Nam Định là một trong những địa phương chịu tác động mạnh nhất của biến đổi khí hậu với những biểu hiện rõ nét là hạn hán và xâm nhập mặn… Năm nay lại là năm El Nino hoạt động mạnh, cơ quan khí tượng thủy văn ban đầu dự báo hiện tượng này sẽ kéo dài hoạt động đến khoảng tháng 4-2016, nhưng theo nhận định mới nhất thì nó sẽ kéo dài quá tháng 4.
Qua quan trắc mực nước trên các sông trong nội địa thấp hơn trung bình năm 2014 nhưng ở vùng biển thì lại cao hơn trung bình năm 2014 do triều cường, hiện tượng này cho thấy nguy cơ xâm nhập mặn nặng nề hơn. Do hạn hán, việc tích nước của các hồ thủy điện không thể đạt mức trung bình nhiều năm, khi xả nước hồ thủy điện không đủ dẫn đến nước dâng cuối nguồn không đủ yêu cầu. Thực trạng này cần đặc biệt quan tâm đến năng lực hoạt động của hệ thống thủy nông tự chảy và công tác thủy lợi nội đồng bảo đảm không ách tắc mới tận dụng triệt để lượng nước lấy được đưa vào đồng ruộng. Trong khi đó, vụ đông xuân 2015-2016 số ngày lấy nước lại ít hơn năm 2014 một ngày. Theo lịch thời vụ của tỉnh ta vụ lúa xuân sẽ gieo mạ trước Tết Nguyên đán Bính Thân và cấy ngay sau Tết, yêu cầu phải làm đất xong trước Tết, cộng với làm tốt công tác thủy lợi nội đồng để bảo đảm lấy đủ nước phục vụ cho làm đất, thau chua rửa mặn ở vùng ven biển, phục vụ cấy. Từ việc nắm diễn biến tình hình thời tiết và kế hoạch sản xuất, Trung ương, tỉnh đã chỉ đạo từ rất sớm công tác thủy lợi nội đồng, song theo kết quả cập nhật từ các địa phương cho thấy tiến độ công tác thủy lợi nội đồng, làm đất đều rất chậm, biểu hiện rõ tư tưởng chủ quan của các địa phương trong công tác phòng, chống hạn. Đến cuối tháng 12-2015 mà ở một số địa phương phía bắc tỉnh khối lượng làm thủy lợi nội đồng, nhất là nạo vét, đào đắp, kiên cố hóa kênh cấp III quá thấp, chỉ đạt 30-40%. Thậm chí khi Ban chỉ đạo phòng chống hạn, xâm nhập mặn tỉnh đi kiểm tra tại huyện Ý Yên ngày 24-12-2015, 1 tuần sau khi Ban chỉ đạo của tỉnh họp và có văn bản chỉ đạo đôn đốc trong toàn tỉnh, Chi cục Thủy lợi cho biết qua theo dõi cụ thể thì việc kiên cố hóa và làm cống cấp III của địa phương vẫn chưa làm gì!? Còn nhớ trong cơn bão số 4 hồi tháng 10-2015, chính tại Ý Yên xảy ra tình trạng nước trong nội đồng cao nhưng ở các kênh chính lại kiệt nước, nguyên nhân do ách tắc ở kênh cấp III nên không thoát nước được. Theo lý giải của các địa phương nguyên nhân công tác thủy lợi nội đồng và làm đất vụ đông xuân 2015-2016 chậm một phần do thời tiết khi triển khai chiến dịch xảy ra mưa nhiều, đất ướt; nhiều địa phương đang tập trung cho công tác tổ chức đại hội và chuyển đổi HTXNN theo luật nên chưa tập trung chỉ đạo, phát động phong trào làm thủy lợi nội đồng. Tuy nhiên, theo đồng chí Bùi Sỹ Sơn, Phó giám đốc Sở NN và PTNT thì còn một nguyên nhân nữa về mặt ý thức cần quan tâm là do mấy năm gần đây đầu vụ đều có dự báo tình trạng hạn hán, khó khăn về nguồn nước, song sau đó việc phục vụ nước cho sản xuất vẫn tốt nên đã nảy sinh tâm lý chủ quan của các địa phương.
Để đảm bảo nước tưới phục vụ sản xuất vụ đông xuân 2015-2016, quỹ thời gian làm thủy lợi nội đồng và làm đất chỉ còn đến 25-1-2016. Do biến đổi khí hậu nên chúng ta vừa phải phòng hạn, vừa phải phòng mưa lớn bất thường gây úng ngập, nên việc đảm bảo thông tuyến, chống ách tắc trên toàn hệ thống thủy nông là hết sức cần thiết. Hạn hán và xâm nhập mặn do thiên nhiên có thể khắc phục nếu chủ động thực hiện sớm các giải pháp như làm tốt thủy lợi nội đồng, chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp; nhưng hạn, xâm nhập mặn do chủ quan, lơ là thì hậu quả sẽ rất khó lường./.
Vân Anh
