Trời chuyển nắng, các đồng muối ở các xã Nghĩa Phúc (Nghĩa Hưng), Hải Chính (Hải Hậu), Bạch Long (Giao Thủy)… đã bắt đầu khởi động để vào vụ mới. Tuy nhiên, nhiều hộ diêm dân vẫn còn nhiều âu lo khi giá muối đang khá thấp.
Sau một thời gian nghỉ ngơi, các đồng muối đang tất bật vào vụ mới. Chị Ðỗ Thị Nhung, xóm Hợp Thành, xã Hải Ðông (Hải Hậu) cho biết: “Từ đầu năm đến nay trời mưa nhiều, nên tranh thủ những ngày thời tiết thuận lợi, chúng tôi huy động cả nhà, thậm chí thuê thêm lao động cùng với phương tiện cơ giới để làm bờ, cuốc đất… cải tạo ruộng muối, chuẩn bị vào mùa”. Mặc dù không khí lao động khẩn trương, hối hả trên những cánh đồng nhưng niềm vui vụ muối mới lại chưa đến với diêm dân khi giá muối bấp bênh. Ðồng chí Trần Văn Lộc, Phó Chủ tịch UBND xã Nghĩa Phúc (Nghĩa Hưng) cho biết: Toàn xã có 79ha ruộng muối nhưng chỉ có 52,29ha đang sản xuất. Những năm qua, giá muối xuống thấp, có nhiều biến động. Năm 2016, giá muối bình quân 1.600 đồng/kg nhưng các tháng 4, 5, 6 giá muối xuống thấp nhất, chỉ còn 1.300 đồng. Nghề muối lao động vất vả, giá muối xuống thấp nên công lao động được không đáng kể dẫn tới việc nhiều người đã bỏ ruộng chuyển sang ngành nghề khác thu nhập cao hơn. Ðể có được những hạt muối trắng mang hương vị mặn mòi của biển, các diêm dân không kể ngày đêm phơi mình dưới cái nắng gay gắt. Thế nhưng từ bao đời nay, những diêm dân này chưa bao giờ dám mơ đến chuyện đổi đời từ ruộng muối. Ông Ngô Văn Thành, xóm 6, xã Nghĩa Phúc tâm sự: “Gia đình tôi nhiều đời theo đuổi nghề làm muối nhưng chỉ mong đủ trang trải cuộc sống chứ chả dám nghĩ đến làm giàu”. Cũng theo họ, muối chỉ được giá khi mất mùa, còn được mùa thì luôn mất giá. Thời gian qua, giá muối trên thị trường được thả nổi và hầu như bị các thương lái chi phối hoàn toàn. Vậy nên dù được mùa hay mất mùa thì người thu lợi cũng chỉ là các thương lái. Chứng kiến cảnh ngày càng có nhiều người bỏ nghề vì không tìm được thị trường tiêu thụ, anh Phạm Văn Cương, xã Bạch Long (Giao Thủy) nơi từng có đồng muối lớn nhất miền Bắc rất trăn trở suy nghĩ tìm hướng đi mới cho hạt muối. Tìm hiểu nguyên nhân giá muối thấp hơn thị trường, anh nhận thấy, chất lượng muối của quê chưa đạt tiêu chuẩn ATVSTP. Sau khi tìm hiểu mô hình làm muối sạch của Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và chuyển giao công nghệ muối biển Bùi Sơn Long, anh Cương đầu tư hệ thống máy móc chế biến muối hiện đại, tăng năng suất, giảm nhân lực mà vẫn đảm bảo chất lượng sản phẩm. Nhà máy của anh còn thiết kế hệ thống nhà chứa nước chạt được che phủ bằng màng chống thấm HDPE, giúp tận dụng nhiệt độ bức xạ làm muối khô nhanh hơn kể cả trong điều kiện thời tiết xấu. Sau nhiều nỗ lực, sản lượng muối của Cty anh đạt tới 1.000 tấn mỗi tháng. Ðể mở rộng quy mô và phát triển sản xuất muối sạch, anh đã liên kết thành lập Cty TNHH Muối và thương mại Nam Hải.
 |
| Nông dân xã Bạch Long (Giao Thủy) thu hoạch muối. |
Hiện sản phẩm muối tinh của anh có mặt trên khắp cả nước. Mỗi năm, doanh thu Cty đạt trên 1 tỷ đồng, tạo công ăn việc làm cho 20 lao động địa phương.
Không chỉ khó khăn về giá cả, đối với diêm dân, chi phí cho đầu vụ bao giờ cũng là một gánh nặng. Bởi lẽ, bà con còn làm muối theo cách truyền thống, đa phần đều sản xuất trên những cánh đồng đất, sau mỗi mùa mưa các tuyến bờ bao bị xói lở, hư hỏng nhiều. Diêm dân phải bỏ ra một số tiền khá lớn để gia cố lại chuẩn bị cho mùa muối mới. Trong khi giá muối thấp, tiền bán muối khó có tích lũy nên vốn đầu tư cho vụ mới luôn là nỗi lo canh cánh của diêm dân. Chị Ðỗ Thị Nhung, xóm Hợp Thành, xã Hải Ðông (Hải Hậu) lo lắng: “Nhà tôi có 5 sào muối, mỗi năm vào đầu vụ tôi phải bỏ ra hơn 5 triệu đồng để thuê lao động đắp bờ, cày đất… Không biết rồi mùa này có thu lại được không?”. Bên cạnh đó, mức đầu tư cơ sở hạ tầng cho sản xuất còn thấp so với nhu cầu của ngành muối. Hệ thống ô nề, thống, chạt, sân phơi đã xuống cấp song mới chỉ được sửa chữa tạm thời, chắp vá. Việc huy động các nguồn lực khoa học công nghệ và đầu tư cơ sở vật chất ngành muối còn nhiều hạn chế. Hoạt động sản xuất, kinh doanh - dịch vụ của các HTX nhìn chung đã có chuyển biến tích cực song không đồng đều, chưa tạo lập được mối quan hệ bền vững dựa trên cơ chế phân bổ lợi nhuận theo chuỗi giá trị từ sản xuất tới lưu thông giữa “Diêm dân - HTX - Doanh nghiệp” do đó chưa hỗ trợ được nhiều cho kinh tế hộ phát triển. Nhiều HTX không đủ năng lực cạnh tranh với tư thương trong hoạt động kinh doanh muối. Nguyên nhân do biến đổi khí hậu toàn cầu làm cho thời tiết ngày càng diễn biến bất thường gây trở ngại rất lớn với sản xuất; số ngày nắng không nhiều và thường có mưa xen kẽ là điều kiện không thuận lợi cho sản xuất muối. Ảnh hưởng của lạm phát và suy giảm kinh tế, giá các loại vật tư phục vụ sản xuất tăng cao làm tăng chi phí sản xuất, giá muối lại không tăng nên hiệu quả sản xuất thấp làm cho thu nhập, đời sống của người dân vẫn khó khăn, một bộ phận diêm dân không thể gắn bó, mặn mà trong đầu tư sản xuất muối. Các chính sách cho ngành muối còn ít và chưa đủ để giúp người dân yên tâm sản xuất. Một số địa phương trong tỉnh thiếu quan tâm đến nghề muối, công tác chỉ đạo điều hành sản xuất chưa quyết liệt và hiệu quả, vẫn còn một số diện tích đồng muối không được đưa vào sản xuất.
Trước những khó khăn của diêm dân, Sở NN và PTNT tiếp tục phối hợp với các sở, ngành tham mưu, đề xuất với UBND tỉnh các chính sách hỗ trợ người dân ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất muối, hỗ trợ cải tạo nội đồng để giảm thiểu cường độ lao động, nâng cao năng suất, chất lượng muối. Nâng cao vai trò và hiệu lực điều hành của HTX diêm nghiệp trong việc tổ chức vận động thành viên đầu tư sản xuất, áp dụng tiến bộ kỹ thuật, tổ chức tốt các dịch vụ phục vụ sản xuất muối và hỗ trợ kinh tế hộ phát triển. Tăng cường hướng dẫn, tạo điều kiện giúp các HTX diêm nghiệp đẩy mạnh các hoạt động sản xuất, kinh doanh - dịch vụ và hỗ trợ kinh tế hộ phát triển thông qua hội thảo, tập huấn. Các địa phương, chủ đầu tư chuẩn bị đầy đủ điều kiện để triển khai, thực hiện các dự án nâng cấp cải tạo cơ sở hạ tầng đồng muối đã được phê duyệt. Rà soát, đề xuất các dự án đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng đồng muối gắn với chương trình xây dựng NTM, mở rộng diện tích sản xuất muối kết tinh trên bạt, nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả nghề muối.
Khởi động một mùa muối mới với nhiều nỗi âu lo như vậy nhưng các hộ làm nghề vẫn rộn rã ra đồng tập trung tu sửa và làm mới ô kết tinh, làm mới thống cái, thống con, cài đảo chạt… với hy vọng mùa mới sẽ nhiều nắng hơn, Nhà nước sẽ có chính sách hỗ trợ, ưu đãi hơn cho hạt muối quê hương, góp phần cải thiện và nâng cao đời sống diêm dân./.
Bài và ảnh: Ngọc Ánh
