Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, thời gian qua, chính sách BHXH, BHYT đã đi vào cuộc sống, phát huy hiệu quả tích cực, góp phần quan trọng tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện công tác BHXH, BHYT trên địa bàn tỉnh còn một số tồn tại. Nhiều doanh nghiệp thực hiện các chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT chưa tốt; tình trạng doanh nghiệp trốn đóng và nợ BHXH, BHYT tăng làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động.
 |
| BHXH tỉnh triển khai kế hoạch, chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện năm 2020. |
BHXH tỉnh hiện đang quản lý trên 4.000 đơn vị, doanh nghiệp; trong đó, có 190.128 người tham gia BHXH bắt buộc, 10.840 người tham gia BHXH tự nguyện, 178.316 người tham gia BHTN, 1.589.201 người tham gia BHYT. Thời gian qua, với chức năng, nhiệm vụ được giao, BHXH tỉnh đã chủ động hướng dẫn, đôn đốc các đơn vị sử dụng lao động đóng trên địa bàn trong việc trích nộp BHXH, BHYT, BHTN; đồng thời phối hợp với UBND các huyện, thành phố, các sở, ngành có liên quan trong công tác kiểm tra, giám sát, đôn đốc việc chấp hành pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN của các đơn vị sử dụng lao động; đặc biệt là việc phối hợp trong đôn đốc thu, thu nợ BHXH, BHYT, BHTN. Tuy nhiên, tình trạng nợ đọng dây dưa, bắc cầu các loại bảo hiểm này đối với người lao động vẫn xảy ra ở nhiều doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. Đến tháng 5-2020, tổng số nợ BHXH, BHYT, BHTN là 255 tỷ 594 triệu đồng; bao gồm: nợ BHXH hơn 198 tỷ đồng, nợ BHYT 44 tỷ 964 triệu đồng, nợ BHTN 10 tỷ 244 triệu đồng.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN. Trước hết, từ đầu năm đến nay, do ảnh hượng dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, ảnh hưởng lớn hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Đến hết tháng 4-2020, toàn tỉnh có 2.653 đơn vị, doanh nghiệp với 140.140 lao động bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19. Trong đó, 445 đơn vị thuộc lĩnh vực sản xuất công nghiệp, 69 đơn vị thuộc ngành vận tải, 20 doanh nghiệp thuộc ngành du lịch, 1.425 các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực khác. Một số doanh nghiệp có số lao động giảm nhiều như: Công ty Cổ phần Lâm sản Nam Định giảm 1.714 lao động, Công ty THHH May YSS giảm 1.486 lao động, Công ty TNHH Giầy hơn 1.000 lao động. Đồng chí Nguyễn Cửu Long, Phó giám đốc BHXH tỉnh cho biết: Đối với các đơn vị sử dụng lao động bị ảnh hưởng do dịch COVID-19, thực hiện các văn bản chỉ đạo của Chính phủ, của BHXH Việt Nam, Bộ LĐ-TB và XH, BHXH tỉnh phối hợp với Sở LĐ-TB và XH, Sở Tài chính báo cáo Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo rà soát, hướng dẫn, tuyên truyền các chính sách hỗ trợ liên quan đến BHXH như: Thời gian tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất, việc đóng quỹ ốm đau và thai sản, quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp… Đến nay, đã có 25 doanh nghiệp đã làm thủ tục gửi đến cơ quan BHXH về việc tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất; trong đó, có 3 doanh nghiệp đủ điều kiện được phê duyệt với số tiền 1 tỷ 118 triệu đồng.
Tuy nhiên, trước khi có dịch COVID-19, nhiều doanh nghiệp vi phạm chính sách BHXH, BHYT với thời gian dài, số nợ lớn nhưng việc xử lý còn một số khó khăn, vướng mắc. Hiện nay, công tác khởi kiện các doanh nghiệp vi phạm chính sách BHXH, BHYT theo Luật BHXH sửa đổi giao cho tổ chức Công đoàn nên việc khởi kiện các doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT, BHTN gặp nhiều khó khăn. Trước hết, đối với các tranh chấp dân sự liên quan đến lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN như việc khởi kiện dân sự ra tòa đối với các vi phạm pháp luật, xâm phạm quyền lợi về BHXH của người lao động còn một số vướng mắc về quy trình, thủ tục; tâm lý chung của người lao động còn e ngại trong việc tự mình hoặc ủy quyền cho tổ chức Công đoàn khởi kiện ra tòa đối với chính người chủ doanh nghiệp nơi họ đang làm việc. Do vậy, số vụ việc khởi kiện ít, quyền lợi người lao động bị ảnh hưởng. Đặc biệt đối với các doanh nghiệp cổ phần hoá, doanh nghiệp ngoài quốc doanh, việc thực hiện Luật BHXH còn chưa tốt, còn có nhiều đơn vị không thực hiện, ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách BHXH cho người lao động. Một số đơn vị, doanh nghiệp ngoài quốc doanh đóng trên địa bàn các huyện Hải Hậu, Xuân Trường, Giao Thủy, Ý Yên, Vụ Bản, Mỹ Lộc, Trực Ninh sử dụng lao động thời vụ nên chủ sử dụng lao động không đăng ký tham gia BHXH cho người lao động. Đến hết tháng 4-2020, các địa phương có số doanh nghiệp và nợ đọng BHXH, BHYT lớn như: Hải Hậu (tổng số nợ 28 tỷ đồng), Trực Ninh (12 tỷ 600 triệu đồng), Ý Yên (11 tỷ 778 triệu đồng), Vụ Bản (12 tỷ đồng), các doanh nghiệp do Văn phòng BHXH tỉnh quản lý (143 tỷ đồng)...
Để khắc phục tình trạng nợ đọng BHXH, BHYT, UBND tỉnh đã ban hành Công văn số 200 ngày 5-6-2019 về việc chấn chỉnh, khắc phục tình trạng nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho người lao động, góp phần đảm bảo an sinh xã hội. Theo đó, UBND tỉnh yêu cầu BHXH tỉnh tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, hướng dẫn các đơn vị, doanh nghiệp, người lao động tham gia BHXH, BHYT, BHTN; phối hợp với các sở, ngành có liên quan trong công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN đối với các đơn vị, doanh nghiệp cố tình trốn đóng, chậm đóng, nợ đọng. Theo dõi, đôn đốc thu nộp BHXH, BHYT, BHTN của các đơn vị, cung cấp thông tin các đơn vị cố tình vi phạm, nợ đọng kéo dài đến các cơ quan chức năng để xử lý theo quy định; công khai danh sách các đơn vị, doanh nghiệp nợ bảo hiểm từ 3 tháng trở lên trên các phương tiện thông tin đại chúng. Sở LĐ-TB và XH, Ban quản lý các KCN tỉnh, Công an tỉnh, Cục Thuế tỉnh, LĐLĐ tỉnh và UBND các huyện, thành phố, căn cứ chức năng nhiệm vụ của đơn vị mình, phối hợp với các đơn vị trong công tác tuyên truyền, vận động, theo dõi, cung cấp thông tin; thực hiện thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về lao động, BHXH, BHYT, BHTN tại các đơn vị sử dụng lao động trên địa bàn tỉnh; đôn đốc các doanh nghiệp trích nộp đầy đủ, kịp thời tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động, hạn chế tới mức thấp nhất tình trạng nợ đọng; thực hiện khởi kiện đối với các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.
Đồng chí Trần Văn Dũng, Giám đốc BHXH tỉnh cho biết: Ngày 1-3-2020, Chính phủ ban hành Nghị định số 28/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Nghị định có hiệu lực thi hành từ ngày 15-4-2020. Theo đó, Điều 38, 39, 40 của Nghị định đã quy định cụ thể về các hành vi vi phạm, hình thức xử phạt và mức xử phạt trong lĩnh vực BHXH. Cụ thể: Phạt tiền từ 500 nghìn đồng đến 1 triệu đồng đối với người lao động có hành vi thỏa thuận với người sử dụng lao động không tham gia BHXH bắt buộc, BHTN, tham gia không đúng đối tượng hoặc tham gia không đúng mức quy định. Phạt tiền từ 500 nghìn đồng đến 1 triệu đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây: hàng năm không niêm yết công khai thông tin đóng BHXH của người lao động do cơ quan BHXH cung cấp; không thực hiện thủ tục xác nhận về việc đóng BHTN để người lao động hoàn thiện hồ sơ hưởng BHTN theo quy định; không cung cấp hoặc cung cấp không đầy đủ thông tin về đóng BHXH bắt buộc, BHTN của người lao động khi người lao động hoặc tổ chức Công đoàn yêu cầu. Đối với người sử dụng lao động có hành vi không cung cấp chính xác, đầy đủ, kịp thời thông tin, tài liệu liên quan đến việc đóng, hưởng BHXH bắt buộc, BHTN theo yêu cầu của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, cơ quan BHXH người sử dụng có thể bị phạt tiền từ 5 triệu đồng đến 10 triệu đồng. Đáng chú ý nếu người sử dụng lao động có hành vi trốn đóng BHXH bắt buộc, BHTN mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự, mức phạt tiền áp dụng là từ 50-75 triệu đồng./.
Bài và ảnh: Việt Thắng
