Phường Trần Đăng Ninh (TP Nam Định) có gần 10 nghìn nhân khẩu thì trên 50% sống tại các khu nhà cao tầng hầu hết đã xuống cấp và quá hạn sử dụng, trong đó phải kể đến khu chung cư 5 tầng xây dở thuộc tổ dân phố số 26. Được xây dựng từ năm 1978 với thiết kế ban đầu là 5 tầng nhưng khi mới xây xong phần thô 3 tầng của cả tòa nhà thì phải dừng lại do thiếu kinh phí. Từ đó đến nay, do công tác quản lý có nhiều bất cập nên các hộ dân tự ý vào ở bất hợp pháp rồi mua đi bán lại trao tay hết sức phức tạp. Toàn khu có 60 hộ dân với gần 200 nhân khẩu sống chen chúc trong những căn nhà chật chội, có người còn tận dụng khoảng hành lang chỉ chừng 3m2 để làm chỗ trú ngụ. Do nhân khẩu di biến động thường xuyên, đặc thù dân cư phức tạp nên công tác quản lý nhân hộ khẩu ở đây rất khó khăn, thêm vào đó, hầu hết cư dân của khu là những người có hoàn cảnh khó khăn, có nhiều đối tượng hình sự, hàng chục đối tượng nghiện chích ma túy nên tình hình ANTT càng trở nên phức tạp. Một thời gian dài, nơi đây trở thành tụ điểm ma túy phức tạp, gây nhức nhối trong nhân dân, là thách thức đối với chính quyền địa phương và các ngành chức năng. Con nghiện tiêm chích ma túy ngang nhiên giữa ban ngày ngay trong khu chung cư, nhiều đối tượng buôn bán ma túy cũng về ẩn nấp, hoạt động. Bên cạnh đó, trải qua thời gian chịu nhiều tác động của thời tiết lại không được sửa chữa nên khu chung cư xuống cấp nghiêm trọng, kết cấu khu nhà bị phá vỡ do các hộ dân tự ý cơi nới, trần nhà, tường nhà vữa bong tróc trơ cả cốt thép đã hoen gỉ… gây nhiều nguy hiểm cho tính mạng người dân. Vào mỗi đợt mưa to, gió lớn, các hộ dân phải sơ tán sang nhà anh em, họ hàng để giữ tính mạng, không ít lần UBND phường Trần Đăng Ninh phải huy động 100% cán bộ, công chức của phường cùng chi bộ, tổ dân phố tham gia sơ tán người dân đến nơi an toàn. Nhân dân trong phường còn nhớ trong trận bão năm 2009, đồng chí Trần Văn Thịnh (hiện là Phó Bí thư Đảng ủy phường) phải bế cụ Nguyễn Thị Bờ, Mẹ Việt Nam Anh hùng chạy bộ đưa cụ ra trú nhờ tại ga Nam Định. Một đồng chí lãnh đạo phường chia sẻ: Mỗi khi có bão về, vấn đề lo nhất của phường là đảm bảo an toàn tính mạng cho người dân đang sinh sống trong các khu chung cư cũ mà đáng lo nhất là khu 5 tầng xây dở. Bởi vậy, vấn đề giải tỏa khu chung cư này để bảo toàn tính mạng người dân cũng như xóa bỏ tụ điểm TNXH phức tạp là trăn trở của nhiều thế hệ cán bộ lãnh đạo thành phố, đã trở thành vấn đề “nóng” được đưa ra bàn thảo tại nhiều kỳ họp HĐND các cấp từ tỉnh đến cơ sở từ cách đây 5-7 năm. Gần đây nhất vào đầu tháng 6-2010, đồng chí Nguyễn Văn Tuấn, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh đã có buổi làm việc nghe UBND thành phố báo cáo riêng về tình hình và phương án di chuyển các hộ dân tại khu dân cư 5 tầng xây dở. Đây cũng là một trong những công việc đầu tiên đồng chí Bí thư Thành ủy Trần Văn Chung quan tâm khi về nhận nhiệm vụ tại thành phố vào cuối năm 2010.
Với quyết tâm cao của thành phố, được sự quan tâm chỉ đạo của tỉnh và các đồng chí trong Thường trực Thành ủy, ngày 25-5-2011, UBND thành phố đã có Quyết định số 2818 phê duyệt dự toán kinh phí hỗ trợ di chuyển và tái định cư phục vụ GPMB Dự án xây lại chung cư 5 tầng xây dở phường Trần Đăng Ninh, với tổng kinh phí 4,8 tỷ đồng và giao cho hội đồng bồi thường, hỗ trợ GPMB thành phố phối hợp với UBND phường Trần Đăng Ninh thực hiện. Đầu tháng 6-2011, hội đồng bồi thường, hỗ trợ GPMB thành phố đã tổ chức công bố chế độ chi trả tiền hỗ trợ di chuyển GPMB đối với các hộ gia đình, cá nhân trú tại khu chung cư. Việc chi trả tiền hỗ trợ được tiến hành trong vòng 1 tháng, đối với 5 hộ có thân nhân đang chấp hành án phạt tù, phường Trần Đăng Ninh phải cử cán bộ hộ tịch tư pháp vào tận trại giam để hoàn tất các thủ tục pháp lý cần thiết. Ngày 7-7, hộ đầu tiên bắt đầu di dời và chỉ 1 tuần sau, mặt bằng khu chung cư đã được bàn giao về cho thành phố, cả 60/60 hộ dân trong khu đã di dời hoàn toàn về những nơi ở mới!
Giải phóng mặt bằng một khu dân cư đông đúc, phức tạp với đủ mọi thành phần chỉ trong vòng 1 tháng mà không cần đến bất cứ một biện pháp cưỡng chế! Đây là một sự cố gắng lớn của cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể của phường Trần Đăng Ninh. Gần đây nghe nói do công an “đánh” mạnh, các ban, ngành vào cuộc nên tệ nạn ma túy giảm đi nhiều, con nghiện không còn công khai như trước, các tụ điểm buôn bán ma túy cũng giảm hẳn, chỉ có tình trạng xuống cấp của khu chung cư thì ngày càng trầm trọng mà không có biện pháp khắc phục, tính mạng của người dân bị “treo lơ lửng” trên những xà dọc, xà ngang nứt nẻ của khu chung cư. Đồng chí Bí thư Đảng ủy phường Trần Đăng Ninh chia sẻ, nhận được quyết định và thông báo của thành phố, lãnh đạo cấp ủy, chính quyền phường rất mừng bởi sau bao năm, đến nay mong ước đã trở thành hiện thực nhưng ngay sau đó lại là nỗi lo lắng. Thành phố quan tâm như thế, người dân trông chờ vào chính quyền như thế nhưng việc thực hiện không biết có được suôn sẻ hay không bởi công tác GPMB từ trước đến nay vẫn được coi là vấn đề phức tạp nhất, khó khăn nhất, mà đây lại là khu dân cư có nhiều yếu tố phức tạp. Bên cạnh đó, trong số 60 hộ dân cũng có một số hộ đồng tình cao song đa phần là không muốn di dời do hoàn cảnh khó khăn, nhất là một số hộ ở tầng 1, đầu hồi mở hàng buôn bán tạp hóa có thu nhập ổn định hằng tháng.
Nắm bắt được những khó khăn đó, Đảng ủy, UBND phường Trần Đăng Ninh xác định muốn dự án di dời thành công trước hết phải làm tốt công tác tuyên truyền, thuyết phục, vận động và huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc. Đảng ủy đã tổ chức họp với các đồng chí trưởng các ban, ngành, đoàn thể, công an phường, bí thư chi bộ, tổ trưởng, tổ phó khu dân cư để thông báo tình hình và giao nhiệm vụ cụ thể. Phường đã niêm yết công khai kế hoạch của thành phố cũng như chế độ chi trả tiền di chuyển và tái định cư đồng thời mời cán bộ dự án xuống họp cùng với tổ dân để quán triệt ý kiến chỉ đạo của cấp trên và các phương án hỗ trợ di dời, tổ chức tuyên truyền trên hệ thống loa truyền thanh của phường, thành lập tổ công tác xuống đối thoại trực tiếp với từng hộ dân để giải thích rõ sự ưu đãi của thành phố và nắm chắc tình hình tư tưởng của từng hộ. Bằng nhiều kênh tuyên truyền giúp người dân hiểu được trong điều kiện còn nhiều khó khăn như hiện nay, thành phố đã dành một nguồn ngân sách gần 5 tỷ đồng cho dự án, điều đó đã thể hiện sự quan tâm của thành phố đối với cuộc sống của người dân trong khu, vì vậy người dân cần có trách nhiệm thực hiện di dời để đảm bảo an toàn tính mạng cho chính gia đình mình. Cùng với công tác tuyên truyền, thuyết phục, thành phố cũng có nhiều chính sách ưu đãi như thưởng 7 triệu đồng cho những hộ di dời sớm, dành một phần đất tái định cư tại khu tái định cư tập thể dầu khí xã Mỹ Xá cho những hộ có nhu cầu… Kết hợp đồng bộ nhiều biện pháp, chỉ sau một thời gian ngắn đã có trên 50% hộ nhận tiền hỗ trợ, đi đầu là 20 hộ tầng 1 tự nguyện phá dỡ công trình trên phần đất lấn chiếm. Hộ bác Trần Đình Đề dù đã gắn bó với khu nhà trên 20 năm nhưng khi có chủ trương giải tỏa, bác là người đi đầu trong việc phá dỡ tường bao lấn chiếm và vận động các hộ dân khác làm theo. Bác Đề cho biết: Mặc dù trong diện phải di dời, trước mắt sẽ khó khăn về nơi ở mới song do khu chung cư đã quá xuống cấp nên chúng tôi thấy việc di dời là cần thiết vừa bảo vệ tính mạng cho gia đình mình vừa làm đẹp mỹ quan đô thị của thành phố. Gia đình bác Trần Văn Chi là hộ ở đầu hồi tầng 1 từ nhiều năm đã mở bán thêm hàng bánh kẹo, chè thuốc mặc dù lúc đầu không muốn chuyển đi song phường đã trực tiếp cử cán bộ xuống tuyên truyền, vận động nên cũng đã tự nguyện di dời trong thời gian quy định. Chỉ sau 1 tuần, đến ngày 15-7-2011, hộ dân cuối cùng đã rời khỏi khu chung cư, trong đó có 55/60 hộ được nhận tiền thưởng của dự án do di dời sớm trong thời hạn quy định, chỉ còn 5 hộ di dời sau do chưa đủ thủ tục pháp lý nên không được thưởng.
Theo thống kê trên địa bàn thành phố, đến nay còn 29 khu nhà cao tầng cũ với trên 1.900 hộ dân và 8.000 nhân khẩu đang sinh sống. Các khu nhà cao tầng này hầu hết đều được xây dựng từ trước những năm 1970 nên đến nay đã xập xệ, xuống cấp nghiêm trọng gây ảnh hưởng đến cuộc sống, sinh hoạt của người dân vừa gây mất mỹ quan đô thị. Thành phố cũng đã có các phương án xây dựng, cải tạo lại các khu chung cư cũ song khó khăn lớn nhất vẫn là công tác di dời, GPMB. Việc di dời thành công khu dân cư 5 tầng xây dở - một khu dân cư được coi là phức tạp nhất trên địa bàn thành phố là một bài học quý cho công tác GPMB, trong đó công tác tuyên truyền, vận động kết hợp với các chính sách ưu đãi, thưởng cho những hộ di dời sớm là giải pháp đưa đến thành công!
Hoài Phương
