Hoa ly là loài hoa xứ lạnh, có nguồn gốc từ Hà Lan được du nhập về trồng trong nước từ hàng chục năm nay. Hoa ly được người tiêu dùng ưa chuộng bởi đây là loại hoa có độ bền cao, hương thơm và màu sắc sang trọng, tinh tế. Đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, các làng hoa trong tỉnh đã đưa nhanh loại hoa này vào trồng. Theo ước tính của ngành chức năng, đến nay, diện tích trồng hoa ly trên địa bàn toàn tỉnh đã lên đến hơn chục ha. Trồng hoa ly không chỉ đòi hỏi người trồng hoa phải có kỹ thuật cao mà chi phí mua củ giống nhập khẩu quá cao (chiếm quá 50%) chi phí sản xuất một cây hoa. Do đó giá bán hoa ly cũng bị đẩy lên cao, chỉ phù hợp với người có thu nhập cao và cản trở việc xuất khẩu hoa. Để giải quyết khó khăn này, HTX hoa cây cảnh Nam Phong (TP Nam Định) đã mạnh dạn ứng dụng công nghệ tái tạo, sử dụng lại củ giống hoa ly cũ. Cách làm này đã mở ra hướng sản xuất mới cho người trồng hoa trên địa bàn.
 |
| Trồng hoa ly trong môi trường kiểm soát nhiệt tại xã Xuân Ninh (Xuân Trường). |
Với mục tiêu tìm cách hạ giá thành sản phẩm để hoa ly có thể tỏa hương, khoe sắc ngay trong những hộ gia đình có thu nhập trung bình và người trồng hoa có thể chủ động được nguồn giống, đáp ứng nhu cầu sản xuất, các thành viên HTX hoa, cây cảnh Nam Phong đã chủ động nghiên cứu, ứng dụng thành công kỹ thuật tái tạo củ hoa theo phương pháp ngủ đông củ hoa giống. Theo đó, quy trình tái sử dụng củ giống hoa được thực hiện nghiêm ngặt các khâu: thu hoạch, phân loại, khử trùng củ, phá ngủ đông và bảo quản củ giống hoa. Sau khi thu hoạch hoa, toàn bộ phần thân, củ còn lại được tiếp tục nuôi dưỡng thêm một thời gian nữa cho đến khi những chiếc lá còn lại trên cây khô héo thì đào lấy củ mang về. Việc đào củ hoa phải nhẹ nhàng, tránh làm xây xước, tổn thương; sau đó làm sạch đất cát, cắt bớt rễ rồi mới tách các củ con (củ nhánh) khỏi củ mẹ, rửa sạch và đem hong khô từ 1-2 ngày rồi cắt bỏ trụ thân khô nhưng không làm giập củ. Thông thường, mỗi gốc ly có từ 3-5 củ nhánh xung quanh củ mẹ. Những củ nhánh có chu vi trên 5cm được đem trồng tiếp, sau một vụ có thể thu lấy củ nhỡ để sản xuất hoa. Củ nhỏ hơn chu vi từ 3-5cm thì phải trồng 2 vụ mới có thể làm giống để sản xuất hoa được. Do đó người ta phân củ giống thành nhiều loại (tính theo chu vi chỗ lớn nhất của củ) để trồng cho đồng đều, tiện cho việc chăm sóc, thu hoạch và loại bỏ những củ giống có kích thước quá nhỏ, đường kính dưới 3cm vì khả năng tái tạo không cao. Củ giống sau khi chọn được khử trùng bằng các loại thuốc chuyên dụng để triệt tiêu các mầm bệnh và nấm mốc rồi mới đưa vào bảo quản đợi đến mùa sau. Kỹ thuật bảo quản phải tuân thủ đúng quy trình: đặt củ giống vào khay nhựa được bao gói bằng ni-lông sáng màu và phủ mùn cưa giữa các lớp củ. Thời gian bảo quản thường chỉ kéo dài được từ 6-8 tuần. Trong quy trình tái tạo củ giống thì công đoạn phá ngủ đông cho củ giống là kỹ thuật quan trọng nhất làm cho củ giống có thể nẩy mầm và nẩy mầm đều. Để làm tốt quy trình phá ngủ đông cho củ giống phải bảo quản củ giống trong kho lạnh và duy trì ổn định nhiệt độ từ 2-5 độ C, độ ẩm 85-90% trong suốt thời gian bắt đầu bảo quản cho đến khi củ nẩy mầm. Trong suốt quá trình phá ngủ đông tuyệt đối không để đọng nước gây thối củ; đồng thời định kỳ thay không khí trong kho lạnh vào ban đêm nhằm tránh để nhiệt độ biến đổi lớn trong quá trình bảo quản. Áp dụng đúng quy trình chi tiết này, tỷ lệ củ giống nảy mầm đạt trên 90%, tỷ lệ nở hoa sẽ đạt khoảng 98%, tỷ lệ hoa hữu hiệu đạt khoảng 90%. Đặc biệt do được thuần hóa lần hai nên cây hoa ly đã hợp với khí hậu nhiệt đới của vùng trồng nên việc chăm bón cũng dễ dàng hơn. Chị Phạm Thị Hoa, Chủ nhiệm HTX hoa, cây cảnh Nam Phong cho biết: Đầu tư cho 1 sào hoa ly chi phí rất lớn, khoảng 130 triệu đồng. Trong đó, tiền giống hoa chiếm từ 90-100 triệu đồng, do phải nhập hoàn toàn từ Hà Lan, cùng với đó là tiền phân bón, thuốc trừ sâu, tiền công... Từ năm 2016 đến nay, HTX đã ứng dụng thành công công nghệ tái tạo củ hoa ly. Mặc dù năng suất hoa ly trồng bằng giống tái tạo không cao như giống nhập khẩu nhưng đã góp phần giảm đáng kể chi phí đầu vào, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người trồng. Ví như mỗi sào hoa ly đã giảm được 3/4 chi phí củ giống, công chăm bón, vật tư nông nghiệp cũng ít hơn nên mặc dù hoa nhỏ hơn một chút so với hoa trồng từ giống gốc nhưng vẫn đượm hương, đủ sắc nên hiệu quả kinh tế của người trồng vẫn cao. Hơn thế nữa, tâm nguyện của chúng tôi là tăng diện tích, giảm giá thành đầu tư để hoa ly vốn được coi là “hoa quý tộc” đến được với đa số người tiêu dùng. Cách làm này đã giúp HTX có đủ sản phẩm cung ứng cho mối hàng lớn ở các tỉnh Nghệ An, Ninh Binh, Thái Bình, Hà Nam, thậm chí cả các xã vùng cao như Lào Cai, Hà Giang.
So với các loại hoa truyền thống, trồng hoa ly mang lại hiệu quả kinh tế gấp 20 lần. Hơn nữa cây ly rất thích hợp với chất đất, khí hậu của những vùng đất bãi ven sông trong tỉnh. Do đó việc ứng dụng công nghệ tái tạo củ giống là cơ hội mở rộng diện tích trồng hoa ly trong toàn tỉnh. Tuy nhiên bên cạnh những ưu điểm đó, việc tái tạo củ giống hoa ly theo cách cho củ giống ngủ đông vẫn còn những hạn chế như không thể lưu giữ củ giống qua nhiều vụ; tỷ lệ củ giống kém phẩm chất vẫn còn nhiều... Do đó HTX hoa, cây cảnh Nam Phong vẫn cần có sự hỗ trợ về khoa học công nghệ của các cơ quan chuyên môn, các tổ chức nghiên cứu nông học trong toàn quốc./.
Bài và ảnh: Nguyễn Hương
