xã hội Youtube “Cùng bạn đọc sách”, “Sách và trí tuệ Việt”… Nhiều cuốn sách điện tử ý nghĩa được độc giả quan tâm, tìm đọc như: “Ngày Valentine 14-2”, “Các nhà phát minh vĩ đại”, “Đồng chí Trường Chinh - Nhà thơ Sóng Hồng và bài thơ Xuân đã về”, “Lịch sử biên niên Đảng Cộng sản Việt Nam”; cẩm nang “Bảo đảm an toàn thông tin trong đại dịch COVID-19”; sổ tay “Hướng dẫn phòng, chống dịch COVID-19 tại cộng đồng trong trạng thái bình thường mới”, “Sức khỏe COVID-19”, “Ăn uống lành mạnh trong mùa dịch COVID-19”… Năm 2021, Thư viện tỉnh đã thực hiện video giới thiệu cuốn sách “Con đã về nhà - I’m home: Ký họa cách ly dịch COVID-19” tham dự cuộc thi giới thiệu sách trực tuyến chủ đề “Cuốn sách tôi yêu” do Bộ VH, TT và DL tổ chức, góp phần lan tỏa năng lượng tích cực để mọi người vững tâm ứng phó, thích nghi hơn trong bối cảnh dịch COVID-19 kéo dài. Cuộc thi đã tạo hiệu ứng lan tỏa, nhận được sự tham gia của đông đảo học sinh trên địa bàn tỉnh.
Thời gian qua, do ảnh hưởng của dịch COVID-19 nên việc phục vụ bạn đọc bằng xe ô tô thư viện lưu động đa phương tiện đến các địa phương trong tỉnh bị hạn chế. Để đáp ứng nhu cầu đọc của người dân, Thư viện tỉnh đã tích cực luân chuyển sách, báo, tạp chí xuống cơ sở. Năm 2021, Thư viện tỉnh tổ chức trên 100 đợt luân chuyển với tổng số hơn 20 nghìn bản sách đến thư viện các huyện, thư viện tư nhân, thư viện trường học, phòng đọc, thư viện của các cơ quan, ban, ngành, địa phương, các điểm Bưu điện văn hóa xã trong tỉnh.
Ở các địa phương trong tỉnh, nhiều thư viện cấp huyện, đặc biệt là các thư viện trường học phải đóng cửa trong thời gian dài phong trào đọc sách bị giảm sút. Từ đầu năm 2022, các hoạt động thư viện, khuyến đọc trong trạng thái bình thường mới được các địa phương tích cực triển khai. Ngành VH, TT và DL, GD và ĐT và các địa phương đã phối hợp đổi mới phương thức hoạt động của hệ thống thư viện, mục đích tăng cường phục vụ bạn đọc nhưng vẫn đảm bảo công tác phòng, chống dịch; nâng cao hiệu quả tuyên truyền bằng cách kết hợp giữa hình thức trực tiếp và trực tuyến; tăng cường vận động sự ủng hộ sách của các cá nhân, tập thể, doanh nghiệp để bổ sung nguồn tư liệu vào các kho thư viện...
Có thể nói, dịch COVID-19 đã làm thay đổi phương thức cung ứng dịch vụ của hệ thống thư viện; phương thức phục vụ thông qua không gian mạng được chú trọng hơn và dần giữ vai trò chủ đạo. Tuy nhiên, công tác chuyển đổi số trong hoạt động thư viện ở tỉnh ta còn gặp nhiều khó khăn. Các thư viện cấp huyện chưa phát triển được nguồn tài nguyên sách số, học liệu điện tử trong các trường học còn hạn chế, chưa được cập nhật thường xuyên. Đây không chỉ là khó khăn của hệ thống thư viện ở tỉnh ta mà còn là khó khăn chung của nhiều thư viện trên cả nước. Bên cạnh đó là những vấn đề xoay quanh quyền tác giả và các quyền liên quan khi không phải tác giả nào cũng đồng ý “số hóa” tác phẩm của mình do lo ngại bị xâm phạm bản quyền. Để giải quyết vấn đề này, Vụ Thư viện (Bộ VH, TT và DL) đang đẩy mạnh công tác xã hội hóa, vận động sự hỗ trợ từ nhiều cá nhân, đơn vị; nâng cấp, phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, lựa chọn các giải pháp công nghệ số phù hợp. Tốc độ triển khai nhiệm vụ về chuyển đổi số cũng vì thế diễn ra nhanh hơn. Bên cạnh đó, Vụ Thư viện cũng đã tham mưu, đề xuất lãnh đạo Bộ VH, TT và DL và các bộ, ngành liên quan về bố trí nhân lực, vật lực để tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị hoàn thiện chuyển đổi số.
Thực hiện Hướng dẫn số 3862/HD-BVHTTDL ngày 18-10-2021 của Bộ VH, TT và DL hướng dẫn tạm thời việc thực hiện Nghị quyết số 128 của Chính phủ trong hoạt động VH, TT và DL, thời gian tới, hệ thống thư viện trong tỉnh tích cực lồng ghép, triển khai tổ chức các hoạt động về đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến các tài liệu về phòng, chống dịch COVID-19 và phát triển kinh tế - xã hội trong trạng thái bình thường mới cho các đối tượng người đọc tại thư viện, ngoài thư viện và trên không gian mạng; đổi mới hình thức, linh hoạt, phát huy sự sáng tạo, đảm bảo an toàn trong việc tổ chức phục vụ sách, báo tại các điểm phục vụ luân chuyển, lưu động của thư viện. Thư viện tỉnh đẩy mạnh hoạt động cung ứng sản phẩm, dịch vụ thư viện theo hình thức trực tuyến, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số phục vụ người sử dụng. Việc tổ chức các hoạt động thư viện trong tình hình mới bảo đảm các hướng dẫn phòng, chống dịch trên tinh thần thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19, đáp ứng nhu cầu tiếp cận thông tin, tri thức và hỗ trợ việc học tập của người dân, góp phần thực hiện hiệu quả Đề án “Phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030” của Bộ VH, TT và DL giai đoạn 2021-2025./.
Bài và ảnh: Khánh Dũng
