Thực hiện Thông tư liên tịch số 04/2001/TTLT của Bộ Tư pháp, Bộ VH-TT, Uỷ ban Trung ương MTTQ Việt Nam và Ủy ban Quốc gia Dân số - KHHGĐ (nay là Tổng cục Dân số - KHHGĐ) năm 2004, tỉnh ta được chọn là một trong 4 tỉnh trong cả nước được triển khai thí điểm mô hình đưa nội dung chính sách dân số - KHHGĐ vào hương ước làng, thôn, xóm. Uỷ ban Dân số, Gia đình và Trẻ em tỉnh (nay là Chi cục Dân số - KHHGĐ) đã xây dựng khung hương ước mẫu nội dung về chính sách dân số, gia đình và trẻ em với 16 tiêu chí và hướng dẫn 84 thôn thuộc 14 xã trong tỉnh triển khai đưa vào hương ước. Kết quả sau một năm thực hiện mô hình ở 36 thôn của 6 xã gồm: Hải Phương (Hải Hậu), Giao Hải (Giao Thuỷ), Trực Hưng (Trực Ninh), Yên Thắng (Ý Yên), Hồng Quang (Nam Trực), Mỹ Thành (Mỹ Lộc) cho thấy: tỷ lệ người sinh con thứ ba trở lên, tỷ lệ trẻ em bị suy dinh dưỡng ở các địa phương này đều giảm. Công tác chăm sóc sức khoẻ sinh sản cho phụ nữ được đẩy mạnh; tỷ lệ các cặp vợ chồng tự nguyện thực hiện các biện pháp tránh thai hiện đại ngày càng tăng. Năm 2006-2007, mô hình tiếp tục được triển khai ở tất cả các thôn thuộc 30 xã trong tỉnh. Tháng 3-2010, Chi cục Dân số - KHHGĐ tiến hành khảo sát ở 30 thôn của 6 xã: Trực Nội, Trực Hưng (Trực Ninh), Xuân Đài, Thị trấn Xuân Trường (Xuân Trường), Yên Trung, Thị trấn Lâm (Ý Yên). Kết quả khảo sát cho thấy, hương ước của các thôn đều có một chương về chính sách dân số, gia đình và trẻ em. Nội dung bản hương ước trước khi ban hành đều thông qua hội nghị của thôn, mọi người đều được tham gia đóng góp ý kiến. Vì vậy, việc triển khai xây dựng hương ước thôn, làng, xóm ở các địa bàn được triển khai đều bảo đảm tính dân chủ và tính đồng thuận cao, phù hợp với nguyện vọng của đông đảo nhân dân. Các tiêu chí mà khung hương ước mẫu của tỉnh đưa ra, hầu hết các thôn xóm đều vận dụng đưa vào hương ước một cách sáng tạo và linh hoạt, phù hợp với đặc điểm của từng địa phương, với những quy định cụ thể như: xây dựng gia đình hòa thuận, hạnh phúc, tiến bộ, thực hiện KHHGĐ, thực hiện Luật Hôn nhân và gia đình, chăm sóc sức khoẻ bà mẹ và trẻ em… Sau khi hương ước được các hộ gia đình thông qua, văn bản hương ước được ban hành, tất cả các thôn xóm đều tổ chức cho các gia đình ký cam kết thực hiện. Ban xây dựng nếp sống văn hoá và các đoàn thể ở thôn, xóm dưới sự chỉ đạo của cấp uỷ, chính quyền thôn, xóm đã thường xuyên tuyên truyền, giám sát, đôn đốc để hương ước thực sự đi vào đời sống.
 |
| Cán bộ Hội Phụ nữ và cán bộ chuyên trách dân số xã Mỹ Xá (TP Nam Định) tuyên truyền cho hội viên về công tác DS-KHHGĐ. |
Qua nhiều năm thực hiện việc đưa nội dung chính sách dân số, gia đình, trẻ em vào hương ước, đã mang lại hiệu quả thiết thực trong việc vận động nhân dân thực hiện tốt chính sách dân số. Tại huyện Hải Hậu, công tác dân số đã có những chuyển biến tích cực, 100% thôn, xóm, tổ dân phố trong huyện đã đưa nội dung về chính sách dân số - KHHGĐ vào hương ước, được UBND huyện phê duyệt. Hằng năm, ban chỉ đạo xây dựng đời sống văn hoá các xã, thị trấn và hội đồng hương ước các thôn xóm trong huyện đều tổ chức cho các gia đình học tập nội dung các tiêu chuẩn gia đình văn hoá, trong đó có tiêu chuẩn về xây dựng gia đình no ấm, hoà thuận, tiến bộ, hạnh phúc, thực hiện tốt KHHGĐ. Vào dịp cuối năm, các xã, thị trấn trong huyện đều tổ chức tổng kết việc thực hiện hương ước, bình xét, công nhận các gia đình đạt tiêu chuẩn gia đình văn hoá, biểu dương khen thưởng kịp thời các gia đình tiêu biểu trên các lĩnh vực: gia đình ít con, no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc; gia đình vượt khó vươn lên làm giàu chính đáng, gia đình vì trẻ em… Ở huyện Ý Yên, từ khi thực hiện cuộc vận động xây dựng làng văn hoá, việc phối hợp giữa các cấp, các ngành được tăng cường; quy ước của các làng được bổ sung thêm một chương về dân số - KHHGĐ, các CLB phụ nữ không sinh con thứ ba, CLB tiền hôn nhân ngày càng phát triển, góp phần làm cho cuộc vận động thực hiện chính sách dân số thấm sâu vào ý thức của từng người dân. Nhờ đó, tỷ lệ tăng dân số tự nhiên của huyện giảm xuống còn dưới 1%. Chương trình xây dựng môi trường phù hợp với trẻ em được phát triển ở cả 32 xã, thị trấn trong huyện tạo điều kiện để trẻ em được chăm sóc và bảo vệ toàn diện hơn. Công tác chăm sóc sức khoẻ cho phụ nữ cũng được chú trọng. Hội Chữ thập đỏ huyện đã phối hợp với dòng nữ tu công giáo tổ chức khám cho 17.000 lượt phụ nữ và cấp thuốc miễn phí với trị giá trên 300 triệu đồng. Tại huyện Nam Trực, việc thực hiện tốt các quy định về dân số, gia đình, trẻ em trong hương ước đã giúp cho công tác dân số của huyện những năm qua có chuyển biến tích cực: tỷ suất sinh, tỷ lệ tăng dân số tự nhiên, tỷ lệ người sinh con thứ ba trở lên, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng… đều giảm. Qua việc thực hiện hương ước, các cấp, các ngành, các tổ chức xã hội và mỗi gia đình đã thấy rõ lợi ích của việc thực hiện tốt chính sách dân số - KHHGĐ, từ đó nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc xây dựng mô hình gia đình ít con để nuôi dạy và chăm sóc cho tốt…
Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện các nội dung trong hương ước thôn xóm, đặc biệt là chương quy định về chính sách dân số, gia đình và trẻ em vẫn còn gặp những khó khăn nhất định. Tại một số thôn, xóm vẫn còn tồn tại tình trạng bạo hành gia đình, không thực hiện quy định về kiểm tra sức khoẻ trước hôn nhân và trước khi sinh con, tỷ lệ người sinh con thứ ba còn cao. Để tiếp tục phát huy hiệu quả của mô hình, cần bổ sung vào hương ước một số nội dung về chính sách dân số, gia đình và trẻ em như: Quy định về mức đóng góp của từng hộ gia đình hằng năm cho quỹ bảo trợ trẻ em để có nguồn tài chính cho hoạt động chăm sóc, bảo vệ và giáo dục trẻ em; quy định về mức xử phạt đối với những trường hợp vi phạm chính sách dân số. Ngoài ra, Tổng cục Dân số - KHHGĐ cần tiếp tục đầu tư hỗ trợ kinh phí để tỉnh duy trì và nhân rộng mô hình ra diện rộng, tiến tới tất cả thôn xóm trong tỉnh đều đưa nội dung chính sách dân số, gia đình và trẻ em thành một chương trong hương ước thôn xóm, góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu về dân số trong thời gian tới./.
Bài và ảnh: Lam Hồng
