Trời đã sang đông, cái rét đầu mùa kèm theo mưa phùn khiến ai cũng co ro vì lạnh. Cuối tuần, đang ngủ vùi trong chăn ấm, chợt bạn gọi điện, rủ đi ăn cơm tấm ở quán “Làng Việt xưa” mới khai trương. Vội vã bật dậy, phóng như bay đến nơi hẹn. Đúng như tên gọi, quán gợi nhớ không gian, hình bóng quê nhà với những khóm chuối trổ hoa đỏ rực, mấy bó lúa vàng óng cắm trong chiếc chum màu nâu đất, chiếc giếng ghép bằng đá ong thô nhám nằm kề bên đống rơm hình cây nấm lòa xòa… Ngồi xếp bằng trên chiếu hoa trong ngôi nhà lợp ngói nam nhìn ra khoảng sân gạch đỏ, ngắm đàn gà con đang tranh nhau rúc vào đôi cánh dang rộng của mẹ, thấy lòng thật bình yên và ấm áp. Niêu cơm tấm được bưng lên. Niêu đất đỏ như son, nhỏ bằng hai vụm tay, mở vung ra đã ngào ngạt hương thơm của gạo mới. Trong làn khói thơm nghi ngút, bao kỷ niệm về cơm tấm lại ùa về.
 |
Nhớ quay quắt những mùa đông giá rét, bà ngoại tôi thường ngâm nga câu “no cơm tấm, ấm ổ rơm” như một niềm hạnh phúc giản dị. Thời điểm ấy, lúa mùa vừa gặt xong, nhà nào thóc cũng đầy chum đầy cót. Khắp làng ù ù tiếng xay thóc, thậm thịch tiếng giã gạo để chuẩn bị cúng ông bà tổ tiên cơm mới. Qua quá trình xay, giã, dần, sàng, những hạt gạo dộng, tròn đẫy như nhộng ong được cất riêng một chum đậy kín ăn dần, còn gạo tấm thì được đem nấu trước. Gạo tấm chẳng có nhiều, mỗi lần xay thóc, ngoài phần dành cho lũ gà con mới nở thì chỉ nấu được một bữa nên trẻ con chúng tôi thích lắm. Trước khi nấu, bà ngoại tôi tãi gạo ra nia, nhặt sạch sạn và những hạt hoa cỏ lồng vực lẫn vào, đem vo thật nhẹ tay. Gạo tấm không ưa nước nên phải căn nước cho thật khéo, lại không được đảo nhiều, nếu không cơm bị nhão thì ăn nhạt thếch, coi như bỏ. Chiều đông giá rét, khi bố mẹ đi xếp ải ngoài cánh đồng và chúng tôi từ trường trở về đã thấy bà bê lên nồi cơm tấm ủ trong tro nóng còn bốc khói. Chỉ một loáng, cả nhà đã đánh bay nồi cơm tấm trắng ngần, dẻo thơm ăn kèm với cá bống kho hạt tiêu khô cong màu cánh gián. Bọn trẻ con được ưu tiên thêm mỗi đứa một miếng cháy vàng ruộm, giòn tan ở đáy nồi, mang vào ổ rơm ngồi nhấm nháp.
Bây giờ về quê, chẳng còn nhà nào trải ổ rơm mỗi mùa đông đến nữa. Cơm gạo tấm cũng chẳng mấy ai ăn. Chúng tôi đi làm ăn xa, mỗi lúc thèm nhớ một món ăn quê xưa cũ chỉ biết xuýt xoa gợi lại bằng kỷ niệm. Để hôm nay, giữa phố phường tấp nập, trong một quán ăn thuần túy đồng quê, lại rưng rưng trước niêu cơm tấm dẻo thơm còn nghi ngút khói./.
Lam Hồng
