Trong những năm qua, số thu ngân sách Nhà nước từ đất, trong đó chủ yếu là thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, thuê mặt nước của tỉnh ta không ngừng tăng. Tuy nhiên, qua gần 10 năm thực hiện, chính sách tài chính về đất đai cũng đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế như: còn nhiều quy định phức tạp, thiếu tính ổn định; thủ tục hành chính khá rườm rà; một số vấn đề phát sinh trong thực tiễn chưa có quy định dẫn đến lúng túng trong triển khai thực hiện, gây khó khăn cho cơ quan chức năng, lãng phí tài nguyên đất và ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của cộng đồng doanh nghiệp nói riêng và người dân nói chung.
Để khắc phục tình trạng trên, ngày 15-5-2014 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 46/2014/NĐ-CP quy định về thu tiền thuê đất, thuê mặt nước nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và bảo đảm an sinh xã hội. Ngày 18-5-2016, Cục Thuế tỉnh đã có văn bản hướng dẫn xác định đơn giá thuê đất, thuê mặt nước đối với các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân đang thuê đất của Nhà nước trên địa bàn tỉnh theo hình thức thuê đất trả tiền hằng năm đã hết chu kỳ ổn định đơn giá thuê đất 5 năm trước đó, đến tháng 1 và tháng 2-2016 phải điều chỉnh lại đơn giá thuê đất cho 5 năm tiếp theo. Theo quy định tại Nghị định số 46 của Chính phủ và căn cứ vào giá đất trên thị trường cũng như điều kiện kinh tế - xã hội của tỉnh thì yếu tố làm tăng tiền thuê đất là do giá đất để xác định đơn giá thuê đất trên địa bàn tỉnh theo quyết định của UBND tỉnh và hệ số điều chỉnh giá đất đã có sự thay đổi. Cụ thể, theo Quyết định số 32/2014/QĐ-UBND ngày 30-12-2014 của UBND tỉnh ban hành bảng giá các loại đất trên địa bàn tỉnh Nam Định giai đoạn 2015-2020 thì giá đất tăng bình quân khoảng 30% đến 50% tùy theo từng khu vực, địa bàn (cá biệt có một số khu vực tăng trên 100%) so với giai đoạn trước đó. Còn theo Quyết định số 09/2016/QĐ-UBND ngày 20-4-2016 của UBND tỉnh quy định hệ số điều chỉnh giá đất năm 2016 trên địa bàn tỉnh được điều chỉnh cho các phường của Thành phố Nam Định, thị trấn của các huyện là 1,2 lần; các xã thuộc Thành phố Nam Định và các khu du lịch là 1,1 lần; các khu, CCN và các khu vực còn lại là 1 lần (trước đây cả tỉnh là 1 lần). Do đó, đơn giá thuê đất sẽ tăng thêm từ 10%-20%. Theo Quyết định số 07/2015/QĐ-UBND ngày 10-2-2015 của UBND tỉnh thì có 3 mức tỷ lệ phần trăm giá đất để xác định đơn giá thuê đất theo từng địa bàn, khu vực như sau: Đất thuê thuộc địa bàn Thành phố Nam Định và các khu, CCN tập trung do Nhà nước đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật là 1,5%; đất thuê thuộc địa bàn các thị trấn trong tỉnh là 1%; đất thuê tại các khu vực còn lại là 0,75% (trước đây là 0,5% cho cả tỉnh). Như vậy riêng yếu tố tỷ lệ phần trăm giá đất để xác định đơn giá thuê đất thuộc địa bàn Thành phố Nam Định và các khu, CCN tập trung đã tăng 3 lần, các thị trấn của các huyện trong tỉnh tăng lên 2 lần và các khu vực còn lại tăng lên 0,5 lần so với thời điểm trước. Có thể thấy, do tác động của các yếu tố giá đất cho thuê đất, hệ số điều chỉnh giá đất, mức tỷ lệ phần trăm nên các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn tỉnh đến tháng 1 và 2-2016 hết thời gian ổn định đơn giá thuê đất phải điều chỉnh lại đơn giá thuê đất theo quy định thì tiền thuê đất trả hằng năm cho giai đoạn ổn định 5 năm tiếp theo sẽ tăng cao so với giai đoạn trước. Cụ thể như sau: Đất thuê tại địa bàn Thành phố Nam Định và các khu, CCN tập trung do Nhà nước đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật tăng ít nhất khoảng 4 lần và các khu vực còn lại sẽ tăng khoảng từ 1 đến trên 2 lần.
Để chính sách thuế mới phát huy tác dụng, Cục Thuế tỉnh đã tập trung xác định đơn giá thuê đất trả tiền hằng năm, đối với các trường hợp đến kỳ phải điều chỉnh giá trên cơ sở giá đất tại bảng giá và mức tỷ lệ phần trăm và hệ số điều chỉnh giá đất; xác định đơn giá thuê đất theo Nghị định 46 của Chính phủ và theo đề nghị của người thuê đất. Báo cáo UBND tỉnh thu tiền thuê đất, đối với các trường hợp đã được cơ quan có thẩm quyền cho thuê đất trước ngày 1-7-2014, nhưng chưa điều chỉnh đơn giá thuê đất và nộp tiền thuê đất hằng năm, theo thông báo tạm thu của cơ quan thuế. Cục Thuế tỉnh cũng phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện rà soát, tổng hợp để báo cáo UBND tỉnh quyết định về việc thu tiền thuê đất, đối với các trường hợp chưa có quyết định cho thuê đất, hoặc chưa có hợp đồng thuê đất nhưng đang sử dụng đất vào mục đích sản xuất, kinh doanh và đã nộp tiền thuê đất theo thông báo tạm thu của cơ quan thuế. Bên cạnh đó, Cục Thuế tỉnh cũng chỉ đạo Chi cục Thuế các huyện, thành phố xây dựng và tổ chức kế hoạch tuyên truyền sâu rộng về chính sách thuế mới đến các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân biết để thực hiện. Đồng thời chủ động giải quyết dứt điểm, kịp thời những vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện theo quy định.
Việc triển khai thực hiện chính sách tài chính đất đai mới theo quy định của Chính phủ sẽ góp phần đơn giản tối đa các thủ tục hành chính và tạo điều kiện hỗ trợ cho sản xuất, kinh doanh. Các quy định mới về thu tiền sử dụng đất và thu tiền thuê đất, thuê mặt nước ra đời sẽ giúp các doanh nghiệp tiếp cận thuận lợi hơn nguồn tư liệu đất đai để sản xuất, kinh doanh. Đồng thời giúp cho các hộ gia đình, cá nhân thuận lợi trong thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước, góp phần tăng thêm nguồn thu cho tỉnh./.
Phạm Văn Đại
