Qua điều tra, khảo sát tại các địa phương, cho thấy, việc thực hiện pháp luật trong lĩnh vực bảo vệ môi trường còn nhiều hạn chế. Theo thống kê của Cục Cảnh sát Môi trường, trong năm 2010, lực lượng Cảnh sát môi trường các cấp đã phát hiện hơn 6.500 vụ vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường, so với năm 2009 tăng 43%. Trong đó có tới gần 22% số vụ là các hành vi xả nước thải, khí thải độc hại chưa qua xử lý ra môi trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng; 19% số vụ vi phạm xâm phạm nguồn tài nguyên, khoáng sản; 27% số vụ vi phạm không thực hiện đầy đủ nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường... Lực lượng công an các cấp đã khởi tố 88 vụ, 106 đối tượng, xử lý hành chính 2.288 vụ...
Nguyên nhân chủ yếu là do thực trạng "thừa văn bản nhưng thiếu quy định". Thống kê của Bộ Tư pháp cho thấy, hiện có khoảng hơn 300 văn bản liên quan lĩnh vực bảo vệ môi trường. Dù mức xử phạt đối với hành vi vi phạm pháp luật về môi trường được nâng lên tới 500 triệu đồng, nhưng thực tế cho thấy, có luật nhưng việc thực thi luật còn nhiều bất cập. Bên cạnh đó, việc xử lý hành chính đối với những hành vi gây ô nhiễm môi trường còn thiếu kiên quyết và triệt để. Các biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường, trả lại hiện trạng ban đầu trước khi bị ô nhiễm chấp hành chưa nghiêm. Chưa có vụ xử lý hình sự nào được thực hiện đối với hành vi gây ô nhiễm môi trường. Bộ máy điều tra, truy tố, xét xử đối với các hành vi gây ô nhiễm môi trường ở mức tội phạm hình sự hầu như chưa được thực thi.
Những tháng cuối năm 2011, dự báo tình hình vi phạm pháp luật về môi trường sẽ diễn ra phức tạp và ngày càng nghiêm trọng trên phần lớn các lĩnh vực kinh tế, xã hội. Trong đó, tập trung tại các lĩnh vực sản xuất công nghiệp, xuất nhập khẩu, làng nghề, quản lý chất thải nguy hại, khai thác tài nguyên khoáng sản, an toàn vệ sinh thực phẩm, đa dạng sinh học... với các thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn.
Để thực hiện Luật Bảo vệ môi trường có hiệu quả, cùng với việc tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục ý thức cộng đồng; tăng cường công tác kiểm tra, xử lý các trường hợp vi phạm, đã đến lúc cơ quan chức năng cần rà soát, bổ sung, điều chỉnh một số nội dung của Luật Bảo vệ môi trường và các văn bản dưới luật; phân cấp cụ thể chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng bộ, ngành, cơ quan, đơn vị; báo cáo đánh giá tác động môi trường phải sát với thực tế hơn; thường xuyên coi trọng công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường; bổ sung và nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ thanh tra môi trường ở thành phố, đô thị và nông thôn; xây dựng cơ chế lồng ghép công tác bảo vệ môi trường trong việc xây dựng quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương vào trong hoạt động quản lý Nhà nước về đất đai, tài nguyên khoáng sản, đầu tư, kinh doanh, xây dựng, quy hoạch đô thị...
