Khi Mỹ tìm cách tăng cường sự hiện diện của mình ở Đông Nam Á thông qua ngoại giao, Trung Quốc cũng thúc đẩy hợp tác khu vực với các giao dịch đầu tư và thương mại.
 |
| Một hội nghị cấp bộ trưởng giữa Trung Quốc và các nước ASEAN. Ảnh: AP |
Theo nhận định của Giáo sư Syed Munir Khasru, Chủ tịch của Viện Chính sách, Vận động và Quản trị (IPAG), một tổ chức tư vấn quốc tế, trên tờ Thời báo Hoa Nam buổi Sáng (scmp.com) ngày 13-1, sự ra đời của Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) và gia tăng thương mại Trung Quốc - Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lên gần gấp đôi giá trị trao đổi Mỹ - ASEAN cho thấy cách tiếp cận của Bắc Kinh đang hiệu quả. Trung Quốc đã thành công trong việc làm sâu sắc hơn quan hệ với Singapore vào tháng trước, khi ký 14 thỏa thuận mới tại cuộc họp hợp tác song phương thường niên diễn ra ngày 29-12-2021.
Bắc Kinh đã hoạt động tích cực ở Đông Nam Á từ những năm 1990, trở thành đối tác đối thoại của ASEAN vào năm 1996. Tháng 11-2020, 10 thành viên ASEAN đã ký tham gia RCEP do Trung Quốc đứng đầu, hiệp định thương mại tự do lớn nhất có sự tham gia của một số cường quốc, nhưng thiếu vắng sự tham dự của Mỹ. Chắc chắn, Mỹ vẫn là một cường quốc địa chính trị trung tâm, với các đồng minh ở Trung Đông, châu Á, châu Âu và Thái Bình Dương. Sự vắng mặt của các cường quốc quân sự lớn ở Đông Nam Á cũng đã giúp Mỹ có được chỗ đứng về địa chính trị trong khu vực. Tuy nhiên, Trung Quốc cũng đã không ngừng thúc đẩy sản xuất, thương mại và đầu tư ở cả Đông Nam Á và trên toàn cầu, phát triển thành một cường quốc địa kinh tế bằng cách tăng cường quan hệ thông qua quan hệ đối tác kinh tế và thương mại.
Giáo sư Khasru cho rằng, chiến lược “Xoay trục sang châu Á” dưới thời Tổng thống Mỹ Barack Obama, thay vì tập trung vào kinh tế, đã dựa nhiều vào cách tiếp cận quân sự mạnh mẽ hơn nhằm kiềm chế Trung Quốc. Sau đó là chính sách “Nước Mỹ trên hết” của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump khiến Washington rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), gây tổn hại đến quan hệ kinh tế và chính trị của nước này với Đông Nam Á. Tổng thống Mỹ hiện nay Joe Biden đang phải đối mặt với những thách thức trong việc định hình hướng đi đúng. Mặc dù các cam kết cấp cao đã được khởi xướng, nhưng cần phải làm nhiều hơn nữa để lấy lại niềm tin của khu vực vào tính nhất quán và độ tin cậy với các chính sách của Washington. Lập trường cứng rắn nhằm vào một số nước ở Đông Nam Á cũng đã gián tiếp mang lại lợi ích cho Trung Quốc.
Liên quan đến các tranh chấp ở Biển Đông, Trung Quốc vẫn là mối lo ngại an ninh đối với nhiều quốc gia thành viên ASEAN, nhưng với nguồn vốn đầu tư trực tiếp và hỗ trợ phát triển khổng lồ từ Trung Quốc, họ khó có thể cưỡng lại Bắc Kinh. Với nhận thức rằng an ninh kinh tế được tạo ra thông qua thương mại sẽ tồn tại lâu hơn so với khi thực hiện thông qua ưu thế quân sự, Trung Quốc đã khéo léo kiểm soát mối quan hệ với ASEAN bằng cách tăng cường quan hệ kinh tế với nhiều đồng minh truyền thống của Mỹ.
ASEAN đã trở thành đối tác thương mại hàng đầu của Trung Quốc vào năm 2020, vượt qua Liên minh châu Âu (EU). ASEAN thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc trong nhiều lĩnh vực, từ nông nghiệp và sản xuất đến các nền kinh tế kỹ thuật số và xanh. Đầu tư giữa ASEAN và Trung Quốc hiện đã vượt 310 tỷ USD. Tổng kim ngạch thương mại năm 2020 tăng lên hơn 685 tỷ USD trong khi đối với thương mại Mỹ - ASEAN, con số này khoảng 362 tỷ USD. Ngay cả khi nói đến “Bộ tứ” (gồm Mỹ, Nhật Bản, Australia và Ấn Độ), Trung Quốc cũng có mối quan hệ thương mại mạnh mẽ với tất cả các thành viên, trừ Mỹ. Xuất khẩu của Nhật Bản sang Trung Quốc đạt 141,4 tỷ USD năm 2020, chiếm gần 1/5 tổng kim ngạch xuất khẩu của nước này, vượt qua Mỹ. Trung Quốc cũng đã nhanh chóng vượt qua Mỹ vào năm 2020 để trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Ấn Độ, cung cấp cho nước này máy móc hạng nặng, thiết bị viễn thông và thiết bị gia dụng - mặc dù Mỹ đã tìm cách giành lại vị trí hàng đầu vào năm ngoái trong bối cảnh tăng trưởng thương mại song phương Trung - Ấn chậm lại. Trung Quốc đã thu hút các quốc gia ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương thông qua các thỏa thuận đầu tư cơ sở hạ tầng lớn, đặc biệt là trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường, viện trợ phát triển và đầu tư nước ngoài. Các khối kinh tế như RCEP sẽ mang lại nhiều đối tác hơn cho Trung Quốc, tạo ra sự cạnh tranh gay gắt với Mỹ. Trung Quốc đã không tham gia vào chính sách ngoại giao mềm/cứng truyền thống mà thay vào đó đã áp dụng chiến lược thúc đẩy quan hệ địa kinh tế, đồng thời tuân theo chính sách không can thiệp nội bộ.
Giáo sư Khasru lưu ý, với sự chia rẽ nội bộ tiếp tục diễn ra ở Mỹ, điều thường ảnh hưởng đến chính sách thương mại và đối ngoại, Mỹ sẽ cần nhiều hơn sự can dự ngoại giao và những cam kết để nước này có thể cạnh tranh với Trung Quốc./.
Theo Báo Tin Tức
