Những ngôi nhà cổ ở Hải Hậu

Đến Hải Hậu - vùng quê đáng sống, ngoài hệ thống cơ sở hạ tầng, các điểm du lịch sinh thái cộng đồng… thì những ngôi nhà cổ ở phố Đông Biên thuộc xã Hải Bắc và thị trấn Yên Định cũng là một trong những “địa chỉ” thu hút du khách gần xa, tạo nên vẻ đẹp kiến trúc độc đáo của vùng đất có lịch sử 500 năm hình thành và phát triển.

Về phố Đông Biên, men theo những con đường thẳng tắp, nằm xen lẫn giữa những ngôi nhà cao tầng, khách phương xa chợt bắt gặp những ngôi nhà cổ với kiến trúc từ thời Pháp có tuổi đời hàng trăm năm. Được các gia chủ giữ gìn cẩn thận, những ngôi nhà này như một nét chấm phá thơ mộng, bình dị giữa khung cảnh làng quê thanh bình. Hầu hết những ngôi nhà cổ ở phố Đông Biên thuộc xã Hải Bắc và thị trấn Yên Định đều được xây dựng trong khoảng những năm 1923 đến năm 1930. Nét riêng độc đáo của những ngôi nhà cổ ở đây là nhà được sơn bằng vôi màu vàng nhạt, có cửa gỗ màu xanh, đỉnh mái vươn cao hoặc nhô lên vừa phải, trang trí hoa văn viền quanh. Ngoài ra, ban công nhà được xây hình bán nguyệt ôm trọn cửa ra vào hoặc chạy dài suốt mặt tiền, lan can được trang trí khá đơn giản kiểu con tiện và được đắp các hình nổi phía trên bằng vữa hoặc xi măng. Các ngôi nhà đa phần đều được xây 2 tầng, số ít có từ 3 tầng trở lên. Nhà xây theo kiến trúc Pháp tương đối hẹp, có dạng hình ống, chiều ngang từ 4m trở lên, rộng 8m, dài 15 đến 40m. Hầu hết các gia chủ đều sử dụng mặt tiền ở tầng 1 cho mục đích kinh doanh, các tầng còn lại dùng cho nhu cầu sinh hoạt của gia đình.

 Vòng quanh phố Đông Biên mải mê ngắm nhìn những ngôi nhà Pháp cổ của người dân nơi đây, chúng tôi không khỏi thán phục vẻ đẹp kiến trúc cũng như ý thức gìn giữ nhà cửa của người dân. Trải qua hàng trăm năm nhưng những ngôi nhà hầu như vẫn còn nguyên vẹn. Một số nhà đã được cải tạo lại hoặc xuống cấp nhưng những đặc trưng về mặt kiến trúc, hoa văn trang trí vẫn còn được giữ nguyên. Đối với những ngôi nhà đã xuống cấp, khi sửa chữa, các gia chủ đều yêu cầu thợ cố gắng giữ lại thiết kế, hoa văn trang trí ban đầu.

Ông Trần Văn Quyến, 73 tuổi, chủ nhân của một ngôi nhà cổ ở thị trấn Yên Định cho biết: “Trong làng hiện nay vẫn còn gần chục ngôi nhà cổ còn bảo lưu được nét đẹp độc đáo xa xưa để lại. Ngôi nhà của gia đình được xây dựng từ năm 1923, đến nay vừa tròn 100 năm, đây là “món quà” của ông rồi bố để lại cho tôi. Qua 3 thế hệ, gần như ngôi nhà này vẫn còn nguyên vẹn. Trong nhà hệ thống cột, kèo, rui mè, cửa được làm hoàn toàn bằng gỗ lim. Nhiều năm nay, gia đình tôi đã được đón rất nhiều đoàn khách đến tham quan, chiêm ngưỡng, chụp ảnh lưu niệm, trong đó có cả khách nước ngoài và họ rất thích không gian ấm cúng, cổ kính của ngôi nhà. Trong nhà tôi, ai cũng yêu quý, tự hào về ngôi nhà có niên đại đúng 1 thế kỷ này. Mỗi khi vào dịp giỗ chạp, lễ, tết, các con cháu lại về đây để tụ họp, lễ bái đông đủ khiến tình cảm gia đình, anh em, họ hàng thêm bền chặt. Tôi luôn dặn con cháu, đây là lịch sử, là kỷ niệm, là tài sản quý giá nhất của gia đình nên ai cũng phải có ý thức giữ gìn, không được phá bỏ”.

Ông Ngô Chí Kim, phố Đông Biên, xã Hải Bắc cũng là chủ của một ngôi nhà cổ theo lối kiến trúc Pháp có tuổi đời 92 năm cho biết: “Toàn bộ những ngôi nhà cổ được xây dựng từ thời Pháp ở Đông Biên là do cha Tàng Hiền, người Pháp xây dựng rồi bán cho dân. Ngôi nhà gia đình tôi đang ở bây giờ được xây dựng từ năm 1929, người chủ cũ sau đó đi nước ngoài nên đã bán lại cho hợp tác xã nông nghiệp sử dụng. Đến năm 1992 gia đình tôi mua lại ngôi nhà”.

Ngôi nhà của ông Kim sơn màu vàng chanh hướng ra mặt sông, rộng trên 50m² và xây kiên cố 2 tầng với móng chắc và tường dày, nội thất và toàn bộ kết cấu ngôi nhà được dựng bằng khung gỗ; cột với nền nhà tầng 2 làm hoàn toàn từ gỗ lim đen bóng, mái lợp ngói nam truyền thống. Với đặc trưng phong cách cổ nhà rường cột, toàn bộ ngôi nhà được chia làm 3 gian, có 1 cửa chính to rộng và cửa sổ 2 bên. Từ khi xây đến nay ngôi nhà 2 tầng của ông Kim hầu như rất ít phải sửa chữa, do đó vẫn giữ được nguyên bản với những đặc trưng của kiến trúc Gothic như nhiều gờ, đường uốn cong…

Những ngôi nhà cổ ở phố Đông Biên thuộc xã Hải Bắc và thị trấn Yên Định không quá hoành tráng, đồ sộ như một số ngôi nhà cổ được xây từ thời Pháp tại các vùng quê khác. Tuy nhiên, đây lại là những ngôi nhà giữ được nhiều đặc trưng kiến trúc Gothic của Pháp. Dưới mỗi nếp nhà, các thế hệ gia đình không chỉ cùng nhau sinh sống thuận hòa mà còn luôn có ý thức bảo tồn, gìn giữ ngôi nhà của mình. Bởi với họ, đó không chỉ đơn thuần là tài sản mà còn là kỷ niệm, lịch sử gia đình. Và nếu ai có dịp về “miền quê đáng sống”, có dịp đi qua phố Đông Biên, xã Hải Bắc và thị trấn Yên Định, ghé thăm những ngôi nhà cổ này sẽ được người dân nơi đây hào hứng kể, giới thiệu tỉ mỉ về ngôi nhà của họ với niềm tự hào sâu sắc; để cảm nhận sâu hơn về vẻ đẹp của con người cũng như những giá trị vật thể quý giá của vùng quê Hải Hậu./.

Bài và ảnh: Hoa Xuân - Văn Huỳnh