Bước vào đầu năm học mới cũng là thời điểm thị trường đồ dùng học tập, sách giáo khoa được hâm nóng trong đó có một mảng sách hết sức quan trọng, đó là các loại sách tham khảo. Nhu cầu có một cuốn sách tham khảo có chất lượng là nhu cầu có thật không chỉ của các em học sinh mà còn là nhu cầu của không ít các bậc phụ huynh bởi với sự đổi mới giáo dục như hiện nay, nếu không có sách tham khảo, nhiều bậc phụ huynh không biết phải kèm cặp con em mình như thế nào. Bên cạnh đó sách tham khảo cũng là nguồn bổ sung kiến thức quan trọng cho đội ngũ giáo viên, họ có thể tìm thấy trong đó những kiến thức bổ trợ lý thú ngoài SGK. Nắm bắt nhu cầu cũng như tâm lý của các bậc phụ huynh, các em học sinh, nhiều nhà xuất bản (NXB) đã tung ra nhiều loại sách tham khảo với đủ chủng loại, mẫu mã khiến cho nhiều bậc phụ huynh cảm thấy khá lúng túng khi đi chọn lựa sách tham khảo cho con.
 |
Có thể nói chưa bao giờ thị trường sách tham khảo lại đa dạng và sôi động như hiện nay. Nếu như trước đây, các loại sách nâng cao, sách tham khảo chủ yếu dành cho học sinh cuối cấp để ôn luyện chuẩn bị cho các kỳ thi tốt nghiệp và hầu hết do NXB giáo dục ấn hành, còn bây giờ, sách tham khảo có đủ ở các cấp học, từ lớp 1 trở lên cho đến hết lớp 12. Trong vai một phụ huynh đi tìm sách tham khảo cho con đang học lớp 4, tôi bước vào một hiệu sách lớn trên phố Lê Hồng Phong (TP Nam Định). Trên giá sách dành cho học sinh bậc tiểu học, tôi nhận thấy sách tham khảo còn nhiều gấp chục lần so với SGK chính, ví dụ như riêng môn Tiếng Việt lớp 4 cũng đã có hàng chục đầu sách tham khảo của hàng chục NXB khác nhau ấn hành với hình thức rất đa dạng, phong phú như “35 đề ôn luyện Tiếng Việt” của NXB Giáo dục, “Những bài làm văn mẫu 4” của NXB Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, “Văn miêu tả lớp 4” của NXB Đại học quốc gia Hồ Chí Minh… hay môn Tiếng Việt lớp 5 theo khảo sát của chúng tôi cũng có đến gần 20 đầu sách tham khảo. Chị Bùi Thu Hằng, phường Nguyễn Du có con năm nay lên lớp 6 đang loay hoay tìm sách tham khảo môn Toán cho con than thở: “Bây giờ các cháu học nhiều kiến thức mới khác xa mình ngày xưa nên mình muốn tìm một vài cuốn sách tham khảo có chất lượng về nghiên cứu để dạy con mà thấy khó quá. Đầu sách thì nhiều mà lại có quá nhiều cuốn có tên na ná như nhau, chẳng biết nội dung có được đảm bảo”. Càng lên lớp trên, kiến thức càng nhiều thì số lượng sách tham khảo càng tăng, cụ thể như môn Toán lớp 11, lượng sách tham khảo đã chiếm đến 30 cuốn như Rèn luyện kỹ năng hình học, Giải toán hình học, Bài tập trắc nghiệm và các đề kiểm tra hình học, Phương pháp giải toán tự luận, Đại số và giải tích… Các môn Lý, Hoá, Anh, Sinh… cũng trong tình trạng tương tự nên việc tìm một cuốn sách tham khảo có chất lượng, dùng được là hết sức khó khăn cho các em học sinh cũng như các bậc phụ huynh.
Đi tìm lời giải cho sự “hỗn loạn” của thị trường sách tham khảo hiện nay, chúng tôi được biết không như SGK chỉ có NXB Giáo dục được phép ấn hành còn với các loại sách tham khảo, bất cứ NXB nào cũng có thể phát hành trong khi hiện nay cả nước có đến 60 NXB. Có khá nhiều NXB không hề “dính dáng” đến giáo dục cũng đua nhau xuất bản sách tham khảo - một ấn phẩm vốn được coi là sách hỗ trợ giáo dục dành cho giáo viên, học sinh và các bậc phụ huynh. Không có đội ngũ cán bộ biên tập, không được đào tạo chuyên sâu về các bộ môn, do đó các NXB không thể thẩm định được nội dung bản thảo sách tham khảo nhưng sách vẫn được xuất bản và đưa ra thị trường. Vì vậy mà bên cạnh những đầu sách có chất lượng thì cũng còn rất nhiều sách tham khảo có nhiều sai sót. Rất nhiều cuốn sách tham khảo của nhiều NXB khác nhau, tiêu đề khác nhau nhưng lại có nội dung na ná như nhau, thậm chí còn bị chỉnh sửa, cắt xén vô tội vạ. Nhiều phụ huynh than thở khi lấy sách tham khảo giao bài cho con làm, ngồi tìm mãi mà không ra đáp số, cuối cùng xem lại thì hoá ra đầu bài trong cuốn sách bị sai! Không hiếm các cuốn sách tham khảo mắc lỗi sai kiến thức cơ bản, đơn cử trong cuốn “162 bài văn chọn lọc” dành cho học sinh lớp 7 của NXB Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, bài thơ Khóc Dương Khuê của nhà thơ Nguyễn Khuyến thì lại viết thành tác giả Tú Xương. Còn lỗi chính tả, lỗi ngôn ngữ thì không thể kể hết, thậm chí trong cuốn luyện chữ cho học sinh lớp 1 vẫn còn để sai lỗi chính tả “s” thành “x”, “l” thành “n”... Không thể phủ nhận vai trò của các loại sách tham khảo hiện nay trong việc hỗ trợ các em học sinh có thêm kiến thức phục vụ cho học tập. Tuy nhiên sự xuất hiện tràn lan của sách tham khảo chất lượng thấp của hàng loạt NXB khác nhau trên thị trường mà không có cơ quan nào quản lý đang làm dấy lên mối lo ngại về nền tảng kiến thức của cả một thế hệ trẻ sẽ bị lệch lạc. Bên cạnh đó việc lạm dụng các loại sách tham khảo cũng khiến nhiều học sinh thụ động, lười suy nghĩ, hình thành thói quen sao chép sách tham khảo. Cô Đặng Thị Thoan, giáo viên dạy Văn một trường THCS trên địa bàn Thành phố Nam Định trăn trở: “Đối với môn Văn, trên thị trường hiện nay có quá nhiều loại sách tham khảo, trong đó có rất nhiều cuốn Những bài văn mẫu của những NXB không hề có chuyên môn về môn học này. Đó chỉ là những bài văn được sao chép, cắt gọt từ nhiều cuốn sách khác nhau cộng lại. Đối với những cuốn sách này không những không có lợi mà lại rất phản tác dụng với các em bởi dựa vào những bài văn “mẫu”, các em không còn suy nghĩ, cảm thụ để viết theo cảm xúc, nhận thức của mình hoặc có em có tư duy riêng nhưng lại không dám viết vì thấy khác văn mẫu bởi trong suy nghĩ của các em rằng văn mẫu luôn luôn đúng mà không nghĩ rằng đó chỉ là để tham khảo”. Còn đối với môn Toán và các môn tự nhiên, sách tham khảo bao giờ cũng đi kèm lời giải nên tạo cho học sinh thói quen ỉ lại, lười suy nghĩ.
Trước thị trường sách tham khảo quá phong phú như hiện nay, việc lựa chọn một cuốn sách tham khảo có chất lượng cho con là điều không đơn giản, nó đòi hỏi các bậc phụ huynh phải dày công nghiên cứu, tìm hiểu, phải có những hiểu biết nhất định. Theo một giáo viên có kinh nghiệm lâu năm trong ngành Giáo dục, các bậc phụ huynh không nên mua quá nhiều loại sách tham khảo cho con bởi không phải cứ mua thật nhiều sách tham khảo là con sẽ học giỏi vì những kiến thức cơ bản trong SGK mà chưa vững thì đọc sách tham khảo cũng không có tác dụng. Trước khi mua nên chủ động tham khảo ý kiến của các thầy cô giáo xem nên mua cuốn nào cho phù hợp với trình độ của con, em mình. Các bậc phụ huynh nên lựa chọn những cuốn sách do các NXB có uy tín, sẽ có độ tin cậy cao hơn, bên cạnh đó cũng cần chú ý đến tác giả của cuốn sách, nên lựa chọn những tác giả có tên tuổi, có nhiều kinh nghiệm trong việc viết sách, có quá trình tham gia giảng dạy. Ngoài ra cũng cần chú ý đến hình thức, không nên lựa chọn những cuốn sách chất lượng kém, chữ nhỏ, giấy mỏng, màu đen sẽ gây ảnh hưởng đến thị lực của các cháu…
Năm học mới đã bắt đầu, ai cũng mong muốn con mình có một hành trang tốt nhất để bước vào năm học mới. Những cuốn sách tham khảo giờ đây đã trở thành một phần không thể thiếu trên giá sách của mỗi học sinh trong khi việc xuất bản sách tham khảo một cách ồ ạt như hiện nay thì việc lựa chọn một cuốn sách có chất lượng rất cần có sự định hướng của các thầy cô giáo và sự kỳ công của các bậc phụ huynh để giúp các em được tiếp cận với những kiến thức chuẩn xác nhất, đúng nghĩa với vai trò hỗ trợ giáo dục của sách tham khảo./.
Bài và ảnh: Hoài Phương
