Trong những năm qua, được sự quan tâm của các cấp ủy Đảng, chính quyền, công tác hòa giải ở cơ sở trên địa bàn tỉnh có nhiều chuyển biến tích cực. Việc xây dựng, củng cố và nâng cao chất lượng các tổ hòa giải ở các thôn xóm, tổ dân phố đã đi vào nền nếp và hoạt động có hiệu quả, góp phần giảm thiểu các vụ, việc tranh chấp, khiếu nại, đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, tạo sự đồng thuận, ổn định, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển.
Hằng năm, Sở Tư pháp đều tham mưu UBND tỉnh ban hành kế hoạch triển khai công tác phổ biến giáo dục pháp luật, trong đó có công tác hòa giải giải ở cơ sở, quan tâm củng cố đội ngũ cán bộ làm công tác hòa giải. Đến nay, toàn tỉnh có 3.650 tổ hòa giải, với tổng số 21.571 hòa giải viên (bình quân mỗi tổ hòa giải có từ 5 đến 7 hòa giải viên). Thành phần chủ yếu của tổ hòa giải là những người có uy tín, trách nhiệm ở khu dân cư như: bí thư chi bộ thôn, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội CCB, Hội Người cao tuổi, Đoàn Thanh niên... Tùy từng địa phương có sự bầu chọn và được UBND cấp xã ra quyết định công nhận thành viên của tổ hòa giải. Bên cạnh đó, chính quyền các địa phương giao cơ quan tư pháp thường xuyên thực hiện nhiều giải pháp để nâng cao kiến thức pháp luật và kỹ năng hòa giải cho đội ngũ hoà giải viên. Trung bình mỗi năm, toàn ngành tư pháp đã phối hợp với MTTQ và các ban, ngành, đoàn thể tổ chức gần 100 hội nghị tập huấn pháp luật cho hòa giải viên. Các nội dung pháp luật được tập trung phổ biến cho các hoà giải viên bao gồm: Luật Hòa giải ở cơ sở, Bộ luật Dân sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Đất đai, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo… Qua các lớp tập huấn đã giúp đội ngũ hòa giải viên nâng cao các kỹ năng như: giải quyết tranh chấp dân sự, thuyết phục các bên tranh chấp, phối hợp giữa tuyên truyền pháp luật và hòa giải cơ sở, lập biên bản xử lý vụ việc, báo cáo kết quả hòa giải, thực hành xử lý các tranh chấp thường diễn ra trong thực tế đời sống dân cư. Ngoài ra, UBND các huyện, thành phố và các xã, phường, thị trấn còn mời các hoà giải viên tham dự các buổi giới thiệu các văn bản pháp luật mới được Quốc hội ban hành; tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật cho lực lượng hòa giải cơ sở... Sở Tư pháp và các Phòng Tư pháp các huyện, thành phố cũng đã tổ chức biên soạn và phát hành hàng vạn tài liệu cấp phát đến các hoà giải viên…, qua đó đã giúp cho hòa giải viên vận dụng tốt các quy định của pháp luật vào hoạt động hòa giải. Từ năm 2016 đến nay, đã biên soạn phát hành 8.200 tờ rơi pháp luật về Bộ luật Dân sự, 4.600 tờ rơi pháp luật về Luật Hộ tịch, 5.000 tờ rơi pháp luật về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, 3.600 tờ rơi pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng, chống tệ nạn xã hội, 3.560 tờ rơi pháp luật về các hình thức xử phạt vi phạm hành chính và 5.000 tờ rơi pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt; biên soạn và phát hành 4.000 bản tin tư pháp cấp phát cho các tổ hòa giải ở cơ sở. Cùng với việc tăng cường tập huấn, cấp phát tài liệu, ngành tư pháp còn thường xuyên tiến hành kiểm tra, chỉ đạo công tác hòa giải ở cơ sở nhằm kịp thời hướng dẫn, chỉ đạo những khó khăn vướng mắc phát sinh.
Thực tiễn cho thấy, việc phát huy tốt vai trò của lực lượng hòa giải viên cơ sở là điểm mấu chốt giúp “hóa giải” các mâu thuẫn, tranh chấp hay những xích mích trong các mối quan hệ tại cộng đồng dân cư. Bám sát phương châm “Giải quyết dứt điểm từ cơ sở”, công tác hòa giải ở cơ sở tại các địa phương trong tỉnh đã góp phần làm giảm các vụ vi phạm pháp luật liên quan đến những lĩnh vực dân sự, hôn nhân gia đình, đất đai, hành chính… đồng thời hạn chế đơn thư, khiếu nại vượt cấp. Tại Thành phố Nam Định, cùng với việc nâng cao kỹ năng cho đội ngũ hòa giải viên, các cấp, các ngành đã thường xuyên phối hợp, lồng ghép công tác hòa giải ở cơ sở với các phong trào tại cộng đồng dân cư, gắn công tác hòa giải với nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội và giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tại địa phương. Do đó, trong thời gian qua, trên địa bàn thực hiện nhiều dự án xây dựng nâng cấp cơ sở hạ tầng phục vụ mục tiêu xây dựng Thành phố Nam Định để từng bước hình thành rõ nét một số chức năng trung tâm vùng Nam đồng bằng sông Hồng song tình hình an ninh, chính trị vẫn được giữ vững. Tại một số địa bàn dân cư đã xảy ra một số vụ việc liên quan đến tranh chấp đất đai, đền bù giải phóng mặt bằng… nhưng đã được các tổ hòa giải tại khu dân cư khéo léo phân tích, vận động để giải quyết khách quan, dứt điểm ngay từ khi mới phát sinh. Đồng chí Đặng Hồng Kỳ, Trưởng Phòng Tư pháp Thành phố Nam Định cho biết: “Điểm mạnh của hoạt động hòa giải ở cơ sở đó là phát hiện và giải quyết tận gốc những mâu thuẫn, tranh chấp, qua đó giúp ngăn chặn ngay từ đầu những tranh chấp nhỏ trong nội bộ nhân dân và hành vi vi phạm pháp luật, không để nảy sinh phức tạp”. Kết quả từ năm 2016 đến nay, các tổ hòa giải trên địa bàn thành phố tiếp nhận 495 vụ việc, đã hòa giải thành 359 vụ việc, đạt 73%; số lượng công dân đến khiếu nại, tố cáo tại các cơ quan hành chính Nhà nước, giảm 60,69% so cùng kỳ.
Với việc thực hiện các giải pháp tích cực, hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở đã không ngừng được nâng lên. Trong quý I năm 2017, toàn tỉnh đã tiếp nhận 570 vụ việc hòa giải, hòa giải thành 456 vụ việc, đạt tỷ lệ 80%. Đối với những vụ việc hòa giải không thành đều được hòa giải viên hướng dẫn chuyển cơ quan có thẩm quyền giải quyết để tránh tình trạng khiếu kiện vượt cấp, kéo dài… Cùng với việc hòa giải các mâu thuẫn, tranh chấp, các hòa giải viên còn tích cực lồng ghép hoạt động hòa giải với đẩy mạnh công tác trợ giúp pháp lý, phổ biến các chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, nâng cao hiểu biết pháp luật, tạo thói quen chấp hành pháp luật cho nhân dân trên địa bàn toàn tỉnh. Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở, thời gian tới cần tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, công tác quản lý Nhà nước về công tác hòa giải ở cơ sở. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến sâu rộng chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước về công tác hòa giải ở cơ sở. Phát huy tinh thần trách nhiệm và sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan Tư pháp, Ủy ban MTTQ và các tổ chức thành viên của MTTQ nhằm tạo sức mạnh tổng hợp thực hiện hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở. Bên cạnh đó, tăng cường tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nghiệp vụ hòa giải; cung cấp các tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ, tài liệu pháp luật cho đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở; tổ chức các hội thi tìm hiểu pháp luật, hội thi hoà giải viên giỏi, tuyên truyền viên pháp luật giỏi góp phần nâng cao vai trò, tầm quan trọng của công tác hòa giải ở cơ sở đối với việc giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương./.
Trần Văn Trọng
