Từ ngày 1-1-2015, chế độ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) thực hiện theo quy định của Luật Việc làm, thay cho quy định của Luật BHXH có hiệu lực. Bên cạnh một số thay đổi lớn về chính sách theo hướng có lợi cho người lao động như: mở rộng đối tượng bắt buộc tham gia; bổ sung chế độ hỗ trợ người sử dụng lao động kinh phí đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ, kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động…, qua thời gian triển khai, việc thực hiện BHTN theo Luật Việc làm đã nảy sinh nhiều vướng mắc.
 |
| Cty CP Trường Tiến (Xuân Trường) luôn tham gia đầy đủ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho người lao động. |
So với quy định trước đây, đối tượng bắt buộc tham gia BHTN theo Luật Việc làm có thêm người lao động làm việc theo hợp đồng lao động mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 3 tháng trở lên đến dưới 12 tháng và không còn quy định người sử dụng lao động có sử dụng từ 10 lao động trở lên mới phải tham gia. Điều này đồng nghĩa với việc sẽ có thêm nhiều lao động được tham gia và được hưởng chính sách BHTN khi chẳng may mất việc. Trước tình hình hoạt động sản xuất của một số doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh bị đình đốn, nhiều doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất, dừng hoạt động hoặc giải thể, tình trạng người lao động bị thất nghiệp diễn ra còn nhiều, việc mở rộng đối tượng tham gia BHTN theo Luật Việc làm sẽ góp phần đảm bảo an sinh xã hội, giảm bớt gánh nặng cho Nhà nước về giải quyết hậu quả do thất nghiệp. Tuy nhiên, cùng với những quy định mới có lợi hơn cho người lao động và chủ sử dụng lao động, việc thực hiện BHTN theo Luật Việc làm đang gặp không ít khó khăn. Trước hết là việc chậm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành luật khiến cơ quan BHXH bị động trong giải quyết chi trả trợ cấp thất nghiệp cho người lao động trong giai đoạn chuyển giao thực hiện chính sách theo quy định cũ và quy định mới. Việc kiểm soát đối tượng hưởng trợ cấp thất nghiệp cũng gặp khó khăn, vẫn khó phát hiện người lao động có việc làm nhưng không thông báo với Trung tâm giới thiệu việc làm để dừng hưởng trợ cấp do việc tiếp nhận hồ sơ, giải quyết hưởng BHTN do Trung tâm giới thiệu việc làm (Sở LĐ-TB và XH) thực hiện, còn công tác thu, chi trả trợ cấp BHTN lại do cơ quan BHXH thực hiện. Bên cạnh đó, một số quy định được xem là bất lợi cho người lao động. Chẳng hạn như điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp có phần chi tiết, khắt khe hơn so với quy định cũ, người lao động chỉ được hưởng khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện: khi đã chấm dứt hợp đồng lao động (trừ trường hợp người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật, người đang hưởng lương hưu, trợ cấp mất sức lao động hằng tháng), khi đã nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp tại Trung tâm giới thiệu việc làm, chưa tìm được việc làm sau 15 ngày kể từ ngày nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp. Cùng với quy định giới hạn mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hằng tháng, việc thay đổi cách tính thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp cũng giảm thời gian hưởng của người thất nghiệp như: đã đóng BHTN từ đủ 12 tháng đến đủ 36 tháng thì được hưởng 3 tháng trợ cấp; sau đó cứ đóng đủ thêm 12 tháng thì được hưởng thêm 1 tháng trợ cấp, nhưng tối đa không quá 12 tháng. Theo cách tính này, người lao động tham gia đủ 36 tháng sẽ được hưởng 3 tháng trợ cấp (trước đây là 6 tháng), tham gia đủ 72 tháng sẽ được hưởng 6 tháng trợ cấp (trước đây là 9 tháng). Nhiều người lao động cũng tỏ ra băn khoăn đối với quy định theo Luật Việc làm, người lao động sẽ bị chấm dứt hưởng trợ cấp nếu sau 2 lần từ chối nhận việc làm do Trung tâm giới thiệu việc làm nơi đang hưởng trợ cấp thất nghiệp giới thiệu mà không có lý do chính đáng. Chị Nguyễn Thị Thương quê ở Thị trấn Cổ Lễ (Trực Ninh), đang làm việc tại Cty Yamani đóng trên địa bàn xã Nam Hồng (Nam Trực) cho rằng, đây là quy định bất lợi cho người lao động. Mặc dù Nghị định số 28 ngày 12-3-2015 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Việc làm về BHTN đã hướng dẫn rõ: Người lao động đang hưởng trợ cấp thất nghiệp từ chối việc làm thuộc một trong các trường hợp sau được xác định là không có lý do chính đáng: việc làm phù hợp với ngành nghề, trình độ của người lao động đã được đào tạo, việc làm mà người lao động đó đã từng làm, nhưng trên thực tế nếu công việc đó được trả lương quá thấp hoặc phải đi làm quá xa, người lao động có quyền từ chối. Ngoài ra, quy định người thất nghiệp được nhận hỗ trợ tối đa 6 tháng trợ cấp học nghề, nhưng nếu đi học tập có thời hạn từ đủ 12 tháng trở lên bị chấm dứt hưởng BHTN sẽ gây khó cho những người muốn đi học lâu dài để nâng cao trình độ và tìm được việc làm mới ổn định, có thu nhập cao hơn.
Chính vì những vướng mắc nêu trên nên mặc dù thời gian triển khai chính sách BHTN theo Luật Việc làm đã được gần 5 tháng, đối tượng tham gia được mở rộng nhưng số lao động tham gia BHTN vẫn không tăng nhiều. Đến hết năm 2014, số người tham gia BHTN là 106.322 người. Đến hết 30-4-2015, số người tham gia BHTN là 111.825 người. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa đóng BHTN cho người lao động. Tình trạng nợ đọng BHTN vẫn diễn ra ở một số doanh nghiệp… Cùng với nỗ lực của cơ quan BHXH, các bộ, ngành chức năng cần sớm ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể để việc thực hiện BHTN cho người lao động theo Luật Việc làm được thuận lợi./.
Bài và ảnh: Lam Hồng
