Ngày 22-12-2016, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 2499/QĐ-TTg về việc xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt đối với 13 di tích trong cả nước, trong đó có Di tích kiến trúc nghệ thuật Chùa Keo Hành Thiện, xã Xuân Hồng (Xuân Trường).
Chùa Keo làng Hành Thiện thờ Phật và thờ Thiền sư Không Lộ (tên húy là Dương Minh Nghiêm). Thiền sư Không Lộ là vị tổ thứ 10 của thiền phái Vô Ngôn Thông và là vị tổ đời thứ 3 của thiền phái Thảo Đường Việt Nam, nổi tiếng là người có nhiều tài năng trong các lĩnh vực: thơ, y thuật, đúc đồng, kiến trúc... Do có nhiều công lao với đất nước nên khi ông mất, nhân dân nhiều địa phương đã thờ tự và tổ chức lễ hội vào ngày 15 tháng 9 âm lịch hằng năm. Chùa Keo Hành Thiện trải dài trên một trục trung tâm là các tòa thờ Phật, thờ Thánh. Trong lòng kiến trúc là hai điện thờ đều được dựng theo dạng mặt bằng hình chữ “công” tạo nên kiến trúc chữ “công” kép độc đáo trong số các kiểu dựng chùa của thế kỷ XVII. Ngay bên điện thờ Phật là khu thờ Thánh Không Lộ Thiền sư cũng có mặt bằng hình chữ “công” tạo nên dạng thức kiến trúc “tiền Phật hậu Thánh” độc đáo. Từ khối kiến trúc mở của khu thờ Phật cho đến lối kiến trúc hoàn toàn đóng kín đã tạo nên sự thâm nghiêm cho khu thờ Thánh.
Chùa Keo Hành Thiện hiện nay lưu giữ được nhiều di vật cổ giá trị có từ thế kỷ XVII gồm các án thư, sập thờ, tượng pháp, chuông khánh, văn bia cổ, hoành phi câu đối... Trong nhiều năm qua, di tích Chùa Keo Hành Thiện đã được Nhà nước và nhân dân đầu tư kinh phí để trùng tu, giữ gìn kiến trúc độc đáo của tiền nhân./.
Viết Dư
