Hội thẩm nhân dân (HTND) là đại diện cho tiếng nói của người dân tham gia vào thành phần Hội đồng xét xử; qua đó nâng cao vai trò của người dân, để nhân dân được giám sát, tham gia, đưa ra ý kiến của mình. Theo quy định của pháp luật, cùng với thẩm phán, HTND là những người đưa ra mức hình phạt cuối cùng về một bản án. Để nâng cao chất lượng hoạt động HTND, thời gian qua các cấp ủy Đảng, chính quyền và ngành Tòa án nhân dân (TAND) tỉnh luôn quan tâm kiện toàn đội ngũ, nâng cao trình độ, hỗ trợ kinh phí cho hoạt động HTND, giúp đội ngũ HTND hoàn thành tốt nhiệm vụ tham gia xét xử tại phiên tòa.
 |
| Các vị HTND tỉnh tham gia phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại TAND tỉnh. |
Toàn tỉnh hiện có 11 đoàn HTND, gồm 1 đoàn cấp tỉnh và 10 đoàn cấp huyện với tổng số 238 HTND. Đa số các vị HTND đều có trình độ cử nhân Luật và hoạt động kiêm nhiệm trong các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể của tỉnh, của huyện như: Ủy ban MTTQ, Liên đoàn Lao động, Hội Nông dân, Hội Phụ nữ... hoặc là người đã nghỉ hưu, có uy tín, tinh thần trách nhiệm, phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp và khả năng nghiên cứu, áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử. Để nâng cao chất lượng hoạt động HTND, Thường trực HĐND tỉnh và Thường trực HĐND các huyện, thành phố luôn chú trọng giám sát, kiểm tra, đôn đốc TAND tổ chức tập huấn nghiệp vụ xét xử, trang bị các văn bản pháp luật phục vụ cho công tác xét xử, cũng như đảm bảo các điều kiện để HTND nghiên cứu hồ sơ, thanh toán chế độ theo luật định. Thường trực HĐND tỉnh đã ban hành nghị quyết quy định mức hỗ trợ đối với HTND cấp tỉnh từ nguồn ngân sách của tỉnh. Ngoài chế độ phụ cấp, hàng năm UBND tỉnh còn hỗ trợ kinh phí đảm bảo cho hoạt động của Đoàn Hội thẩm TAND tại các đơn vị: TAND tỉnh và TAND thành phố Nam Định, mức hỗ trợ 30 triệu đồng/đơn vị/năm; TAND các huyện mức hỗ trợ 20 triệu đồng/đơn vị/năm. Ngoài ra, các cơ quan, tổ chức, đoàn thể có cán bộ, công chức là hội thẩm tạo điều kiện về thời gian, công việc để các hội thẩm tham gia xét xử khi được phân công và các hoạt động tập huấn nghiệp vụ.
Bên cạnh đó, TAND hai cấp trong tỉnh luôn tạo điều kiện để các vị HTND đều được phân công xét xử; trong đó, TAND 2 cấp mời luân phiên các HTND tham gia xét xử các loại án. Hàng năm TAND tỉnh duy trì 2 đợt tập huấn nghiệp vụ cho các vị HTND trong toàn ngành; cung cấp, trang bị cho hội thẩm những tài liệu, văn bản pháp luật mới để tham gia công tác xét xử. Thường xuyên trao đổi kinh nghiệm và giải đáp những vấn đề còn vướng mắc trong công tác xét xử các loại án để HTND áp dụng có hiệu quả vào thực tiễn công tác xét xử; đồng thời, thực hiện đầy đủ chức năng quản lý, hỗ trợ, chế độ, khen thưởng cho các vị hội thẩm và đoàn HTND. Nhiệm kỳ 2016-2021 đã có 144 Hội thẩm được tặng Bằng khen của Chánh án TAND tối cao, 186 Hội thẩm được tặng Giấy khen của Chánh án TAND tỉnh; 31 HTND được nhận Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp Tòa án nhân dân”.
Với sự quan tâm, tạo điều kiện của các cấp, các ngành, hoạt động của HTND ngày càng được nâng cao. Khi được phân công làm nhiệm vụ xét xử, các hội thẩm thực hiện đúng chức năng, thẩm quyền theo quy định của pháp luật, có quan điểm rõ ràng, độc lập, góp phần cùng Hội đồng xét xử đưa ra phán quyết đúng quy định của pháp luật. Đồng chí Vũ Viết Thiệu, Trưởng đoàn HTND tỉnh cho biết: Trước khi tham gia xét xử, các hội thẩm đã dành thời gian nghiên cứu hồ sơ, nội dung cần xét hỏi tại phiên tòa để làm sáng tỏ vụ án. Các hội thẩm đã chủ động cùng thẩm phán, chủ tọa phiên tòa tổ chức điều khiển phiên tòa đảm bảo dân chủ, đúng quy định. Đặc biệt, trong quá trình xét xử các vụ án điểm, án hình sự có tính điển hình về tội danh, hành vi phạm tội, các vụ án rất nghiêm trọng được dư luận quan tâm, các loại tội phạm đang có xu hướng gia tăng, gây bức xúc trong nhân dân như: xâm hại trẻ em, mua bán trái phép chất ma túy, mua bán hàng cấm, các HTND đã phân tích, giải thích chính sách, pháp luật cho bị cáo và người tham dự phiên tòa, nhất là với đối tượng thanh, thiếu niên hiểu rõ, nhận biết được hành vi vi phạm pháp luật để điều chỉnh hành vi, tránh vi phạm pháp luật.
Đồng chí Trần Văn Kiểm, TUV, Chánh án TAND tỉnh cho biết: Thời gian qua, HTND đã tham gia rất tích cực vào công tác xét xử các vụ án của Tòa án, góp phần quan trọng trong việc đảm bảo cho vụ án được xét xử công bằng, khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Từ năm 2016 đến nay có 18.074 lượt hội thẩm trong tỉnh tham gia xét xử sơ thẩm 9.037 vụ việc các loại (bình quân mỗi vị Hội thẩm tham gia xét xử 76 vụ án), góp phần nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các loại án. Để khắc phục những bất cập trong tổ chức và hoạt động của HTND, tạo điều kiện đảm bảo ngày càng tốt hơn cho sự tham gia của nhân dân trong hoạt động giải quyết, xét xử các loại vụ án, các cơ quan chức năng cần có những quy định cụ thể về điều kiện tiêu chuẩn được bầu làm hội thẩm; trong đó người được bầu hoặc cử làm hội thẩm phải có trình độ pháp luật từ trung cấp trở lên hoặc ít nhất phải qua một lớp bồi dưỡng kiến thức pháp luật tập trung 6 tháng. Bên cạnh đó cần có những quy định chặt chẽ về quản lý hội thẩm và trách nhiệm của hội thẩm nếu có vi phạm. Nâng cao chế độ đãi ngộ đối với hội thẩm để họ tích cực tham gia vào công tác xét xử. Các cơ quan có đại diện tham gia công tác hội thẩm cần tạo điều kiện tốt hơn nữa để các vị hội thẩm tham gia xét xử theo giấy mời của Tòa án. Trưởng đoàn, phó trưởng đoàn hai cấp HTND tỉnh cần tăng cường công tác phối hợp với TAND trong việc phân công các vị HTND tham gia xét xử, đồng thời cần quán triệt nghiêm túc quan điểm về ý thức tự học tập, nghiên cứu hồ sơ nhằm nâng cao trình độ pháp luật chuyên sâu đối với các vị HTND để cùng với thẩm phán chủ tọa phiên tòa nâng cao chất lượng xét xử các vụ án. Đổi mới phương thức tập huấn, bồi dưỡng cho hội thẩm, đặc biệt là tập huấn các văn bản pháp luật hoặc văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật mới; tổ chức rút kinh nghiệm trong xét xử một số loại vụ án đặc thù, có sự quản lý, giám sát và hỗ trợ về điều kiện làm việc, bồi dưỡng nghiệp vụ. Phát huy vai trò chế định hội thẩm tham gia xét xử độc lập, chỉ tuân theo pháp luật góp phần quan trọng đối với công cuộc cải cách tư pháp của hệ thống Toà án./.
Bài và ảnh: Trần Văn Trọng
