Xuất khẩu gạo của Việt Nam đang có những gam màu sáng trở lại, gia tăng cả số lượng và giá cả xuất khẩu. Việc tiếp tục đầu tư vào vùng nguyên liệu gắn với các phân khúc thị trường tiêu thụ được xem là sự sống còn của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam.
Đến giữa tháng 8-2018, doanh nghiệp Việt Nam đã tập kết gạo tại cảng để chuẩn bị xuất khẩu lô gạo 60 nghìn tấn sang thị trường Hàn Quốc. Đây là lô gạo hạt tròn Japonica (lâu nay Việt Nam chủ yếu xuất khẩu gạo hạt dài), giá xuất khẩu dao động từ 638-648 USD/tấn - một mức giá mà gạo Việt từng mơ ước.
Đây cũng là dấu mốc cho xuất khẩu gạo của Việt Nam trở lại thời hoàng kim. Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), đến cuối tháng 7-2018, các doanh nghiệp đã đăng ký hợp đồng xuất khẩu gần 5 triệu tấn gạo, tăng 14,28% so với cùng kỳ năm ngoái. Cụ thể, các doanh nghiệp đã xuất khẩu 3,7 triệu tấn gạo, đạt giá trị khoảng 1,8 tỷ USD; số lượng tăng 14,04%, giá trị tăng trên 27%, giá bình quân tăng 50 USD/tấn. Đây được xem là tín hiệu tốt nhất cho xuất khẩu gạo Việt Nam trong 5 năm qua. Ngoài sự tác động tích cực từ thị trường tiêu thụ ở Trung Quốc, cần ghi nhận sự nỗ lực của nông dân và doanh nghiệp đã liên kết tạo nên các vùng nguyên liệu đa dạng cung cấp cho nhiều phân khúc xuất khẩu gạo. “Cách đây 10 năm, tôi thấy phân khúc gạo phẩm cấp thấp (giá xuất khẩu rất thấp) chiếm gần 60%, giờ tỷ lệ này đảo chiều ngoạn mục: gạo thơm, gạo phẩm cấp cao chiếm trên 60% (giá trị xuất khẩu rất cao). Đây là một nỗ lực không mệt mỏi của các doanh nghiệp và nông dân. Quan trọng là doanh nghiệp đã ý thức và có trách nhiệm khi đặt hàng và bao tiêu để nông dân trồng các giống lúa phù hợp với thị trường xuất khẩu”, ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở NN và PTNT tỉnh Hậu Giang nhận định.
Xuất khẩu gạo từ nay đến cuối năm 2018 có cả “gam sáng” và sự thách thức cho các doanh nghiệp Việt Nam. Cụ thể, tại In-đô-nê-xi-a, dự báo khả năng nước này sẽ có nhu cầu nhập khẩu gạo trong các tháng cuối năm với số lượng từ 1-2 triệu tấn. Trong khi tại Phi-líp-pin, dự kiến tiếp tục nhập khẩu thêm khoảng 500 nghìn tấn trong năm 2018. Cùng lúc, Trung Quốc đã chính thức chấp thuận cho 19 doanh nghiệp Ấn Độ được phép xuất khẩu gạo sang Trung Quốc sau khi gửi đoàn khảo sát đánh giá 19 doanh nghiệp đăng ký tham gia xuất khẩu gạo non-basmati theo thỏa thuận cấp Chính phủ của hai nước. Cùng với đó là những tiến bộ vượt bậc của nghề trồng lúa ở Căm-pu-chia… Đây sẽ là những “đối thủ” trong tương lai của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam phải cạnh tranh tại thị trường Trung Quốc.
Hình ảnh nông dân trồng lúa và xuất khẩu gạo của Việt Nam được cải thiện để giá xuất khẩu gạo qua mặt được Thái Lan như hiện nay là một chuỗi tác động từ nhiều chính sách. Trong đó, những cải tổ bước đầu để VFA không còn bó buộc với những đặc quyền, đặc lợi gắn với những doanh nghiệp Nhà nước “đu đeo” theo các hợp đồng cấp Chính phủ. Những quy định mới, thông thoáng để doanh nghiệp tham gia thị trường xuất khẩu gắn với các quy định trách nhiệm đầu tư cơ sở hạ tầng và xây dựng vùng nguyên liệu đã tạo nên những đột phá từ vùng nguyên liệu trồng lúa và doanh nghiệp xuất khẩu gạo ngày càng chuyên nghiệp hơn.
Cụ thể như vụ lúa hè thu 2018, nông dân đồng bằng sông Cửu Long đã chuyển biến mạnh trong nhận thức, trồng các giống lúa thơm cho giá trị cao để cung ứng cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo. Cụ thể, nhóm lúa thơm (Jasmine 85, Nàng Hoa 9, VD 20, ST, RVT...) chiếm tỷ lệ 22,41%, tăng 8,49% so với vụ hè thu 2017; nhóm chất lượng cao chiếm trên 45%. Như vậy, 2 giống lúa thơm và chất lượng cao đã chiếm gần 70%. Qua đó, cho thấy cả nông dân và doanh nghiệp đã thay đổi tư duy trồng lúa và xuất khẩu gạo. Cả nông dân và doanh nghiệp đã nhận ra: Không phải bán cái mình có mà cần phải nắm bắt xu hướng của từng phân khúc gạo để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng./.
PV
