Trực Ninh gìn giữ nét đẹp văn hóa làng

Là vùng đất có bề dày truyền thống văn hóa, trải qua bao thăng trầm của lịch sử, huyện Trực Ninh vẫn bảo tồn được hệ thống các di tích lịch sử - văn hóa, cổng làng, những phong tục tập quán, lối sống, lễ hội, các loại hình văn nghệ dân gian, các nghề thủ công truyền thống. Ngày nay, trong công cuộc xây dựng nông thôn mới, các địa phương trong huyện tiếp tục quan tâm gìn giữ những nét đẹp mang đậm bản sắc văn hóa của làng quê.

 

Một số hình ảnh ở hội Đền Tuân Lục, xã Liêm Hải.

Rước kiệu trong lễ hội Đền - Chùa Linh Quang, xã Phương Định (Trực Ninh). Anh: Khánh Dũng

Còn tại xã Trung Đông, địa điểm các đồn binh thời Trần (đã được công nhận di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia ngày 12-12-1994) vẫn còn lưu giữ nhiều tài liệu quý như thần phả, sắc phong, văn bia, đại tự, câu đối nói lên sự tích cũng như những chiến thắng của quân dân nhà Trần trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên - Mông ở thế kỷ XIII. Hàng năm, vào dịp hội làng ngày 9, 10 tháng giêng, nhân dân ba làng Xối Đông Thượng, Xối Đông Trung, Xối Đông Hạ tổ chức dâng hương, rước kiệu, tế lễ tưởng nhớ công lao các vị thần làng. Đền - Chùa - Phủ Cổ Chất xã Phương Định không chỉ là những công trình có giá trị về nghệ thuật kiến trúc tiêu biểu cho phong cách thời Hậu Lê, thời Nguyễn mà còn là không gian diễn ra lễ hội từ ngày mùng 5 đến mùng 7 tháng 3 âm lịch với phần hội gồm thi bơi chải và các trò chơi dân gian như chọi gà, đánh đu… Lễ hội Đền - Chùa Linh Quang, xã Phương Định (được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2020), tổ chức vào tháng ba âm lịch hàng năm. Trước đây, hội diễn ra nhiều trò diễn, trò chơi dân gian đặc trưng vùng châu thổ Bắc Bộ như ra sông lấy nước làm lễ mộc dục, gói bánh chưng, giã bánh dày, rước kiệu bay, cờ tướng, cờ người, leo cầu, đấu vật, bịt mắt đập niêu, bịt mắt bắt lợn, bắt vịt, kéo co, bơi chải... Ngày nay, điểm nhấn của lễ hội là nghi thức rước nước bằng đường thủy và đường bộ. Trực Ninh còn là vùng đất có nhiều nghề thủ công truyền thống như nghề ươm tơ dệt vải ở Cổ Chất, Cự Trữ, Dịch Diệp; nghề mây tre đan, đồ gỗ mỹ nghệ, thêu ren ở xã Trung Đông… Mỗi nghề đều hàm chứa nét văn hóa độc đáo, sự tài hoa, khéo léo của người thợ. Tại các đền thờ tổ nghề ngày nay vẫn duy trì tục “hiến xảo” (dâng các sản phẩm tinh xảo do chính tay thợ trong làng làm ra để bày tỏ lòng biết ơn tổ nghề đã đem lại cuộc sống ấm no). Tại làng Cổ Chất, để tri ân công đức các vị tổ nghề ươm tơ, hàng năm, vào ngày mùng 6 tháng 3 âm lịch, dân làng lại tưng bừng mở hội với nhiều trò chơi dân gian độc đáo, mở đầu cho một mùa tơ vàng, mùa lúa bội thu, gửi gắm ước vọng về cuộc sống an khang, thịnh vượng.

Làng Dịch Diệp, xã Trực Chính (Trực Ninh) là ngôi làng cổ lâu đời còn giữ được nhiều nét văn hóa đặc sắc.

Trong sự phát triển sôi động, hối hả của nhịp sống hiện đại, nhiều làng quê vẫn trân trọng gìn giữ những nét đẹp văn hóa - lịch sử lâu đời được bao lớp thế hệ cha ông dày công vun đắp. Làng cổ Dịch Diệp được xây dựng từ đầu thế kỷ XI từng được Vua Tự Đức ban tặng 4 chữ “Thiện tục khả phong” năm 1857. Làng mang phong cách chung của làng văn hóa Việt cổ truyền thống với nhiều nét đẹp cổ kính, hệ thống đền, chùa, văn chỉ, văn đàn, y chỉ. Cùng với cổng làng phía nam đứng bên cạnh cây cầu cuốn bắc qua sông, trong làng còn lưu giữ được một số ngôi nhà và cổng nhà cổ, cây Bồ Đề có tuổi đời 900 năm. Thôn Cự Trữ với quần thể đình làng và chùa có tuổi đời trên 500 năm, được bảo lưu gần như nguyên vẹn các lớp hoa văn họa tiết. Cùng với đó là phiên chợ quê họp giữa làng, hệ thống các cây cầu đá bắc qua sông, âm thanh rộn rã của nghề ươm tơ dệt vải truyền thống. Cầu Thượng ở làng Kênh, thị trấn Cổ Lễ được xây dựng từ thời Lý hiện là cây cầu mái lợp lá duy nhất còn lại… Đặc biệt, các thuần phong mỹ tục ngày Tết vẫn được duy trì như dựng cây nêu, tục mừng thọ cho người cao tuổi, chúc Tết họ hàng, làng xóm, cho chữ đầu năm… Nhiều nét đẹp văn hóa ẩm thực độc đáo như đụng lợn, gói bánh chưng, làm món cá nướng úp chậu ở Phương Định, làm bánh rang ở Cát Thành khiến cho không khí chuẩn bị đón tết cổ truyền ở các làng quê thêm tưng bừng, náo nức.

Tục gói bánh chưng ngày Tết vẫn được nhiều gia đình ở Trực Ninh gìn giữ.

Phát huy nét đẹp văn hóa làng, ngày nay, nhân dân các địa phương huyện Trực Ninh đã xây dựng, thực hiện hương ước, quy định cụ thể về quan hệ ứng xử giữa các thành viên trong mỗi gia đình, giữa các gia đình trong cộng đồng; thực hiện nếp sống văn hóa trong việc cưới, việc tang, lễ hội; xây dựng gia đình văn hóa, làng văn hóa… Các làng nghề truyền thống được phát triển ngày càng hưng thịnh. Thực hiện các tiêu chí về văn hóa trong xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu, các địa phương đã phát huy vai trò chủ thể của người dân, huy động các nguồn lực đầu tư xây dựng, cải tạo cơ sở vật chất văn hóa, tăng cường quản lý, khai thác, sử dụng hiệu quả các thiết chế văn hóa. Các thôn, xóm, tổ dân phố đều có nhà văn hóa, địa điểm sinh hoạt cộng đồng, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân hưởng thụ và tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, nâng cao đời sống tinh thần, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa làng, xây dựng nông thôn ngày càng văn minh, thịnh vượng./.

Bài và ảnh: Lam Hồng