Hiện tại, trên địa bàn tỉnh có 2 cơ sở sản xuất tấm lợp phi-brô xi măng với tổng công suất thiết kế khoảng 8 triệu m2/năm là Cty CP Bạch Đằng tại xã Mỹ Thịnh (Mỹ Lộc) và Nhà máy Sản xuất tấm lợp phi-brô xi măng Thái Nguyên tại Thị trấn Gôi (Vụ Bản). Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn và người tiêu dùng, tấm lợp phi-brô xi măng là vật liệu hữu dụng, bền, giá rẻ và tiện lợi, được sử dụng phổ biến ở nhiều công trình. Hiện tại, tấm lợp phi-brô xi măng chiếm khoảng 30% thị phần tấm lợp trên địa bàn toàn tỉnh. Không chỉ được sử dụng phổ biến ở các công trình, tấm lợp phi-brô xi măng còn là vật liệu hữu dụng đối với nông dân vùng sâu, vùng xa, vùng ven biển, những hộ gia đình có thu nhập thấp. Đặc biệt khi cần khắc phục hậu quả thiên tai bão lụt, các thảm họa thiên nhiên hoặc các tình huống khẩn cấp thì tấm lợp phi-brô xi măng là mặt hàng dễ huy động, chi phí thấp và có những đặc tính phù hợp với khí hậu ven biển có độ mặn cao, giúp nhanh chóng tạo ra chỗ ở tạm tránh mưa, nắng, giữ ấm cho người, chỗ trú ngụ cho gia súc, gia cầm, kho chứa nông sản...
 |
| Vận hành máy hút tấm chân không tại Cty CP Bạch Đằng, xã Mỹ Thịnh (Mỹ Lộc). |
Tuy nhiên, thời gian qua xuất hiện nhiều thông tin trái chiều về ảnh hưởng của tấm lợp phi-brô xi măng tới sức khỏe của người. Tấm lợp phi-brô xi măng có 2 thành phần chính là amiăng và xi măng, trong đó amiăng có 2 nhóm sợi khoáng gồm nhóm amphibol (amiăng nâu và xanh) và nhóm serpentil thường gọi là chryzotile (amiăng trắng - AC). Trong đó, mức độ độc hại của nhóm amphibol xếp thứ 92 trong danh mục các chất gây độc hàng đầu (CERCLA) do Cơ quan thống kê các chất độc và các bệnh do chúng gây ra (ATSDR) của Hoa Kỳ công bố vào năm 2007. Còn amiăng trắng - AC xếp thứ 119 trong danh mục về mức độ độc hại. Năm 2004, theo Quyết định số 133/2004/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, nhóm amiăng nâu và xanh đã bị cấm nhập khẩu và sử dụng. Nhóm amiăng trắng được nhập khẩu trên cơ sở Bộ Xây dựng yêu cầu các cơ sở sản xuất phải hoàn thiện công nghệ, đảm bảo nghiêm ngặt các yêu cầu về tiêu chuẩn môi trường và y tế. Đồng thời, yêu cầu các nhà máy sản xuất tấm lợp phi-brô xi măng phải hoàn thiện công nghệ, kiểm soát khí thải, nước thải, chất thải rắn. Đến nay, hầu hết các đơn vị đã đầu tư máy móc tự động, khép kín chu trình sản xuất từ khâu phối liệu, tạo hình... đến bốc xếp sản phẩm nên vừa giảm lao động trực tiếp, đồng thời hạn chế tối đa các chất thải (khí, nước và rắn) ra môi trường. Đồng chí Vũ Thái Hòa, Giám đốc Cty CP Bạch Đằng cho biết: “Tấm lợp phi-brô xi măng của Cty được sản xuất trên dây chuyền thiết bị hiện đại. Sản phẩm hợp chuẩn quốc gia liên tục từ năm 1998 đến nay và được Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam đăng ký bản quyền nhãn hiệu VinaHanoi, được công nhận sản phẩm hợp quy theo Quy chuẩn QCVN 16-4:2001/BXD do Viện Vật liệu xây dựng công nhận, được Tổng cục Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng cấp giấy chứng nhận phù hợp với yêu cầu của TCVN 4434:2000”. Từ năm 2007, Cty CP Bạch Đằng đã đầu tư hơn 50 tỷ đồng để hoàn thiện dây chuyền sản xuất cơ giới hóa, tự động hóa cao, hạn chế tối đa sự tham gia trực tiếp của người lao động. Toàn bộ khuôn viên mặt bằng nhà xưởng, kho của Cty rộng hơn 8.500m2 được cách ly với môi trường xung quanh bởi ao, hồ và cây cối. Hiện tại, dây chuyền sản xuất tấm lợp phi-brô xi măng của Cty chỉ để 5 lao động trực tiếp điều khiển vận hành dây chuyền trên bàn điều khiển ở cả 3 khâu gồm: xeo cán ướt tạo tấm phẳng, tạo sóng và dỡ tấm. Đặc biệt ở khâu quan trọng phối trộn amiăng được định lượng tự động hoàn toàn trên máy tính và nghiền trong phòng kín, sau đó được bơm tự động sang bộ phận trộn xi măng. Nước sản xuất tấm lợp theo quy trình tuần hoàn nên trong quá trình sản xuất không có nước thải, bụi cơ học được xử lý triệt để nên môi trường làm việc luôn bảo đảm an toàn. Hằng năm, các cơ quan chức năng (cảnh sát môi trường, thanh tra môi trường, quan trắc môi trường, y tế) định kỳ và đột xuất kiểm tra các chỉ số về môi trường, y tế và sức khỏe của người lao động tại Cty. Kết quả, các thông số đều đảm bảo, dưới quy định cho phép. Cũng theo lãnh đạo Cty, toàn bộ công nhân đều được trang bị bảo hộ lao động đầy đủ. Hằng năm, Cty tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho 100% công nhân lao động. Năm 2013, Cty phối hợp với Bệnh viện Bộ Xây dựng sử dụng xe chuyên dụng chụp X-quang tổ chức khám bệnh nghề nghiệp cho toàn bộ lãnh đạo và lao động của Cty. Chia sẻ với chúng tôi, ông Hòa cho biết, do thông tin trái chiều về tấm lợp phi-brô xi măng khiến tiến độ sản xuất và tiêu thụ sản phẩm của Cty thời gian qua bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Công suất thiết kế của dây chuyền là 6 triệu m2/năm nhưng hiện tại, dây chuyền chỉ đạt mức 4 triệu m2/năm. Theo kiến nghị từ phía Cty, đề nghị các cơ quan chức năng có liên quan sớm có kết luận chính thức để người dân có được thông tin đúng, đủ và chính xác về tấm lợp phi-brô xi măng, đồng thời yêu cầu cho phép sử dụng amiăng trắng sản xuất tấm lợp lâu dài với điều kiện kiểm soát chặt chẽ về môi trường, sức khỏe y tế. Theo Quyết định số 1469/QĐ-TTg được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào ngày 22-8-2014 về phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030 đã quy định rõ không đầu tư mới hoặc đầu tư mở rộng các cơ sở có sử dụng amiăng trắng; thực hiện chuyển đổi dần việc sử dụng các loại sợi thay thế sợi amiăng trắng, chứ không cấm sản xuất tại các cơ sở này. Khảo sát qua thị trường tấm lợp ở các cơ sở kinh doanh, mặt hàng tấm lợp phi-brô xi măng vẫn được người dân sử dụng nhiều. Tại cửa hàng Huy Tuấn, phường Lộc Vượng (TP Nam Định), ông Trần Văn Thoa, chủ cửa hàng cho biết: “Hiện tại, bình quân cửa hàng tiêu thụ hơn 300 tấm lợp phi-brô xi măng/tháng. Dù thị phần của tấm lợp phi-brô xi măng bị cạnh tranh gay gắt bởi các loại tấm lợp tiên tiến như tôn lạnh, tôn xốp cách nhiệt… nhưng người dân vẫn chủ yếu dùng tấm lợp phi-brô xi măng để tạo mái che hoặc sửa sang các công trình phụ trợ, bởi giá rẻ phù hợp với thu nhập của người dân”.
Để có sự nhìn nhận công bằng, khoa học, khách quan trong vấn đề sử dụng amiăng trắng, các bộ, ban, ngành, các tổ chức, cá nhân, các nhà khoa học cần phối hợp chặt chẽ hơn nữa trong việc hoàn thiện công nghệ sản xuất, đa dạng hoá sản phẩm tấm lợp sử dụng nguyên liệu amiăng - AC, xử lý và kiểm soát triệt để môi trường cũng như trong việc soạn thảo ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật các sản phẩm vật liệu xây dựng có chứa amiăng trắng phục vụ cho công tác quản lý amiăng và các sản phẩm có chứa amiăng một cách hiệu quả. Đồng thời, đưa ra lộ trình phù hợp với điều kiện thực tế, đề xuất được các sản phẩm thay thế phù hợp với tính năng sử dụng cũng như thu nhập thấp của người dân, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có thời gian khấu hao đổi mới công nghệ chuyển sang mô hình hoạt động khác./.
Bài và ảnh: Đức Toàn
