Tháo gỡ khó khăn trong xây dựng nhà văn hóa theo chuẩn nông thôn mới

Trong 5 năm xây dựng NTM, toàn tỉnh đã xây mới và cải tạo, nâng cấp 93 NVH xã, 74 khu thể thao xã, 658 NVH và khu thể thao thôn/xóm; thường xuyên đầu tư tu sửa khang trang, bổ sung các đầu sách, báo, ấn phẩm, thiết bị kết nối internet cho các điểm bưu điện văn hóa xã để phục vụ nhu cầu của nhân dân trên địa bàn. Đến nay, toàn tỉnh có 201 NVH xã (96%), 85 khu trung tâm thể thao xã (41%); 1.990 NVH thôn/xóm (64%) đạt chuẩn NTM; 100% số xã có điểm bưu điện văn hóa; 20% số hộ dân nông thôn sử dụng internet. Có thể nói, hạ tầng cơ sở thiết chế văn hóa đã cơ bản đáp ứng được mục tiêu xây dựng nếp sống văn minh, NTM ở các làng quê. Tuy nhiên đối với các xã chưa thực hiện, việc xây dựng NVH đạt chuẩn NTM ở xã, thôn đang gặp nhiều vấn đề không dễ giải quyết, nhất là về mặt bằng và nguồn vốn.

 

Để quy hoạch, xây dựng các NVH, khu thể thao thôn đạt chuẩn, mặt bằng là vấn đề hàng đầu. Theo Thông tư 05/2014/TT-BVHTTDL ngày 30-5-2014 và Thông tư số 06/2011 của Bộ VH, TT và DL quy định mẫu về tổ chức, hoạt động và tiêu chí của NVH - khu thể thao thôn trong xây dựng NTM thì diện tích khu NVH thôn phải đạt từ 300m ² trở lên đối với khu vực đồng bằng; diện tích khu thể thao (chưa kể sân bóng đá đơn giản) từ 500m ² trở lên đối với khu vực đồng bằng. Quy mô hội trường NVH được quy định: từ 100 chỗ ngồi trở lên đối với khu vực đồng bằng. Để đầu tư xây dựng NVH theo đúng chuẩn quy định của Bộ VH, TT và DL, cần nguồn kinh phí không nhỏ, riêng chi phí xây dựng hạ tầng cũng phải từ 300-500 triệu đồng/NVH trong khi điều kiện ngân sách xã và khả năng huy động sức dân có hạn, nhất là những nơi người dân đã đóng góp khá nhiều vào việc xây dựng hạ tầng giao thông, thủy lợi. Điều này đòi hỏi các địa phương phải có sự tính toán hợp lý, giải pháp phù hợp để vừa hạn chế lãng phí, vừa phát huy sức mạnh của nhân dân.

Theo thống kê của huyện Mỹ Lộc, toàn huyện mới có 4/12 số xã, thị trấn có NVH trung tâm xã đạt chuẩn, không có khu thể thao xã nào đạt chuẩn. Số NVH làng (thôn, xóm, tổ dân phố) mới chỉ có 103/139 đạt chuẩn theo tiêu chí NTM. Khu thể thao làng, thôn, xóm vẫn chưa có xã, thị trấn nào xây dựng được đảm bảo theo tiêu chí mới. Trung bình một NVH xóm được đầu tư từ 100-150 triệu đồng, trong đó gồm cả mua sắm trang thiết bị. Do kinh phí còn khó khăn nên huyện mới chỉ đầu tư tăng âm, loa máy cho một số NVH, còn một số xã đã đầu tư phần trang trí. Hiện nay, NVH ở các thôn, xóm được sử dụng chủ yếu phục vụ hội họp của chi bộ Đảng, đội sản xuất, các đoàn thể, hội, CLB, tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ, trao đổi thông tin, đọc sách báo phù hợp với mọi lứa tuổi. Đồng chí Phạm Văn Bẩy, Trưởng Phòng VH-TT huyện Mỹ Lộc cho biết: “Thực hiện chương trình xây dựng NTM, hệ thống hạ tầng thiết chế văn hóa như NVH, hội trường trung tâm, khu thể thao ở huyện, xã, thị trấn, thôn, xóm đã được cải thiện đáng kể đáp ứng tốt nhu cầu sinh hoạt văn hóa của người dân ở địa phương. Nhưng cũng còn nhiều nơi, khó khăn về nguồn vốn, mặt bằng, quy hoạch về địa điểm xây dựng còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt về diện tích”. Ở một số địa phương như Mỹ Tân, Mỹ Hà, Mỹ Phúc, Mỹ Trung, Mỹ Hưng, các thôn xóm đều tận dụng NVH đã xây dựng cũ nên diện tích còn hạn chế chỉ từ 200m ² trở xuống. Mặc dù, một số NVH đã xuống cấp nghiêm trọng do xây dựng từ lâu; về phía xã đã bố trí mặt bằng đất đầy đủ cho khu NVH thôn, xóm nhưng các xóm đều khó huy động nguồn vốn xã hội đóng góp do người dân đã đóng góp khá nhiều cho xây dựng các công trình hạ tầng như đường giao thông, đường nội đồng, thủy lợi trong vài năm trở lại đây. Bên cạnh đó, cũng có nhiều thôn, xóm đề nghị thực hiện xây dựng NVH phải thay đổi phù hợp với điều kiện thực tế như việc xây dựng 1 NVH nữa là không cần thiết và lãng phí vì xã đã có trung tâm học tập cộng đồng đáp ứng nhu cầu hội họp, sinh hoạt văn hóa tinh thần của người dân trên địa bàn có thể sử dụng chung thành hội trường NVH đa năng... Thậm chí ở một số nơi không thể quy hoạch lựa chọn địa điểm NVH mới do tách biệt khu dân cư, không phù hợp với thói quen sinh hoạt, việc đi lại nên không được người dân đồng tình ủng hộ như NVH xóm 9 xã Mỹ Thắng. Nhằm giải quyết thực trạng trên, Phòng VH-TT huyện đã từng bước khuyến khích các xã xây dựng mô hình NVH kết hợp linh hoạt với các đình, đền ở một số xã như Mỹ Thịnh, Mỹ Thuận. Theo chân cán bộ xã Mỹ Thịnh, chúng tôi đến thăm NVH thôn Liêm Trại. Anh Phạm Văn Tấn, trưởng xóm hồ hởi cho biết: “NVH thôn chúng tôi mới khánh thành vào dịp đầu năm 2017 từ nguồn vốn đóng góp của người dân với tổng mức đầu tư hơn 300 triệu đồng. Vị trí NVH được người dân đồng thuận nhất trí đặt ở ngay gần đình làng vừa tiện sinh hoạt văn hóa tâm linh vừa giúp người dân dễ dàng tham gia các hoạt động văn hóa, TDTT”. Tương tự, tại xóm Liên Thôn, khuôn viên NVH và đình làng đều nằm cùng 1 khu tạo thói quen tốt người dân tham gia vào các hoạt động văn hóa, xây dựng đời sống văn hóa tinh thần phong phú vùng nông thôn. Hiện tại, cả 10 thôn, xóm ở xã Mỹ Thịnh đều được tiến hành cải tạo, nâng cấp theo mô hình NVH kết hợp với đình, đền. Năm 2016, xã đã tiến hành nâng cấp 7 NVH và xây dựng mới 3 NVH: Liêm Trại, xóm Đình, xóm Nam với mức hỗ trợ xây dựng mới là 50 triệu đồng, sửa chữa là 30 triệu đồng. Các NVH đều được bố trí đất để xây dựng sân vận động thể thao tập trung.

 

Để từng bước tháo gỡ khó khăn trong việc tạo quỹ đất và nguồn lực thực hiện xây dựng hạ tầng cơ sở vật chất văn hóa trên địa bàn tỉnh, cùng với việc lồng ghép nguồn vốn của các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án hỗ trợ nhân dân xây dựng NVH thì các cấp, ngành cũng cần tăng cường công tác xã hội hóa đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị hoạt động cho các NVH. Ngoài ra, lãnh đạo các địa phương phải thực sự vào cuộc, chung sức, thấu hiểu ý chí và nguyện vọng của người dân. Từng bước điều chỉnh các tiêu chí về hạ tầng NVH phù hợp hơn với điều kiện thực tế của từng địa phương. Khuyến khích các mô hình xây dựng liên kết mới góp sức phát huy hiệu quả thiết thực của NVH thôn, xóm trong xây dựng đời sống văn hóa NTM./.

 

Bài và ảnh: Đức Toàn