Mấy năm trở lại đây nắm bắt nhu cầu trang trí biệt thự, nhà cửa, resort, sân golf, công viên… tăng lên, những thợ cây cảnh Điền Xá (Nam Trực) đã nhanh nhạy chuyển đổi cơ cấu sản phẩm. Bên cạnh cây “truyền thống”, người làng nghề đã phát triển trồng các loại cây trang trí, cây bóng mát. Theo ông Nguyễn Văn Chiến, Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh xã Điền Xá thì: Người Điền Xá gọi chúng là “cây chủ lực”, “cây chiến lược”.
Cây chủ lực
Trước đây ở Điền Xá phát triển rầm rộ phong trào trồng cỏ nhung Nhật làm cây trang trí. 3 năm gần đây, cây trang trí của người Điền Xá không chỉ có cỏ nhung Nhật mà đa dạng hơn với cây dạ thảo, dâu tây, trâm ổi, thài lài, tía tô Nhật, dứa Mỹ, mắt nai Đà Lạt, rệu các màu, cẩm tú mai, bỏng lẻ, hoa sam Nhật Bản… Diện tích trồng các cây này trên đất Điền Xá hiện nay lên tới 10ha. Người làm cây ở Điền Xá cho biết cái lợi của việc trồng cây trang trí: Nếu như trồng cỏ nhung Nhật tốn rất nhiều công chăm sóc, vận chuyển, thì trồng các loại cây hoa trang trí công sức bỏ ra chỉ bằng khoảng một nửa. Hiệu quả kinh tế chênh lệch không đáng bao nhiêu vì đỡ công chăm sóc, chi phí vận chuyển. Tuy nhiên, theo ông Chiến, tất cả những cây trang trí đều là cây “ngoại lai” từ các nơi đưa về nên nếu người trồng không “hiểu” cây sẽ khó có “quả ngọt”. Người Điền Xá vì vậy trồng loại cây nào phải nắm “tận chân tơ, kẽ tóc” của cây ấy để chăm sóc, nhân giống. Cây trâm ổi vốn được lấy giống từ đồng bằng sông Cửu Long, nơi khí hậu nóng, nên phải nhân giống vào mùa thu. Giống mẫu đơn Thái Lan thường rụng lá vào mùa đông nên nhân giống vào mùa xuân là thuận lợi nhất. Cây dứa Mỹ có nguồn gốc ôn đới, khi mùa thu tới là thời điểm thích hợp để người trồng nhân giống cho vụ sau… Cứ như vậy, người làm cây cảnh Điền Xá theo mùa, theo đặc tính từng loại cây mà tính toán làm ăn sao cho thuận lợi. Rồi phải tính được “vòng đời” của các loại cây, hoa mà họ trồng. Đối với 2 loại hoa sam và cây rệu các màu cứ 2,5-3,5 tháng cho thu hoạch một lần. Các loại cây khác, chăm bón tốt có thể cho thu hoạch 3 lứa/năm. Nhà nào trồng thâm canh cũng cho thu hoạch 2 lứa/năm. Để hoa đạt năng suất cao nhất nên trồng 50-70 khóm/m2. Chị Nguyễn Thị Thắm, xóm 2 hiện đang trồng hơn 1 sào cây trang trí cho biết: “Đối với cây hoa sam hoặc cây rệu 1 sào sẽ cho thu hoạch khoảng 1,5-1,6 tấn cây hoa. Các loại hoa này chúng tôi bán theo m2. Mỗi m2 có giá dao động từ 25-30.000 đồng. 1 sào cây hoa trang trí sau khi trừ chi phí thường cho thu về khoảng 30 triệu đồng. Tính ra cũng chỉ như trồng cỏ nhung Nhật song chi phí vận chuyển, công chăm bẵm cây nhẹ hơn, đặc biệt là khâu vận chuyển. Nếu trồng cỏ nhung Nhật mỗi lần xuất bán phải dùng xe ô tô chở thì với cây hoa trang trí chỉ cần xe thô sơ, chúng tôi đã có thể đem bán được ở mọi nơi”. Tuy nhiên, theo bà con nông dân Điền Xá, không phải cây trang trí hoàn toàn “dễ tính”. Các loại cây trang trí, quan trọng nhất là giữ được bộ lá đẹp, cây đẹp là “khoe” hết lên phần lá. Vì vậy căn bệnh sâu lá trở thành nỗi “ám ảnh” của những người trồng cây. Muốn giữ cho cây có bộ lá đẹp, người trồng bắt buộc phải có phương pháp chăm sóc hợp lý, phòng trừ sâu bệnh, đặc biệt là bệnh sâu lá. Họ cũng phải dành nhiều thời gian trên cánh đồng hơn để cắt, tỉa giúp cho cây nảy lộc tạo ra những mầm mới, giữ được sức sống tươi mới cho cây.
 |
| Nông dân Điền Xá trồng, chăm sóc cây trang trí. |
Khu vực ven đê, trong vườn nhà, các ruộng rau, ruộng khoai, ruộng ngô những năm trước, giờ đây đều rực rỡ sắc màu của những cây hoa trang trí. Theo người làm cây cảnh Điền Xá, mấy năm nay cây cảnh đang chững lại, cỏ nhung Nhật đang có xu hướng thoái trào do người tiêu dùng muốn tìm kiếm những giống cây lạ hơn, đẹp mắt hơn; vì vậy cây hoa trang trí là một sự thay đổi, chuyển hướng rất hợp thời. Trên mỗi công trình xây dựng khắp trong Nam, ngoài Bắc, người Điền Xá bủa đi khắp nơi để quảng cáo thương hiệu cây cảnh của mình. Từ những công trình ở khu du lịch Lăng Cô (Huế), các resort ở Hải Phòng, quan sát cách sử dụng cây hoa cảnh để trang trí, người Điền Xá nghĩ ngay đến việc mua cây giống về trồng. Vì vậy, 3 năm trở lại đây cây hoa trang trí của xã đã có thị trường khắp cả nước. Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Bắc Ninh, Đồng Nai… hiện là những thị trường ưa chuộng mặt hàng này hơn cả. Cây hoa trang trí đang là cây chủ lực giúp người làm cây cảnh Điền Xá “lấy ngắn nuôi dài”, nuôi dưỡng, phát triển làng nghề có lịch sử trên 800 năm tuổi khi cây thế, bon sai đang chững lại.
Cây chiến lược
Điền Xá hiện cũng có khoảng từ 10-15ha đất trồng cây bóng mát giống, bao gồm cả cây nhập ngoại và cây trong nước. Cây nhập ngoại có thể kể đến: cây hoàng nam (Ấn Độ), cây Osaka (Nhật Bản)… cây trong nước như hoa ban đỏ (Tây Bắc), cây viết (Tây Nguyên), cây tràm hoa vàng (Nam Bộ), cây sao đen (Trung Bộ), cây dụ (Tây Bắc)… Các cây giống này được trồng đến khi cao khoảng 1-1,5m thì “xuất”. Các tỉnh mà người Điền Xá liên kết để bán hoặc thuê đất trồng cây bóng mát hiện nay như: Hòa Bình, Thanh Hóa, Vĩnh Phúc… Để trồng 1 cây bóng mát cao trên 1m người Điền Xá mất khoảng năm rưỡi, hai năm. Cây bóng mát cao trên 1m thường bán với giá 17-25.000 đồng/cây. Một số cây, như cây sấu, có giá cao hơn rất nhiều. 1 cây sấu có đường kính bằng hai bàn tay chập lại, có thể bán với giá 1,5 triệu đồng. Tuy nhiên, muốn trồng cây bóng mát đòi hỏi phải có vốn rất lớn, giá mua cây giống trung bình 7-10.000 đồng/cây. Để trồng cây trưởng thành sử dụng ở các công trình xây dựng, giao thông cần thời gian từ 7-12 năm. Chia sẻ vì sao xác định cây bóng mát là cây “chiến lược” của người Điền Xá trong các năm tới, ông Chiến cho chúng tôi biết: “Cây bóng mát rất dễ trồng, cách trồng như đối với cây cảnh, người trồng chỉ cần chú ý đến khoảng cách trồng (thường vào khoảng 500 cây giống/100m2), cắt tỉa cho cây, khâu quan trọng hơn cả là chống úng vì đây là loại cây lâu năm, phải chú ý bảo vệ tránh bị thối rễ. Đặc biệt, cây bóng mát có thể trồng ở mọi loại đất, trên những diện tích đất hoang hóa, những diện tích đất sản xuất kém hiệu quả. Nếu tính ra hiệu quả kinh tế lâu dài, cây có thể “ăn đứt” nhiều loại cây khác”. Làm một phép tính đơn giản, ông Chiến nhẩm nhanh, trên diện tích 100m2, người trồng ươm khoảng 500 cây bóng mát giống sau 2 năm, cây nọ bù cây kia, 1 sào cây có thể cho thu về khoảng 180 triệu đồng. Như vậy, mỗi năm có thể thu về 60 triệu đồng. Vì thế, người trồng coi đây là cây chiến lược. Hiện, ở Điền Xá các xóm 1, 3, 6, 9 là những nơi tập trung trồng nhiều cây bóng mát hơn cả.
Bên dòng sông Hồng, vùng bãi màu mỡ được phù sa bồi đắp quanh năm, người dân Điền Xá thức thời đang mạnh dạn thử nghiệm các loại cây mới, mang lại giá trị kinh tế cao. Sự nhanh nhạy của những “thợ cây” Điền Xá giúp dân làng nghề đứng vững giữa cơn “bão” sụt giá cây cảnh. Sắc màu rực rỡ của những tía tô Nhật, hoa sam Nhật, màu tím biếc của hoa cẩm tú mai…, tôi thầm nghĩ, đang tạo ra thứ màu khác đẹp đẽ, hiệu quả hơn, ấy là màu của no ấm, sung túc./.
Bài và ảnh: Hoa Quyên
