I - Thực trạng
Năm 2002, toàn tỉnh có 42 hợp tác xã giao thông vận tải (HTX GTVT) nhưng đến nay chỉ còn 23 HTX vận tải với tổng số 3.475 xã viên, lao động. Trong đó, có 9 HTX vận tải hành khách và hàng hóa đường bộ; 4 HTX vận tải hàng hóa đường bộ, 10 HTX vận tải hàng hóa đường thủy. Để hỗ trợ các HTX GTVT hoạt động sản xuất, kinh doanh theo đúng quy định, Sở GTVT đã tích cực phối hợp với Liên minh HTX tỉnh tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ quản lý các đơn vị, phổ biến hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về kinh tế tập thể cũng như tổ chức các hoạt động tham quan, khảo sát, học tập kinh nghiệm các mô hình tiêu biểu. Nhiều HTX GTVT đã phát huy nội lực, tích cực đổi mới, mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng và hiệu quả sản xuất, kinh doanh, cung cấp các dịch vụ cần thiết cho các thành viên hoạt động kinh doanh vận tải; tích cực thực hiện chủ trương xã hội hóa hoạt động vận tải huy động nhiều nguồn vốn đầu tư phát triển, đổi mới phương tiện với chất lượng ngày một tốt hơn. Riêng vận tải hành khách đường bộ, các HTX có 332 xe, chiếm 23% tổng số phương tiện toàn tỉnh; tổng sức chứa bằng 9.316 chỗ, bằng 27,8%; khối lượng vận chuyển ước đạt 3,8 triệu hành khách, bằng 22,3%; khối lượng luân chuyển ước đạt 481,1 triệu HK.Km, bằng 27,7%. Hoạt động vận tải của các HTX GTVT tỉnh đã đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế của tỉnh.
Tuy nhiên theo đánh giá của Sở GTVT, bên cạnh những mặt tích cực hoạt động của các HTX GTVT còn tồn tại nhiều bất cập. Các HTX GTVT chưa thực hiện chuyển đổi theo Luật HTX năm 2012 hoạt động còn mang tính phong trào, hình thức. Đa số các HTX hoạt động chủ yếu theo mô hình dịch vụ hỗ trợ, đặc biệt là các HTX vận tải đường bộ, vẫn còn nhiều vướng mắc cần tháo gỡ. Nhiều HTX thành lập chưa thật sự do nhu cầu của xã viên và người lao động mà do cơ chế. Cụ thể là HTX vận tải hành khách đường bộ được thành lập do quy định về điều kiện kinh doanh vận tải ô tô khách bắt buộc phải tham gia tổ chức (doanh nghiệp hoặc HTX), nếu là cá nhân không được phép kinh doanh vận tải hành khách theo tuyến cố định (trừ vận tải khách theo hợp đồng). Như vậy, các cá nhân muốn kinh doanh vận tải hành khách thì gia nhập HTX, HTX chỉ đại diện thực hiện các dịch vụ thủ tục hành chính, ký hợp đồng vận chuyển hàng hóa, hành khách và một số dịch vụ khác. Hằng tháng thành viên phải nộp phí quản lý và dịch vụ cho HTX, tự tổ chức khai thác, tự chịu trách nhiệm về kết quả sản xuất, kinh doanh, kể cả khi gặp rủi ro. HTX không sở hữu phương tiện sản xuất vì cam kết kinh tế giữa thành viên và HTX mang tính hình thức nên hiệu lực quản lý điều hành sản xuất, kinh doanh của Ban giám đốc HTX không cao. Vì không có tài sản nên HTX không có điều kiện đầu tư phát triển đa dạng các ngành nghề sản xuất, kinh doanh. Năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý HTX còn yếu, tỷ lệ cán bộ quản lý đã được đào tạo chuyên sâu đúng ngành nghề còn rất thấp. Trong tổng số 191 lao động là cán bộ quản lý HTX có 145 người có trình độ trung cấp trở lên, chiếm 75,9%; trong đó 77 người có trình độ cao đẳng và đại học, chiếm 40,3%, 68 người có trình độ trung cấp, chiếm 35,6%. Tổ chức và hoạt động của HTX GTVT chưa tuân thủ đúng các quy định của Luật HTX; một số cán bộ quản lý và đa số thành viên HTX chưa nắm được những nội dung cơ bản của các quy phạm pháp luật về kinh tế tập thể, thậm chí Nhà nước có nhiều chính sách ưu đãi phát triển kinh tế tập thể, HTX nhưng chính HTX lại không biết; HTX không có trụ sở, thường dùng nhà riêng của chủ nhiệm hoặc thành viên làm trụ sở, một số ít HTX vận tải thủy còn lại từ thời bao cấp có trụ sở riêng vì đây là tài sản không được chia sau khi củng cố, chuyển đổi HTX theo luật nên vẫn còn tồn tại. Nguồn thu của HTX do thành viên đóng góp theo điều lệ HTX, một số ít có tài sản tập trung hoặc làm dịch vụ có nguồn thu khác như đóng mới, sửa chữa phương tiện, đào tạo nghề, môi giới giao nhận hàng hóa, vận chuyển hành khách. Thành viên chỉ chịu trách nhiệm với phần vốn mà họ góp theo quy định tại điều lệ HTX. Do yếu tố ràng buộc giữa xã viên với HTX không chặt chẽ nên chủ phương tiện là xã viên chủ yếu chỉ quan tâm đến lợi nhuận kinh doanh của cá nhân nên vẫn còn xảy ra tình trạng bất chấp sự điều hành, quản lý của HTX, vẫn vi phạm phóng nhanh vượt ẩu, tranh giành khách, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây TNGT. Thực tế hiện nay, vấn đề vay vốn và hưởng một số chính sách ưu đãi của Chính phủ đối với loại hình HTX triển khai còn chậm và nhiều vướng mắc, vốn hoạt động sản xuất chủ yếu được huy động của các thành viên là chính nên nguồn lực không lớn để có thể đầu tư các chương trình dự án mang tính chiến lược dài hơi. Cũng do không có tài sản thực nên việc tham gia các hoạt động tín dụng của HTX là không thể. HTX GTVT ở tỉnh ta chưa có đơn vị nào được tham gia các chương trình tín dụng của Quỹ hỗ trợ HTX Trung ương, trong khi quỹ ở địa phương chưa được thành lập, chưa có HTX GTVT nào được hưởng các chính sách ưu đãi hay tham gia các chương trình mục tiêu, chương trình phát triển kinh tế - xã hội. Việc phát huy dân chủ trong quản lý các HTX đã được cải thiện song chưa có chiều sâu. Việc ứng dụng tiến bộ KHKT chưa nhiều nên ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế HTX. Chế độ tổng hợp báo cáo không được thường xuyên, liên tục, chưa quan tâm đến việc sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm của HTX giỏi, điển hình tiên tiến để nhân rộng. Lực lượng lao động trẻ, có trình độ không gắn bó với kinh tế HTX, ngoại trừ chuyển giao quản lý theo hình thức cha truyền, con nối; lương và các chế độ thù lao ở HTX không đáp ứng được nhu cầu của lao động. Tất cả các HTX GTVT đều do UBND các huyện, thành phố trực tiếp quản lý toàn diện về mọi mặt nhưng việc quản lý Nhà nước đối với HTX GTVT thời gian qua còn có hiện tượng vừa buông lỏng vừa chồng chéo, dẫn đến các HTX có vi phạm trong kết nạp xã viên, giải thể các HTX chưa tuân thủ theo luật.
 |
| Giao nhận hàng hóa tại bãi đỗ xe của HTX vận tải Hoàng Vân (TP Nam Định). |
II - Biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX GTVT
Để tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn, nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX GTVT, thời gian tới Sở GTVT sẽ tiếp tục phối hợp với Liên minh HTX tỉnh xây dựng và triển khai kế hoạch cụ thể về việc tuyên truyền các văn bản pháp luật, chế độ chính sách về phát triển kinh tế tập thể, HTX. Sở GTVT trong thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về chuyên ngành đối với các HTX GTVT cũng như các thành phần kinh tế khác nhưng sẽ tăng cường ưu tiên theo chính sách đối với HTX. Trong đó, tập trung hướng dẫn các HTX GTVT tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh đúng theo Luật HTX năm 2012, nâng cao hiệu quả hoạt động dịch vụ của HTX. Tiếp tục yêu cầu các HTX chấp hành nghiêm Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ: tiết kiệm chi phí các yếu tố đầu vào, nâng cao chất lượng, đặc biệt là khâu dịch vụ cho hoạt động vận tải, hạ giá thành sản phẩm, dịch vụ, góp phần kiềm chế lạm phát và bình ổn giá cả thị trường. Tạo điều kiện để các HTX GTVT sản xuất và phát triển; khuyến khích thành lập HTX mới, đổi mới tổ chức, quản lý nhằm phát huy quyền làm chủ của thành viên, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh. Khuyến khích việc sáp nhập HTX cùng ngành nghề và địa bàn hoạt động để tập trung tiềm lực tài chính và mở rộng quy mô hoạt động khi có đủ điều kiện. Bên cạnh việc xác định lĩnh vực kinh doanh chủ lực, mũi nhọn, khuyến khích các HTX phát triển thêm ngành nghề, các dịch vụ đa dạng như sửa chữa cơ khí, cung ứng xăng dầu, vật tư, thiết bị cho nhu cầu vận tải. Đối với các cấp chính quyền thống nhất quán triệt quan điểm HTX là một trong những thành phần kinh tế quan trọng của nền kinh tế quốc dân, đánh giá đúng về vị trí, vai trò của HTX, kinh tế tập thể để triển khai thực hiện đúng, đủ các chế độ, chính sách đã quy định đối với thành phần kinh tế này. Xác định phát triển kinh tế tập thể phải hướng đến chất lượng, không chạy theo thành tích và số lượng. Kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện để các HTX được hoạt động bình đẳng đối với các loại hình doanh nghiệp khác; có chính sách hỗ trợ phù hợp cho công tác bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý HTX đáp ứng yêu cầu phát triển mới.
Đối với các HTX cần nỗ lực nâng cao hiệu quả điều hành, lãnh đạo để các xã viên thấy được sự hấp dẫn của HTX, tích cực góp vốn với HTX và tin tưởng, tuân thủ sự điều hành của Ban giám đốc. Tập trung đầu tư phương tiện, nâng cao chất lượng dịch vụ vận tải để khai thác có hiệu quả thị trường vận tải khách. HTX tập trung tổ chức sản xuất, kinh doanh. Tách bạch quyền sở hữu tài sản và quyền sử dụng tài sản bảo đảm lái xe chỉ là người sử dụng phương tiện sản xuất, không đồng thời là chủ sở hữu phương tiện đó. Xác định trách nhiệm kinh doanh thuộc về Ban giám đốc, xã viên chỉ thực hiện kế hoạch kinh doanh theo sự điều hành của HTX, vì lợi ích và trách nhiệm chung với tập thể để nâng cao ý thức bảo đảm an toàn trong quá trình hoạt động nhằm hạn chế tình trạng phóng nhanh vượt ẩu, để tranh giành khách, giảm tối đa tai nạn. Các HTX cần phân tích sự vận động của thị trường, áp dụng hiệu quả vào thực tiễn của đơn vị; từng bước nâng cao chất lượng, uy tín, xây dựng thương hiệu cho đơn vị. Xác định các đối tác chiến lược trên quan điểm gắn bó lợi ích, tôn trọng và bình đẳng trong quan hệ, tạo niềm tin với tất cả các đối tác. Phấn đấu đến năm 2015 các đơn vị vận tải hành khách hoạt động theo Luật Doanh nghiệp, Luật HTX năm 2012; vận động theo quy luật của nền kinh tế thị trường. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý HTX, tỷ lệ cán bộ HTX đạt trình độ sơ, trung cấp chiếm 40% tổng số lao động; tỷ lệ cán bộ HTX đạt trình độ cao đẳng, đại học chiếm 45% tổng số lao động. Phấn đấu nâng tỷ lệ HTX GTVT hoạt động khá, giỏi đạt trên 50%. Tăng trưởng kinh tế trong lĩnh vực vận tải hành khách từ 3-5%, vận tải hàng hóa tăng từ 2-5%, góp phần bảo đảm an sinh xã hội, thực hiện thắng lợi kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và đóng góp tích cực vào tăng trưởng GDP của tỉnh./.
Bài và ảnh: Thanh Thuý
