Từ xưa, dòng họ Phạm ở thôn Thụ Ích, xã Nghĩa Trung (Nghĩa Hưng) đã có truyền thống hiếu học. Theo phả ký họ Phạm được lưu truyền ở xã Phạm Mệnh, huyện Kinh Môn (Hải Dương), nguồn gốc Đức khởi thủy tổ Phạm Đạo Soạn là cháu của Trạng nguyên Phạm Sư Mạnh (1303-1384) triều Trần, nổi tiếng về đạo đức và văn học, giữ chức Nhập nội hành khiển ở 3 đời vua (Trần Minh Tông, Trần Hiến Tông, Trần Dụ Tông). Năm 1386, tổ Phạm Đạo Soạn rời quê đến cửa biển Đại An khẩn hoang lập ấp Hoàng Xá, nay thuộc thôn Phạm Xá, xã Yên Nhân (Ý Yên). Từ năm 1487 đến năm 1865, họ Phạm ở Hoàng Xá có 5 cụ tổ đỗ Tiến sĩ gồm: Tiến sĩ Phạm Đạo Bảo, Phạm Đạo Phú, Phạm Công Huyên, Phạm Văn Nghị, Phó bảng Phạm Đăng Giảng được khắc tên trong các văn bia tiến sĩ Quốc Tử Giám (Hà Nội) và Đại nội (Huế). Khoảng cuối thế kỷ 16, đầu thế kỷ 17, Thượng tổ Phạm Quý Công Nguyên cùng các tổ đưa con cháu đi khai hoang lấn biển, lập nên làng xóm lấy tên là Thụ Ích, xã Nghĩa Trung ngày nay. Làng Thụ Ích có 3 xóm, với 750 hộ, trên 3.000 khẩu, tụ hợp gần 20 dòng họ. Riêng họ Phạm Ích có hơn 200 hộ, gần 1.000 khẩu, là dòng họ lớn trong làng, có truyền thống hiếu học, đỗ đạt.
Kế thừa truyền thống hiếu học của cha ông, từ năm 2002, sau khi thành lập ban khuyến học, dòng họ đã có nhiều hình thức tuyên truyền, động viên nêu gương những người học tốt, đạt kết quả cao trong học tập để mọi người noi theo, qua đó cổ vũ con cháu thi đua học tập, rèn luyện thật tốt. Dòng họ xác định mục tiêu và những công việc trọng tâm của ban khuyến học là: khuyến học, khuyến tài, khuyến khích, hỗ trợ, động viên các thành viên trong họ, đặc biệt là các cháu học sinh, sinh viên tích cực học tập. Trong đó, tất cả học sinh trong độ tuổi đều được đến trường, các gia đình không có học sinh bỏ học; động viên khuyến khích các cháu tích cực rèn luyện đạo đức, chịu khó vươn lên học khá, học giỏi và thành đạt; giúp đỡ các học sinh có hoàn cảnh gia đình khó khăn tích cực học tập, vận động các thành viên trong họ, trong chi hội tham gia các lớp học chuyên đề do Trung tâm học tập cộng đồng của xã và các đoàn thể tổ chức. Do có sự gắn kết giữa các hội viên trong chi hội, các thành viên trong dòng họ để xây dựng phong trào học tập, phong trào khuyến học, khuyến tài trong dòng họ ngày càng phát triển. Trong đó, 100% trẻ trong độ tuổi đều được đến trường, 90% học sinh tốt nghiệp THCS vào học THPT và khoảng 70% học sinh thi đỗ vào các trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp. Dòng họ thường xuyên coi trọng công tác tổ chức, củng cố bộ máy hoạt động, nắm bắt tình hình, giải quyết kịp thời những vướng mắc nhằm thúc đẩy động viên việc học tập của con cháu. Vào đầu năm học, ban khuyến học đã tổ chức tuyên dương những học sinh có thành tích học tập tốt, đồng thời vận động con cháu là những người thành đạt, có điều kiện đang sinh sống, làm việc ở mọi nơi quan tâm đến phong trào khuyến học, đóng góp ủng hộ quỹ để động viên con em học hành tiến bộ. Từ sự đóng góp của con em trong dòng họ, đến nay, quỹ khuyến học của dòng họ đã có trên 130 triệu đồng. Không chỉ quan tâm tới việc học tập, rèn luyện của con em trong độ tuổi đến trường, dòng họ còn quan tâm đến việc học tập của người lớn. Đến nay, dòng họ có 100% số người tự giác học tập thường xuyên, học tập suốt đời dưới nhiều hình thức, phương thức linh hoạt khác nhau, phù hợp với nhu cầu, hoàn cảnh và điều kiện của mỗi người. Nhiều người hiện đang theo học các lớp nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, lý luận chính trị và tham gia các lớp học nghề, kỹ thuật chăn nuôi, trồng trọt. Hầu hết người cao tuổi đã tích cực học tập qua các phương tiện thông tin đại chúng, nhà văn hóa, câu lạc bộ…, động viên con cháu vươn lên trong học tập, giúp nhau làm kinh tế, xóa đói giảm nghèo, làm giàu chính đáng, góp phần đưa dòng họ có 50 gia đình được Hội Khuyến học huyện công nhận đạt danh hiệu Gia đình hiếu học, 160/200 gia đình văn hóa, gia đình hiếu học cấp cơ sở. Trong 14 năm qua, dòng họ đã có 56 em đỗ đại học, 24 em đỗ cao đẳng, trung cấp và có 1 học sinh đoạt giải trong kỳ thi học sinh giỏi quốc gia, 21 em là học sinh giỏi cấp tỉnh và 71 em là học sinh giỏi cấp huyện. Hiện tại, dòng họ có 131 người có trình độ đại học, 70 người có trình độ cao đẳng, trung cấp, 1 người có học vị tiến sĩ, 12 thạc sĩ. Trong đó có nhiều người thành đạt, giữ các cương vị cao trong các cơ quan, đơn vị ở trong và ngoài tỉnh.
Với sự cố gắng của dòng họ trong phát triển phong trào khuyến học, khuyến tài, dòng họ Phạm thôn Thụ Ích đã được Hội Khuyến học huyện Nghĩa Hưng chọn làm điểm chỉ đạo nhân rộng mô hình xây dựng dòng họ học tập trong toàn huyện./.
Hồng Minh
