Giám định và phản biện xã hội là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong công tác tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội. Thời gian qua, Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp Hội) đã tích cực thực hiện hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội (TVPB và GĐXH), góp phần đưa ra những luận cứ khoa học cho các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) của tỉnh.
 |
| Một buổi sinh hoạt của Hội nghiên cứu lịch sử (Liên hiệp các Hội khoa học kỹ thuật tỉnh). |
Liên hiệp Hội đã yêu cầu các tổ chức hội thành viên có giải pháp nâng cao chất lượng TVPB và GĐXH, góp phần xây dựng, cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn giúp cho việc hoạch định chính sách, chiến lược phát triển KT-XH của địa phương. Thông qua các hoạt động như: Tổ chức lấy ý kiến độc lập của chuyên gia; tọa đàm, hội thảo; nghiên cứu vấn đề cần TVPB và GĐXH..., trung bình mỗi năm các tổ chức hội thành viên của Liên hiệp Hội đã thực hiện thành công hàng chục lượt TVPB và GĐXH theo chuyên ngành. Hoạt động TVPB và GĐXH đều hướng đến 3 mục tiêu cơ bản là: Phát hiện những nội dung còn thiếu, chưa sát, chưa phù hợp; khuyến nghị để hoàn thiện hoặc nâng cao hiệu quả của chương trình, dự án; cung cấp cơ sở, luận cứ khoa học và thực tiễn một cách độc lập, khách quan phục vụ quá trình xây dựng, thẩm định, phê duyệt hoặc thực hiện. Nhiều ý kiến TVPB và GĐXH của các thành viên Liên hiệp Hội đã được tiếp nhận sử dụng trong hoạch định chính sách và được ghi nhận đánh giá cao. Có thể kể đến như: Văn phòng Liên hiệp Hội đã nghiên cứu xây dựng cơ sở dữ liệu nguồn nhân lực KH và CN phục vụ công tác tư vấn và phản biện xã hội với cơ sở dữ liệu của gần 1.000 nhà khoa học là giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ quê hương Nam Định trên toàn quốc. Hội Xây dựng phối hợp với Hiệp hội nhà thầu Việt Nam tham gia đánh giá chỉ số MEI (chỉ số hiệu quả hoạt động xây dựng và thi hành pháp luật về kinh doanh của các bộ) và chỉ số PCI của Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI). Tổ chức hội thảo bàn về công nghệ mới trong xây dựng - chất lượng - sự cố và vấn đề đảm bảo an toàn thi công cho các công trình xây dựng; phối hợp với Sở Xây dựng trong việc phổ biến và hướng dẫn thực hiện 6 thông tư mới của Bộ Xây dựng ban hành trong năm 2016… Hội Nghiên cứu lịch sử tỉnh đã tham gia nghiên cứu, biên soạn và giám định, phản biện các công trình lịch sử Đảng bộ các cấp, các ngành trong tỉnh góp phần phổ biến, nâng cao hiểu biết về lịch sử của dân tộc nói chung, của quê hương Nam Định nói riêng trong cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân, bồi dưỡng niềm tự hào và ý thức trách nhiệm về truyền thống cách mạng và những giá trị di sản văn hóa của quê hương. Bám sát các nhiệm vụ chính trị của địa phương, cán bộ, hội viên Hội Nghiên cứu lịch sử đã đảm nhận việc tư vấn, giám định và phản biện xã hội nhiều dự án và hoạt động liên quan đến lịch sử và văn hóa. Các nội dung tham gia phản biện đều có luận cứ rõ ràng với ý kiến đề xuất đầy tinh thần trách nhiệm và tâm huyết của những người làm khoa học lịch sử trong tỉnh đã được dư luận xã hội hoan nghênh và được nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương tín nhiệm sử dụng. Cùng với công tác nghiên cứu lịch sử và tham gia phản biện, giám định các công trình lịch sử, nhiều hội viên của Hội Nghiên cứu lịch sử đã tích cực tham gia hội đồng tư vấn đặt tên đường, phố ở Thành phố Nam Định; các công trình nghiên cứu quan trọng của tỉnh như “Địa chí Nam Định”; “Sự biến thiên của các đơn vị hành chính trên địa bàn tỉnh Nam Định” và công trình lịch sử của các ngành, các huyện.
Bên cạnh những kết quả đạt được, thực tiễn cho thấy, hoạt động TVPB và GĐXH có một số bất cập, khó khăn và hạn chế. Trong đó có nguyên nhân do các nhà khoa học đầu ngành sinh sống và công tác tại tỉnh ít dẫn đến chất lượng của hoạt động TVPB và GĐXH còn hạn chế. Kinh phí dành cho công tác TVPB và GĐXH phần lớn chưa được các chủ đầu tư dự toán trong kinh phí tổng thể của các chương trình, dự án dẫn đến việc chi trả còn nhiều lúng túng. Bên cạnh đó nhận thức của chủ đầu tư, một số đơn vị, tổ chức còn e ngại đề án, dự án của mình bị phản đối, thay đổi... khi thông qua công tác TVPB và GĐXH nên chưa chủ động phối hợp đề xuất, kiến nghị xem xét tư vấn, phản biện đối với các nhiệm vụ thuộc diện bắt buộc phải có ý kiến tư vấn, phản biện của Liên hiệp Hội khiến cho việc thực hiện còn hạn chế.
Để khẳng định vai trò TVPB và GĐXH của Liên hiệp Hội đối với các vấn đề KT-XH của tỉnh và tháo gỡ khó khăn cho hoạt động này, ngày 31-12-2017, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 31/2017/QĐ-UBND, quy định về hoạt động TVPB và GĐXH của Liên hiệp Hội. Quy định nêu rõ nội dung, cách thức tiến hành của hoạt động TVPB và GĐXH; trong đó quy định rõ các loại đề án phải có TVPB và GĐXH gồm: các đề án về chủ trương, chính sách phát triển KT-XH quan trọng của tỉnh; chương trình, dự án và những chiến lược, quy hoạch về phát triển KHCN, GD và ĐT, chính sách xây dựng, phát triển đội ngũ trí thức thuộc thẩm quyền quyết định phê duyệt của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh; quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH của tỉnh, huyện, thành phố; quy hoạch phát triển các ngành, lĩnh vực của tỉnh. Trên cơ sở đó, các sở, ngành, cơ quan thuộc UBND tỉnh, UBND các huyện, thành phố có trách nhiệm phối hợp với Liên hiệp Hội để xác định, lựa chọn và đề xuất những đề án cần phải được TVPB và GĐXH. Chủ động cung cấp đầy đủ, kịp thời những thông tin, tư liệu cần thiết, bảo đảm các điều kiện về thời gian, kinh phí, sử dụng cơ sở vật chất (trên cơ sở thỏa thuận trước) cho Liên hiệp Hội. Đồng thời tiếp nhận, nghiên cứu, tiếp thu các kiến nghị, đề xuất trong văn bản TVPB và GĐXH để hoàn thiện đề án; trả lời các ý kiến không tán thành. Đây là cơ hội tốt để đội ngũ trí thức trong tỉnh tham gia, đóng góp vào quá trình phát triển KT-XH của địa phương thông qua hoạt động TVPB và GĐXH các chủ trương, quyết sách quan trọng của tỉnh như: Các chương trình, dự án, đề án, quy hoạch, kế hoạch về KH và CN, GD và ĐT, về chính sách xây dựng đội ngũ trí thức trên địa bàn tỉnh... Trên tinh thần Quyết định 31 của UBND tỉnh tạo cơ hội cho Liên hiệp Hội sẽ tập hợp được đông đảo đội ngũ trí thức KHCN đóng góp ý kiến tham mưu cho Tỉnh ủy, HĐND, UBND có thêm căn cứ, cơ sở để quyết định các vấn đề quan trọng phục vụ mục tiêu phát triển KT-XH trên địa bàn tỉnh. Đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các văn bản quy định hiện hành của Nhà nước về hoạt động TVPB và GĐXH của Liên hiệp Hội, làm cho các tổ chức, cá nhân có liên quan thống nhất cao về mục đích, hiệu quả, sự cần thiết cần có tư vấn, phản biện đối với các chương trình, dự án trọng tâm, trọng điểm trước khi trình cấp có thẩm quyền quyết định. Bên cạnh đó Liên hiệp Hội tiếp tục bồi dưỡng kỹ năng, nâng cao nghiệp vụ chuyên môn, hỗ trợ chuyên gia, phát huy cao nhất trí tuệ, sức sáng tạo của đội ngũ trí thức; thực hiện tốt chức năng TVPB và GĐXH vì lợi ích cộng đồng.
Phát huy cao nhất trí tuệ, sức sáng tạo của đội ngũ trí thức KHCN, làm tốt hoạt động TVPB và GĐXH, để các chủ trương, chính sách, các chương trình, dự án, đề án của tỉnh, các quyết định của các cấp lãnh đạo và các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền có cơ sở, luận cứ khoa học vững chắc, độc lập và khách quan, đóng góp quan trọng vào công cuộc phát triển KT-XH ở địa phương./.
Bài và ảnh: Nguyễn Hương
