Trong những năm gần đây, phong trào nghiên cứu khoa học kỹ thuật (KHKT) trong học sinh trung học tỉnh ta đã giúp các em phát huy năng lực sáng tạo và niềm đam mê nghiên cứu khoa học. Qua phong trào, đã góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học, phát triển năng lực học sinh, tạo điều kiện cho học sinh vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề thực tiễn của cuộc sống.
Chứng kiến cảnh tôm chết hàng loạt trong đầm nuôi của gia đình mình và các hộ dân xung quanh, hai em Vũ Hoàng Thanh và Nguyễn Thị Vân, học sinh lớp 9A, Trường THCS Hải Chính (Hải Hậu) luôn trăn trở với câu hỏi: “Làm sao khắc phục được tình trạng tôm chết hàng loạt?”. Với các kiến thức đã học, các em đặt vấn đề tìm hiểu nguyên nhân từ các yếu tố liên quan như nước, thức ăn, chế độ chăm sóc… Sau khi lên mạng, tìm đọc báo chuyên ngành…, đặc biệt là 2 môn Sinh học và Hóa học cùng sự giúp đỡ của thầy, cô giáo và cha mẹ, các em đã mạnh dạn tiến hành nhiều đợt khảo sát, làm thí nghiệm trong chính đầm tôm nhà mình và đầm tôm của các hộ dân xung quanh. Từ đó, các em đã đưa ra mô hình lý thuyết về kỹ thuật xử lý nước trong quá trình nuôi tôm thẻ chân trắng và tôm sú. Được sự hướng dẫn tận tình của cô giáo Phạm Quý Anh, các em đã nghiên cứu và hình thành quy trình xử lý nước khép kín trong và sau quá trình nuôi tôm. Mô hình này có nhiều điểm mới so với mô hình truyền thống với ưu điểm là ổn định chất lượng nguồn nước, giảm nguy cơ nhiễm bệnh của tôm, đồng thời có thể tái sử dụng nguồn nước, giảm ô nhiễm môi trường sau khi thu hoạch tôm; nâng cao chất lượng, sản lượng tôm, giảm chi phí và giúp người nuôi tôm biết xử lý tình huống bất lợi. Đề tài nghiên cứu đã được Phòng GD và ĐT huyện Hải Hậu chọn tham dự cuộc thi KHKT dành cho học sinh trung học do Sở GD và ĐT tổ chức và đã đoạt giải nhì ở lĩnh vực Hóa - Sinh.
 |
| Em Đỗ Hồng Quân (đứng), học sinh Trường THPT C Hải Hậu thành công trong tìm hiểu và chế tạo mô hình công viên rác thải, được Ban tổ chức Cuộc thi sáng tạo thanh, thiếu niên, nhi đồng toàn tỉnh đánh giá cao. |
Tham dự cuộc thi sáng tạo KHKT dành cho học sinh phổ thông lần đầu tiên được Sở GD và ĐT tổ chức, các em học sinh Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong đã có 3 đề tài dự thi ở các lĩnh vực: năng lượng và vận tải, khoa học xã hội và hành vi. Cả 3 đề tài của các em đã xuất sắc giành các giải cao nhất ở khối học sinh THPT. Trong đó đề tài “Thiết kế thiết bị phanh tự động hỗ trợ giảm thiểu tai nạn giao thông” của các em: Phạm Ngọc Thịnh, Trần Minh Tú, Đỗ Hồng Minh đã xuất sắc giành giải nhất cuộc thi. Các em cho biết, trong quá trình triển khai ý tưởng đã gặp không ít khó khăn do thiếu kinh nghiệm, nhưng nhờ sự hướng dẫn nhiệt tình của các thầy, cô giáo và việc kết hợp nghiên cứu thực tế, sáng chế với vận dụng kiến thức liên môn vào nghiên cứu, các em đã thành công. Cũng từ thực tế học tập của bản thân, cùng với sự giúp đỡ trong cách trình bày, phát triển ý tưởng của một đề tài nghiên cứu khoa học của các thầy, cô giáo, các em Trần Phương Mai, Nguyễn Thị Kim Thoa, Đặng Mạnh Tiến (Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong) đã nghiên cứu đề tài “Nâng cao hiệu quả tự học với học sinh THPT chuyên”. Đề tài được ban giám khảo cuộc thi KHKT đánh giá cao về tính thực tiễn và dễ áp dụng…
Những năm gần đây, phong trào nghiên cứu, sáng tạo KHKT trong các trường phổ thông đã được chú trọng phát động, triển khai dưới nhiều hình thức. Ban giám hiệu các trường trung học đã quan tâm tập huấn, bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho giáo viên về lĩnh vực này; đồng thời tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn gắn với nghiên cứu khoa học, gợi mở ý tưởng cho học sinh từ những kiến thức được học trong nhà trường đến việc lựa chọn giáo viên có năng lực, kinh nghiệm nghiên cứu khoa học, nhất là các bộ môn Hoá học, Sinh học, Vật lý để hướng dẫn học sinh nghiên cứu… Từ các ý tưởng sáng tạo của các em, nhà trường chọn ra ý tưởng độc đáo mang tính thực tiễn cao và dễ áp dụng để phân công giáo viên hướng dẫn các em thực hiện. Qua các đề tài tham dự cuộc thi KHKT dành cho học sinh phổ thông vừa qua cho thấy, hầu hết các ý tưởng của các em đều gắn với đời sống thực tiễn, phù hợp với điều kiện nghiên cứu trong trường. Từ hoạt động nghiên cứu khoa học, đã cho thấy sự chủ động của các em bộc lộ trong việc tìm kiếm ý tưởng, tài liệu, tìm nguồn tài trợ, các nhà khoa học hỗ trợ cho đề tài, đồng thời phát huy khả năng sáng tạo trong việc vận dụng kiến thức vào nghiên cứu, khả năng trình bày, thuyết phục mọi người… Đây là kỹ năng rất cần thiết đối với mỗi học sinh trong việc vận dụng lý thuyết, kiến thức đã được học để giải quyết những vấn đề đặt ra trong thực tiễn. Bên cạnh đó, hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh cũng khiến các giáo viên, trước hết là những giáo viên trực tiếp hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học, phải đào sâu nghiên cứu, mở rộng kiến thức của mình, để dẫn dắt và định hướng cho các em trong hoạt động nghiên cứu khoa học. Đó là “cú hích” quan trọng để giáo viên tự nâng cao năng lực chuyên môn, thay đổi phương pháp dạy học, tránh tình trạng áp đặt kiến thức cho học sinh.
Đẩy mạnh phong trào sáng tạo KHKT trong học sinh phổ thông đã góp phần đổi mới phương thức dạy và học, phát triển năng lực nghiên cứu, sáng tạo của học sinh nhằm tạo ra những sản phẩm có giá trị thiết thực trong sản xuất và đời sống. Phong trào này đang được ngành GD và ĐT tiếp tục quan tâm nhằm giúp học sinh thực hiện tốt phương châm “học đi đôi với hành”, nâng cao chất lượng GD và ĐT./.
Bài và ảnh: Hồng Minh
