Du khách thập phương về xã Mỹ Phúc (Mỹ Lộc) chiêm bái các di tích lịch sử, văn hóa, nhiều người đã rất ấn tượng với không gian làng quê nơi đây với những cây đa, gốc gạo cổ thụ tỏa bóng xuống giếng làng hay những ngôi đình làng cổ kính.
Người dân Mỹ Phúc, từ già đến trẻ ai cũng có thể liệt kê hết các loại giếng ở làng như: giếng đất, giếng đá, giếng thùng, giếng tròn, giếng bán nguyệt, giếng giữa đồng, giếng trong làng... Trên địa bàn xã hiện nay ở hầu hết các di tích lịch sử, văn hóa đình, đền, chùa đều có ao hoặc giếng. Ở các thôn: Bồi Đông, Bồi Tây, Liễu Nha, Tam Đông, Tam Đoài vẫn còn giếng làng. Ngày xưa, giếng làng là nguồn nước sinh hoạt chính của cả làng. Ông Trần Như Huỳnh, 74 tuổi, thôn Liễu Nha cho biết: Ngày xưa chưa có nước máy, cả làng dùng chung cái giếng. Hằng ngày bà con trong thôn xóm gánh nước về đổ vào chum vại để dùng... Giếng làng gắn liền với cuộc sống sinh hoạt của người dân. Làng nào chưa có giếng tự nhiên, muốn đào giếng, dân làng phải mời thầy địa lý về xem phong thủy để chọn đúng vùng cát địa, tính toán sao cho mạch nước giếng phải lưu niên, tuôn chảy dồi dào, nước phải trong, mát quanh năm đủ cho cả làng dùng, tránh chạm vào long mạch; trước ngày đào giếng dân làng sắm lễ vật cúng thổ địa, thần linh xứ đồng, đào xong lại lễ tạ thần linh. Nước giếng ở đình La, đền Bảo Lộc... được sử dụng vào những ngày lễ trọng của làng. Trước ngày lấy nước giếng, làng phải đóng nắp giếng để giếng được trong sạch, thanh tịnh... Giếng nước là nguồn tụ thủy, tụ phúc của cả làng nên ở nhiều làng trong xã khi xây dựng hương ước đều có quy định phải coi trọng, giữ gìn giếng nước, như nghiêm cấm thả trâu, bò quanh giếng làng, giếng làng được cho thả sen hoặc bèo ong cho sạch nước, nghiêm cấm giết súc vật quanh giếng làng... Ngày nay, dẫu không còn là nguồn cấp nước dùng cho dân làng, nhưng các làng vẫn giữ gìn giếng nước sạch sẽ. Giếng nước đã trở thành một phần không thể thiếu trong tâm hồn người dân và làm nên nét đẹp văn hóa truyền thống quê hương.
 |
| Di tích lịch sử, văn hóa quốc gia đền Lựu Phố sau khi trùng tu, tôn tạo vẫn giữ được không gian cổ kính. |
Cùng với giếng nước là cây đa ở làng. Đa được trồng ở những nơi diễn ra các hoạt động cộng đồng, sừng sững tỏa bóng mát che chở cho người nông dân sau những giờ lao động mệt nhọc. Đặc biệt là ở các di tích, cây đa làm cho các di tích trở nên linh thiêng hơn, mỗi người khi bước đến di tích cũng cảm thấy được thư thái hòa đồng hơn với thiên nhiên. Cây đa nơi đầu làng thường là nơi để đám trẻ làng tụ tập vui chơi, nơi dựng chiếc lều tranh của bà lão bán hàng nước. Cây đa có sức sống lâu bền, trường tồn nên nhân dân thường coi trọng ví như những bậc cao niên. Ở thôn Lựu Phố, cây đa ở đầu làng đã có hàng trăm năm, trải qua giông bão của thiên nhiên, lửa đạn của chiến tranh vẫn đứng vững chãi; 3 cây đa cổ thụ ở đền Lựu Phố sau rất nhiều biến thiên của lịch sử vẫn xòe tán rộng, tạo thêm nét uy nghiêm cho ngôi đền. Ở các thôn Bảo Lộc, La, Hóp, Liễu Nha, Bồi Tây, Tam Đông... của xã cũng còn nhiều cây đa cổ thụ, đặc biệt là ở các khu đền, đình, chùa.
Một nét quen thuộc khi về xã Mỹ Phúc là hình ảnh những ngôi đình làng. Hiện nay, xã còn 5 ngôi đình, trong đó có 2 đình được công nhận là di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh gồm: đình Đông, đình Tây (thôn Tam Đông). Đình Đông thờ Sứ quân Trần Lãm và Dũng Lược Đại vương; đình Tây cũng thờ 2 vị này và Lệ Trinh Nguyên Phi. Đình Đông, đình Tây là địa điểm quan trọng gắn với lịch sử quê hương đất nước từ những ngày đầu cách mạng đến hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước. Năm 1930, sau khi thành lập Đảng, 2 ngôi đình trở thành địa điểm thuận lợi để tổ chức Đảng tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia cách mạng. Đây là nơi thường xuyên diễn ra các cuộc họp bàn phương án đấu tranh cách mạng. Tháng Tám năm 1945, hòa chung niềm vui chiến thắng của cả nước, nhân dân trong xã kéo về đình Đông, đình Tây để mít tinh chào mừng Cách mạng Tháng Tám thành công. Đình Đông lúc này là trụ sở của Ủy ban Kháng chiến hành chính Khu bộ C Việt Minh (đóng đến tháng 2-1947). Đây còn là nơi tổ chức các lớp “Bình dân học vụ” và là địa điểm để thành lập, hội họp của các tổ chức đoàn thể của xã như: Đoàn Thanh niên cứu quốc, Hội Phụ nữ cứu quốc... Hiện nay, sau nhiều lần trùng tu, tôn tạo, hai ngôi đình vẫn giữ được những nét kiến trúc cổ. Đình vẫn là nơi sinh hoạt, hội họp, tổ chức các lễ hội của làng như lễ hội tưởng nhớ công lao của đức Trần Minh Công và đức Trần Dũng Lực được tổ chức vào ngày 10 tháng tư âm lịch hằng năm. Bên cạnh các nghi thức rước, tế lễ, tại sân đình còn tổ chức nhiều trò chơi dân gian như: kéo co, đấu vật, chọi gà, tổ tôm điếm...; đặc biệt là cờ người hiện vẫn được nhân dân gìn giữ góp thêm hồn cho lễ hội. Trong tiềm thức người dân xã Mỹ Phúc, đình làng là chốn thiêng liêng, nơi tụ họp, thể hiện ước vọng và sự đoàn kết của nhân dân trước những sự kiện trọng đại của quê hương, đất nước, là nơi bảo lưu, gìn giữ truyền thống, bản sắc văn hoá quê hương nên mọi người đều tự giác bảo vệ, giữ gìn.
Hiện không gian “cây đa, bến nước, sân đình” được các cấp uỷ Đảng, chính quyền và nhân dân xã Mỹ Phúc gìn giữ, bảo tồn, tôn tạo để làm đẹp cảnh quan, hồn cốt của một làng quê có bề dày truyền thống lịch sử văn hoá./.
Bài và ảnh: Viết Dư
