Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại sách tham khảo (STK) với đủ mẫu mã, chủng loại. Không thể phủ nhận những tác dụng tích cực từ STK có chất lượng khi giúp các em học sinh bổ trợ thêm kiến thức, nâng cao kỹ năng thông qua các dạng bài tập nâng cao. Tuy nhiên, với thị trường STK bão hòa như hiện nay, phụ huynh và học sinh cần có sự lựa chọn phù hợp để hỗ trợ hiệu quả cho việc học tập.
 |
| Học sinh chọn mua sách tại hệ thống Nhà sách Fahasa (Siêu thị BigC Nam Định). |
Dù không phải tài liệu bắt buộc sử dụng trong chương trình học chính khóa nhưng lâu nay, STK vẫn được phụ huynh, học sinh coi trọng. Dạo qua các hiệu sách trên địa bàn thành phố Nam Định, không khó để tìm thấy những cuốn STK dành cho mọi cấp học. Đối với bậc tiểu học, sách tham khảo tập trung phần lớn ở hai môn Tiếng Việt và Toán nhưng cũng rất đa dạng với gần 30 đầu sách, từ loại để học tốt đến các loại sách hướng dẫn, nâng cao, bồi dưỡng, bài văn mẫu, bài tập, tuyển tập đề thi Olympic.... Riêng bộ sách của học sinh lớp 1, trung bình từ 25 đến 40 cuốn, trong đó có nhiều cuốn “quá sức” và không cần thiết với các em như: Toán nâng cao, Hướng dẫn em tự ôn luyện Toán, Hướng dẫn em tự ôn luyện Tiếng Việt, Sống đẹp, Bài tập đạo đức, Bài tập nhạc… cùng nhiều loại vở luyện viết… Càng lên các cấp học cao hơn, lượng sách tham khảo càng nhiều. Không chỉ ở các môn Ngữ văn, Toán, tiếng Anh, Vật lý, Hoá học mà cả những môn như Lịch sử, Địa lý hay thậm chí Giáo dục công dân, Công nghệ cũng có sách tham khảo. Giá thành của các loại STK dao động từ 25-80 nghìn đồng/cuốn. Nhìn bề ngoài, có thể thấy STK rất đa dạng, phong phú về chủng loại, mẫu mã nhưng nội dung chính vẫn thường là hướng dẫn giải bài tập cho học sinh, văn mẫu, bộ đề thi, sách soạn bài của giáo viên… Số lượng đầu STK chủ yếu của các Nhà xuất bản: Giáo dục, Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học quốc gia Hà Nội… Mỗi nhà xuất bản lại có hàng chục, hàng trăm đầu sách mỗi loại. Chỉ tính riêng Nhà Xuất bản Giáo dục, môn Toán lớp 5 có khoảng 60 đầu STK, môn Tiếng Việt lớp 5 có trên 50 cuốn, môn Tiếng Anh lớp 9 có 18 cuốn,… Tình trạng các loại STK có nội dung “na ná” nhau do cùng người hoặc một nhóm tác giả biên soạn được các nhà xuất bản khác nhau phát hành cũng khá nhiều. Vì vậy, học sinh, phụ huynh không tinh ý, rất dễ mua phải những cuốn sách trùng lặp về nội dung. Bên cạnh đó, điều khiến nhiều phụ huynh lo ngại là sự đa dạng, phong phú của thị trường STK cùng với tình trạng sách giả, sách in lậu, xuất bản “chui” chưa được hạn chế triệt để khiến học sinh tiếp thu kiến thức không chuẩn, thậm chí sai lệch kiến thức cơ bản. Em Nguyễn Diệu Linh, học sinh lớp 9 ở một trường THCS trên địa bàn thành phố Nam Định cho biết: “Năm nay học lớp cuối cấp nên em đã xin bố mẹ mua thêm nhiều loại STK để có thêm kiến thức. Trong quá trình chọn sách, em thấy có nhiều cuốn sách nội dung “na ná” nhau như ở cuốn “Những bài văn chọn lọc” có nhiều bài giống với cuốn “100 bài văn hay” nên em chỉ chọn 1 cuốn có nhiều bài hay với tốt nhất chứ không mua nhiều”. Ngay cả các bậc phụ huynh đi mua STK cho con em mình cũng hoang mang trước “mê cung” STK. Nhiều người chọn mua theo tư vấn của nhân viên nhà sách, số khác mua theo sự lựa chọn của con. Trong khi một số STK chỉ là sách giải bài tập có trong sách giáo khoa, cách giải cũng sơ sài, không đầy đủ; riêng môn toán có rất nhiều đầu sách; có sách lấy tổng hợp rất nhiều bài của một số sách rồi xuất bản lấy tên khác, một số sách in còn sai lỗi chính tả, sai kết quả. Chị Thu Hương, ở phường Lộc Vượng tìm mua STK cho con học lớp 8 nhưng loay hoay mãi chỉ chọn được 2 cuốn bài tập Toán nâng cao cho con ôn tập. Chị chia sẻ: “Tôi muốn mua thêm vài cuốn STK các môn Toán, Văn, tiếng Anh để giúp cháu nâng cao kiến thức nhưng đến hiệu sách thì thấy quá nhiều chủng loại, mẫu mã thuộc nhiều nhà xuất bản, tác giả khác nhau. Có những cuốn “để học tốt” cứ nghĩ là sách nâng cao, hướng dẫn học sinh học tốt hơn nhưng không ngờ lại là sách giải bài tập. Nếu cho con dùng sách này thì cháu sẽ ỷ lại, không cố gắng suy nghĩ cách giải bài tập. Xem xét suốt cả tiếng đồng hồ, cuối cùng tôi đành mua theo mấy cuốn STK do chủ nhà sách giới thiệu. Hy vọng những cuốn STK này sẽ có ích cho việc học tập của con tôi”.
Hiện nay, chương trình sách giáo khoa và thi chuyển cấp liên tục có sự thay đổi, điều chỉnh để phù hợp với tình hình thực tiễn, trong khi nhiều bộ STK tái bản nhưng “cốt” vẫn là nội dung cũ, một số sách mang ý kiến chủ quan của tác giả, thậm chí sai những lỗi cơ bản nhất, dễ khiến học sinh có sự sai lệch về kiến thức. Có những cuốn chỉ là sự “lắp ghép” giữa những đầu sách này với đầu sách khác, mang nặng tính lợi nhuận, nhiều kiến thức trong sách không chuẩn. Đối với những học sinh có học lực trung bình khá trở lên, nếu biết sử dụng STK đúng phương pháp và nhất là biết lựa chọn những cuốn phù hợp, có chất lượng sẽ giúp các em củng cố nâng cao kiến thức. Nhưng đối với học sinh có học lực trung bình hay yếu lại không có phương pháp sử dụng STK thì hầu như không phát huy được tác dụng, thậm chí còn khiến học sinh lệ thuộc, ỷ lại. Nhất là các cuốn sách “giải bài tập” sẽ dẫn đến việc các em không nắm được kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa, gây tâm lý chán nản, mất phương hướng, hứng thú trong học tập.
Năm học 2020-2021, các trường đều không cho phép giáo viên giới thiệu tràn lan STK cho học sinh và phụ huynh. Khi cần mở rộng kiến thức ngoài sách giáo khoa, qua nhiều năm bổ sung giáo án, giáo viên đã có thể cung cấp đầy đủ kỹ năng, kiến thức cho học sinh. Vì vậy, phụ huynh và học sinh chỉ nên mua STK cho môn học bản thân thấy cần thiết, phù hợp với năng lực, sở thích cá nhân và nên có sự lựa chọn theo tư vấn của giáo viên và lực học của mình để đưa ra quyết định có nên mua STK hay không. Bộ GD và ĐT cũng có văn bản về việc tăng cường quản lý việc trang bị sách giáo khoa và tài liệu tham khảo trong các cơ sở giáo dục phổ thông. Trong đó yêu cầu tuyệt đối không được ép buộc học sinh phải mua tài liệu tham khảo; phụ huynh, học sinh tự mua sắm theo nhu cầu thực tế và không bắt buộc. Bộ GD và ĐT cũng yêu cầu Sở GD và ĐT tổ chức thanh tra, kiểm tra cơ sở giáo dục phổ thông trong việc cung cấp SGK và tài liệu tham khảo, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm./.
Bài và ảnh: Hồng Minh
