Điểm hẹn du lịch hấp dẫn - Nhà thờ đổ xã Hải Lý

Tháng 2/2017, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp với Tỉnh ủy Nam Định tổ chức hội thảo khoa học “Khu chứng tích BĐKH Hải Hậu - biện pháp bảo tồn và khai thác phát triển”. Các tham luận của nhà khoa học và quản lý trình bày tại Hội thảo đều tập trung nêu bật vấn đề: “Nhà thờ đổ trên bãi biển xã Hải Lý là chứng tích duy nhất ở Việt Nam và hiếm gặp trên thế giới cần được giữ gìn, bảo vệ và khai thác nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, giáo dục về bảo vệ môi trường, ứng phó BĐKH”.

Những tham luận tại Hội thảo nêu rõ hiện trạng xâm thực đất ven biển, quá trình quai đê lấn biển, tác động của BĐKH làm xói lở bờ biển huyện Hải Hậu, gây nguy cơ sụp đổ Khu chứng tích. Đồng thời, các nhà khoa học, nhà quản lý cũng đưa ra những giải pháp để bảo vệ và phát triển Khu chứng tích BĐKH huyện Hải Hậu ở cả góc độ tổ chức, cơ chế chính sách, biện pháp ứng dụng công nghệ và khai thác, quản lý khu vực này; những vấn đề mà tỉnh và huyện Hải Hậu cần giải quyết trước mắt để bảo tồn Khu chứng tích biến đổi khí hậu quý hiếm này cho toàn thể cộng đồng dân cư địa phương, quốc gia và cho toàn thế giới.  

Huyện Hải Hậu được bao bọc bởi 2 nhánh của sông Hồng (là sông Ninh Cơ và sông Sò) và Vịnh Bắc Bộ; là vùng đất được khai phá, bồi đắp từ 500-600 năm trước. Trải qua nhiều thế hệ, người Hải Hậu đã hợp sức khai hoang, quai đê lấn biển, trị thủy; đến thế kỷ XIX nhiều làng xã mới được hình thành. Cách đây hơn 130 năm, địa giới hành chính của huyện Hải Hậu được thành lập. Thời kỳ trước năm 1920, nhân dân huyện tích cực quai đê lấn biển, lập làng, cải tạo đất đai để canh tác đã có một hệ thống đê biển đơn giản nhưng được bảo vệ bởi hệ thống bãi bồi, rừng ngập mặn, nên nhiều làng ấp đã được thành lập, dân cư sinh sống cách biển 1km như làng Doanh Châu và Văn Lý (thuộc xã Hải Lý hiện nay). Thời kỳ năm 1920-1985, do tác động của BĐKH, dòng hải lưu thay đổi, từ một vùng đất thường xuyên được bồi đắp Hải Hậu trở thành vùng đất "biển lấn bãi thoái".

Sau Cách mạng Tháng Tm năm 1945, hệ thống đê biển Hải Hậu từng bước được đầu tư nâng cấp, đủ khả năng chống được gió bão cấp 5, cấp 6. Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, từ năm 1920 đến nay thống kê sơ bộ mỗi năm ở huyện Hải Hậu biển lấn 15-20m, đã mất trên 6 triệu m² đất, trong đó từ năm 1985 đến nay là 3 triệu 410 nghìn m² (trong đó khoảng 100ha đất làm muối). Huyện đã phải tiến hành di chuyển nhân dân tại 5 xóm của 3 xã gồm: Hải Lý (3 xóm), Hải Triều (1 xóm) và thị trấn Thịnh Long (1 xóm). Những bãi hiện tại nhìn thấy còn lại là bãi nằm trong khoảng cách giữa 2 tuyến đê (tuyến 1 và tuyến 2) trước khi tuyến 1 cũ bị tàn phá. Hiện nay đê đã nằm sát các khu dân cư nên phải giữ đê hiện tại bằng biện pháp công trình.

Năm 1952 xã Tân Hưng đổi tên là xã Hải Lý cho đến ngày nay. Trong quá trình khai hoang mở đất, lấn biển, đời sống tôn giáo, tín ngưỡng của nhân dân cũng được phát triển. Năm 1797 giáo xứ Xương Điền được thành lập. Đến năm 1877, xứ Xương Điền lập thêm và xây dựng nhà thờ họ Trái Tim Chúa lần thứ nhất, khi đó nhà thờ còn đơn sơ, được xây dựng trên diện tích 14m x 7m và được lợp mái bổi. Từ thập kỷ thứ 2 của thế kỷ XX, khu "Cồn Cát Bể" đã rơi vào tình trạng bị biển lấn, bãi thoái nhanh, do đê biển được đào đắp bằng đất nên không chịu được với sóng lấn và sự xâm thực của biển. Năm 1917, nhân dân đã bắt tay vào xây dựng tái thiết nhà thờ giáo họ lần thứ 2 lùi sâu vào phía trong khoảng 3.000m so với vị trí cũ với bản thiết kế của một kiến trúc sư người Pháp. Nhà thờ được hoàn thành vào năm 1927 trên khuôn viên rộng 9.330m², có chiều dài 47m, rộng 15m, tháp chuông cao 27m, vòm thánh giá cao 15m với kiến trúc cửa vòm, nhiều hoa văn trang trí tỉ mỉ mang phong cách châu Âu. Ngoài ra nhà thờ còn có nhà quán dài 29m, rộng 6,4m, cao 4,5m.

Trong quá trình sử dụng, với sự xâm lấn không ngừng của biển, năm 1998 giáo họ Trái Tim Chúa tiếp tục phải di chuyển vào trong nội địa xây dựng nhà thờ lần thứ 3. Năm 2003, nhà thờ Trái tim Chúa lần thứ 3 được hoàn thành với khuôn viên rộng 3.700m², nhà thờ dài 47m, rộng 15m, tháp chuông cao 37m, thiết kế kiểu 4 mái, bằng bê tông kiên cố. Năm 2005, cơn bão số 7 với sức tàn phá lớn, đã phá hủy toàn tuyến đê bao phía ngoài, "xóa sổ” làng chài dọc bãi biển Xương Điền - Văn Lý; nền móng, tháp chuông còn để lại của một số nhà thờ cũ sau khi đã được di chuyển cũng bị đánh đổ hoàn toàn như: Nhà thờ giáo họ Thánh Phê-rô, giáo họ Thánh Madalena... Riêng nhà thờ giáo họ Trái Tim Chúa (dấu tích còn lại của nhà thờ được tái thiết, xây dựng lần thứ 2) vẫn còn lại tháp chuông và nền nhà thờ và một phần tường phía bắc của nhà thờ, có nguy cơ sụp đổ bất cứ lúc nào.

Những năm qua, thực hiện Công văn số 162/UBND-VP7 ngày 30/6/2015 của UBND tỉnh về việc nghiên cứu, bảo tồn nhà thờ đổ Hải Lý, huyện Hải Hậu phối hợp với sở, ngành tổ nhiều hội nghị bàn các biện pháp để bảo tồn lâu dài di tích nhà thờ đổ trên bãi biển xã Hải Lý. Thông qua các hội nghị, đều nêu rõ việc bảo tồn di tích tháp chuông là rất cần thiết, vì Nhà thờ đổ trên bãi biển xã Hải Lý là chứng tích duy nhất ở Việt Nam và hiếm gặp trên thế giới cần được giữ gìn, bảo vệ và khai thác nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, giáo dục về bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu. Việc bảo tồn di tích tháp chuông nhà thờ đổ trên bãi biển xã Hải Lý là sự ghi nhận công lao to lớn của nhân dân Hải Hậu nói riêng và của nhân dân trong tỉnh nói chung trong công cuộc khai hoang, lấn biển, chống biển lấn bảo vệ sản xuất trong lịch sử. Đồng thời, nếu được tổ chức bảo tồn tốt, nơi đây sẽ là thắng cảnh thu hút du khách về tham quan, du lịch, nghiên cứu khoa học..., góp phần phát triển du lịch địa phương. 

Đồng chí Trần Minh Hải, TUV, Bí thư Huyện ủy Hậu Hậu cho biết: Hải Hậu có nhiều tài nguyên có thể khai thác để phát triển các loại hình du lịch, trong đó phải kể đến bờ biển kéo dài (32km) là cơ sở phát triển du lịch biển gắn với du lịch bảo tồn chứng tích BĐKH; sự đa dạng, phong phú của các thắng tích, các lễ hội truyền thống; bước đầu hình thành thương hiệu “miền quê đáng sống”, là cơ sở để xây dựng tour du lịch trải nghiệm đồng quê nông thôn. Điểm nhấn về thiên nhiên của huyện Hải Hậu đã và đang hình thành nên 4 điểm có tiềm năng khai thác du lịch biển là: Bãi biển thị trấn Thịnh Long, khu vực nhà thờ đổ xã Hải Lý, bãi biển xã Hải Đông, Hải Chính. Những bãi biển của Hải Hậu trải dài thoải, cát mịn; bên cạnh đó, khu vực xã Hải Lý, Hải Hòa, Hải Đông, thị trấn Thịnh Long… có rừng ngập mặn sú vẹt và rừng phi lao thu hút chim di trú mỗi năm. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXVII (nhiệm kỳ 2020-2025) đã đề ra: “… Phát triển du lịch biển gắn với du lịch bảo tồn chứng tích BĐKH, du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm đồng quê nông thôn mới; hình thành các khu du lịch và tua du lịch kết nối Hải Đông - Nhà thờ đổ Hải Lý - Thịnh Long, khu di tích lịch sử cầu Ngói - chùa Lương, làng nghề...”, tạo cơ sở pháp lý phát triển du lịch - dịch vụ thành một trong những ngành kinh tế, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân.

Theo Chủ tịch UBND huyện Hải Hậu Trần Thế Anh: Ngày 29/2/2024, UBND huyện Hải Hậu ban hành Quyết định số 1252/QĐ-UBND về việc phê duyệt Đề án “Phát triển du lịch huyện Hải Hậu đến năm 2030, định hướng đến năm 2045”. Việc xây dựng Đề án là cụ thể hóa các giải pháp để hoàn thành các chỉ tiêu, nhiệm vụ theo tỉnh thần: Nghị quyết của Bộ Chính trị số 08/NQ-TW ngày 16/01/2017 về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn; Nghị quyết số 05-NQ/TU ngày 18/6/2021 của BCH Đảng bộ tỉnh về xây dựng, phát triển vùng kinh tế ven biển tỉnh Nam Định giai đoạn 2021-2025 và những năm tiếp theo; Nghị quyết số 08-NQ/HU ngày 16/8/2021 của BaCH Đảng bộ huyện Hải Hậu khóa XXVII về tập trung lãnh đạo, chỉ đạo khai thác hiệu quả tiềm năng kinh tế biển giai đoạn 2021-2025.