Nhập nhèm hàng "xách tay"

Hàng “xách tay” là cách gọi các loại hàng hóa có nguồn gốc xuất xứ ở nước ngoài được du nhập vào thị trường Việt Nam không qua các kênh phân phối nhập khẩu mà do người đi nước ngoài trực tiếp cầm về, trong đó không loại trừ có cả hàng nhập lậu. Hầu hết các sản phẩm này đều không có hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, chỉ tiêu chất lượng và tem nhãn phụ hướng dẫn sử dụng bằng tiếng Việt… Chất lượng sản phẩm được “bảo hành” miệng với “danh xưng” hàng xách tay. Tuy nhiên, hiện nay nhóm hàng này lại được nhiều người tiêu dùng có thu nhập cao lựa chọn bởi tâm lý “sính ngoại” và quan niệm hàng nước ngoài sản xuất phục vụ tiêu dùng nội địa tốt hơn sản phẩm để xuất khẩu. Các cửa hàng chuyên kinh doanh, buôn bán hàng xách tay bày bán nhiều mặt hàng, trong đó có cả thuốc chữa bệnh, thực phẩm chức năng, sữa… là những mặt hàng kinh doanh có điều kiện đòi hỏi người bán hàng phải có trình độ nhất định; cửa hàng phải có đăng ký kinh doanh và đảm bảo các điều kiện lưu trữ, bảo quản sản phẩm… Hình thức kinh doanh này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của khách hàng mà còn khiến Nhà nước thất thu một khoản thuế không nhỏ.

Người tiêu dùng nên lựa chọn mua hàng chính hãng tại những cơ sở có uy tín tránh thiệt hại.

Tại thị trường tỉnh ta, hàng xách tay đa dạng từ các loại mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, sữa, thuốc chữa bệnh đến hàng điện tử, quần áo, giày dép, túi xách... Hàng hóa được bày bán công khai tại một số cửa hàng chuyên doanh, các cửa hàng mỹ phẩm, thuốc, đồ dùng sơ sinh và rao bán trực tuyến trên mạng in-tơ-nét. Trong vai một khách mua sữa cho trẻ sơ sinh tại cửa hàng đồ dùng sơ sinh cho trẻ em trên phố Hàng Tiện (TP Nam Định), tôi được chủ cửa hàng giới thiệu nhãn hiệu sữa bột Meiji số 0 với giá gần 500 nghìn đồng/hộp 400gram. Khi hỏi về cách sử dụng, thành phần dinh dưỡng của sữa bột Meiji, người bán hàng nhanh nhảu hướng dẫn sử dụng theo những ký hiệu tượng hình trên vỏ hộp sữa như biểu tượng cái cốc và 4 muỗng sữa biểu thị cho công thức pha; chỉ tiêu dinh dưỡng như đạm, chất xơ, chất béo… viết theo ký hiệu chung… còn các thông tin khác về nhà sản xuất, cảnh báo người tiêu dùng, cách bảo quản sản phẩm và tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm ra sao thì cả chủ và khách hàng đều không biết. Để lấp liếm điểm yếu này, chủ cửa hàng cam kết đây là hàng chính hãng sản xuất để tiêu thụ nội địa nên không có hướng dẫn sử dụng tiếng Việt cũng như hóa đơn, chứng từ xác nhận xuất xứ hàng hóa và phiếu kiểm định chất lượng đối với sản phẩm nhập khẩu trước khi tiêu thụ trên thị trường. Ngoài sữa, chủ hàng cũng tranh thủ giới thiệu một loạt sản phẩm cũng là hàng xách tay: vitamin tổng hợp, kem chống hăm tã, dầu cá, si rô ho, cốm bổ dành cho trẻ biếng ăn và các loại thực phẩm chức năng… giúp cho trẻ phát triển vượt trội, cao lớn và thông minh hơn với giá từ trên 200 đến 500 nghìn đồng/hộp. Các hộp thuốc và thực phẩm chức năng này có xuất xứ từ Mỹ, Pháp và Đức nhưng đều không có nhãn phụ bằng tiếng Việt. Để dễ phân biệt, chủ hàng đã dùng bút viết một số thông tin về công dụng và cách sử dụng lên vỏ hộp. Mỗi khi khách hàng hỏi là chỉ việc đưa ra và thuyết minh mọi thông tin sản phẩm theo cách hiểu của mình. Điều này thực sự nguy hiểm bởi các sản phẩm này liên quan trực tiếp đến sức khỏe người sử dụng thế nhưng cả người bán và người mua đều không hiểu biết đầy đủ thông tin về sản phẩm. Đó là chưa kể đến những sản phẩm hàng xách tay kém chất lượng, quá hạn sử dụng vẫn được lưu thông trên thị trường. Đối với nhóm hàng xách tay là thuốc chữa bệnh, thực phẩm và thực phẩm chức năng thì mức độ nguy hiểm còn gia tăng hơn gấp nhiều lần. Hàng xách tay không chỉ tràn lan ở nhóm hàng dành cho trẻ em mà các mặt hàng bán cho người lớn sử dụng cũng phong phú từ quần áo, mỹ phẩm, kem đánh răng đến các loại thực phẩm chức năng làm tan mỡ bụng, trắng da, mặt nạ dưỡng da… được các cửa hàng giới thiệu có nguồn gốc xuất xứ từ Nhật Bản, Mỹ, Anh, Đức, Hàn Quốc… Do không có hóa đơn chứng từ hay phiếu kiểm định chất lượng sản phẩm mọi “phép” kiểm định đều bằng “lòng tin” giữa người mua và người bán nên hàng xách tay dành cho người lớn còn bị “phù phép” đánh tráo xuất xứ để trục lợi. Trong đó, nhóm hàng mỹ phẩm và thực phẩm giảm béo, tan mỡ bụng chủ yếu có nguồn gốc từ Trung Quốc. Với chiêu bài giới thiệu tính năng vượt trội của sản phẩm so với hàng hóa trong nước, cho khách hàng dùng thử rồi bán với giá cao và yêu cầu đặt cọc tiền, đợi từ một tuần đến nửa tháng mới chuyển hàng cho khách, chủ các cửa hàng xách tay đã thuyết phục được khách hàng về nguồn gốc sản phẩm. Với cách làm này, khách hàng phải chấp nhận mức giá cao như bộ mỹ phẩm tái tạo da Nuskin giá trên 5 triệu đồng, bộ dưỡng da ngăn ngừa lão hóa có giá gần 7 triệu đồng, kem chống nắng Skindoctor khoảng 1 triệu đồng... Cũng vì là hàng xách tay nên giá cả cũng không thống nhất và ổn định, cùng một sản phẩm mỗi nơi bán một giá tùy thuộc vào sức thuyết phục của người bán, thậm chí khi thấy người mua đã chuộng hàng rồi người bán sẵn sàng đẩy giá lên với lý do khan hàng vì việc xách tay về khó khăn, bị quản lý chặt hơn... Trong nhóm hàng xách tay chỉ có quần áo, túi xách, giày dép, đồ gia dụng được công khai nguồn gốc xuất xứ và bán với giá phải chăng tương ứng với chất lượng sản phẩm. Hàng hóa sau khi nhập về được chọn lọc, “tát tút” lại để làm mới, gắn thêm tem mác những thương hiệu nổi tiếng thế giới để bán với giá cao. Những sản phẩm không thể nâng được thì chuyển thành hàng “thùng” (hàng Secondhand) bán cho người thích hàng ngoại nhưng kinh tế eo hẹp. Tuy nhiên, nhóm hàng này chủ yếu là hàng đã qua sử dụng nên nguy cơ lây nhiễm bệnh ngoài da, bệnh đường hô hấp đối với người sử dụng là rất lớn?!

Trước thị trường hàng xách tay “bùng nổ” và trào lưu tiêu dùng hàng xách tay ngày càng tăng và những bất cập xung quanh việc kinh doanh hàng xách tay tác động tiêu cực đến thị trường và sản xuất trong nước, các cơ quan chức năng đã tập trung kiểm tra, kiểm soát từ đầu mối nhập hàng thông qua việc siết chặt thủ tục hải quan và điều kiện lưu thông hàng hóa trên thị trường. Theo quy định, các cơ sở bán các sản phẩm ngoại nhập dưới hình thức nào cũng phải có đầy đủ hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc xuất xứ của hàng hóa và có tem nhãn phụ bằng tiếng Việt. Lực lượng quản lý thị trường sẽ tập trung lực lượng tiến hành rà soát các điểm kinh doanh hàng xách tay để ổn định thị trường đối với nhóm hàng này. Đồng thời khuyến cáo người tiêu dùng cần xem hàng xách tay như bất cứ sản phẩm tiêu dùng khác khi có nhu cầu mua bán, sử dụng, không nên vì tâm lý “sính ngoại” mà bị người kinh doanh lừa gạt, tránh “tiền mất, tật mang”./.

Bài và ảnh: Nguyễn Hương