Những năm gần đây, sự bùng nổ của công nghệ thông tin trong xã hội đã ảnh hưởng không nhỏ đến văn hóa đọc của học sinh, sinh viên ở các nhà trường. Sự lệ thuộc vào tri thức thông qua mạng internet kèm theo những hệ lụy như thông tin không chính xác, tản mạn, không hệ thống, không rõ nguồn trích dẫn khiến việc tư duy và phương pháp học của học sinh trở nên thiếu khoa học và sáng tạo. Trong khi đó, tại các nhà trường, các thư viện được xây dựng với nguồn sách tương đối phong phú lại không được khai thác triệt để. Học sinh chưa thấy được điều thú vị, nét văn hóa của việc cầm trên tay cuốn sách mới và bổ ích.
 |
| Một buổi giới thiệu sách của học sinh Trường Tiểu học Trần Quốc Toản (TP Nam Định). |
Để khuyến khích học sinh đọc sách, các nhà trường từ tiểu học đến THPT, tùy vào điều kiện thực tế đã xây dựng các mô hình thư viện như: thư viện xanh, thư viện thân thiện, thư viện lớp học, thư viện trong nhà trường theo quy định. Từ đó, giúp học sinh bổ sung kiến thức phục vụ thiết thực việc học tập, đồng thời phát triển văn hóa đọc trong học đường. Trường Tiểu học Hải Bắc (Hải Hậu) mặc dù đã có thư viện nhà trường đạt chuẩn, nhưng được sự hỗ trợ từ dự án xây dựng “tủ sách lớp học” của tỉnh, đã xây dựng được mỗi lớp một thư viện lớp học gồm một tủ chứa khoảng gần 100 đầu sách. Sách được chọn lọc kỹ lưỡng với các danh mục gồm sách đạo đức, khoa học, văn học, lịch sử, danh nhân, kỹ năng sống và ngoại ngữ... Các thư viện lớp học định kỳ từng tháng mượn sách của thư viện nhà trường. Các nhà hảo tâm, các doanh nghiệp, các tổ chức chính trị, xã hội cũng đã tài trợ sách cho nhà trường để các em có đa dạng các đầu sách để đọc, tích lũy kiến thức phục vụ quá trình học tập. Từ khi có thư viện lớp học, mỗi học sinh dễ dàng và chủ động lựa chọn thời gian đọc sách trong những lúc rảnh rỗi. Để nâng cao chất lượng văn hóa đọc, các thầy cô của trường còn hướng dẫn cho các em kỹ năng đọc sách cơ bản cũng như định hướng cho học sinh chọn lựa các đầu sách hay. Trong khâu xây dựng kế hoạch giáo dục, nhà trường luôn quan tâm đến quỹ thời gian đọc sách của các em và có quy định cụ thể về thời gian đọc sách trong ngày để việc đọc sách trở thành hoạt động tự giác. Bên cạnh đó, nhà trường tăng cường tổ chức các hoạt động khuyến đọc trên cả quy mô trường và lớp như: tổ chức giới thiệu sách, hướng dẫn các em viết cảm nhận mỗi khi đọc xong một cuốn sách, chia sẻ qua hòm thư điều em muốn nói, giáo viên đọc lựa chọn những bài viết hay giới thiệu và khen thưởng các em trước toàn lớp, toàn trường. Hiệu quả của các thư viện lớp học đã giúp học sinh rèn luyện được các phẩm chất tốt, hình thành và phát triển năng lực. Các em luôn trung thực, tôn trọng lời hứa, giữ lời hứa, không làm trái với các quy định về học tập. Trường Tiểu học Xuân Hồng (Xuân Trường) đã tổ chức nhiều mô hình đọc sách như: giới thiệu cuốn sách hay mà em đã đọc vào các buổi sinh hoạt dưới cờ, thuyết trình về những ý tưởng góp phần nâng cao văn hoá đọc… Đặc biệt, năm học 2017-2018 nhà trường đã tổ chức “Ngày hội đọc sách” với nhiều đầu sách hấp dẫn, thu hút toàn thể học sinh đến đọc sách, trao đổi, giao lưu, giới thiệu sách. Tại chương trình, nhiều tổ chức, cá nhân và phụ huynh đã ủng hộ số tiền 180 triệu đồng, hơn 2.000 cuốn sách với nhiều thể loại, phong phú phục vụ hiệu quả việc dạy và học cho giáo viên và học sinh.
Để tạo cho học sinh có được thói quen hằng ngày tiếp xúc với tri thức mới qua những trang sách, thì việc xây dựng không gian văn hóa đọc trong các trường học hết sức quan trọng. Nhiều trường đã có phương pháp tổ chức thiết thực để khơi dậy văn hóa đọc trong học sinh, đặc biệt là việc phát triển và đổi mới hệ thống thư viện trường học. Ngoài ra một số thư viện trường còn thực hiện phát thẻ đọc cho học sinh được đọc sách trong các giờ ra chơi, chuyển sách trong thư viện nhà trường đến các tủ sách trên lớp; giao học sinh tự quản lý tủ sách và cho mượn sách; lồng ghép tổ chức các hoạt động: thi giới thiệu sách, thi kể chuyện, đọc thơ trong các buổi sinh hoạt tập thể của khối… Hiện tại, với hàng trăm thư viện trường học đạt chuẩn quốc gia, trong đó riêng ở bậc tiểu học đã có khoảng 290 thư viện đạt chuẩn đã đáp ứng được nhu cầu về sách, tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh trong nhà trường. Hằng năm, bên cạnh việc cung ứng các loại sách giáo khoa, sách tham khảo, các loại tạp chí của Sở GD và ĐT cho các thư viện nhà trường, các trường học cũng tích cực đầu tư cập nhật, bổ sung nhiều tài liệu, sách báo chuyên ngành, tranh, truyện… phục vụ hữu hiệu nhu cầu mượn và đọc sách của giáo viên và học sinh. Nhiều trường còn huy động được nguồn kinh phí từ địa phương và xã hội xây dựng được thư viện khang trang với hàng nghìn đầu sách, báo, tạp chí và các tài liệu nâng cao có giá trị thiết thực cho giáo viên và học sinh trong nghiên cứu, giảng dạy và học tập. Một số trường còn có thư viện điện tử nối mạng giữa các tổ, phòng chuyên môn thường xuyên cập nhật thông tin, trở thành địa chỉ thân thuộc của giáo viên và học sinh. Để định hướng văn hóa đọc, giúp học sinh có niềm say mê với việc đọc sách, một số trường tiểu học trong tỉnh đã triển khai mô hình: thư viện vườn trường, thư viện “di động”. Những thư viện này thường được đặt tại sân trường, dưới những bóng cây xanh hay tại mỗi lớp học nhằm tạo cho các em dễ dàng lựa chọn sách và có thể đọc sách trong mọi thời gian rảnh rỗi. Nhiều trường học đã năng động, sáng tạo tổ chức thêm nhiều hoạt động để cổ vũ cho việc đọc sách của các em như: tổ chức các cuộc thi kể chuyện, thi đọc và làm theo sách, tặng sách cho học sinh giỏi… Việc tạo thói quen đọc sách và hình thành văn hóa đọc cho học sinh là yếu tố quan trọng hàng đầu trong việc định hướng các em tới thư viện. Hưởng ứng phong trào xây dựng “tủ sách lớp học” tỉnh đã kêu gọi các Cty, các doanh nghiệp và cá nhân ủng hộ xây dựng được 6.356 tủ sách lớp học ở các cấp học phổ thông, giáo dục thường xuyên với 131.969 đầu sách, 514.186 bản sách; tổng giá trị 10 tỷ 366 triệu đồng.
Việc phát triển văn hóa đọc cho học sinh trong nhà trường chính là một trong những hoạt động nhằm đổi mới phương pháp dạy - học, giúp cho giáo viên, học sinh đến với sách, hình thành thói quen đọc sách, tạo nền tảng quan trọng cho việc tự học, học tập suốt đời của mỗi người, góp phần xây dựng xã hội học tập. Vì vậy công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho các em học sinh về văn hóa đọc đang rất cần sự chung tay của các cấp, các ngành và toàn xã hội./.
Bài và ảnh: Hồng Minh
