Thế khó trong quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ với Nga và Mỹ

Theo kế hoạch, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ mua hơn 100 máy bay chiến đấu F-35 của Tập đoàn Lockheed Martin và đang đàm phán với Oa-sinh-tơn về việc mua tên lửa Patriot. Tuy nhiên, tháng 12 năm ngoái, Thổ Nhĩ Kỳ đã ký thỏa thuận với Nga mua hệ thống tên lửa đất đối không S-400, coi đây như một phần trong kế hoạch của An-ca-ra nhằm tăng khả năng phòng thủ, trong bối cảnh gia tăng xung đột tại khu vực biên giới nước này. Ðộng thái "bắt tay" hợp tác với Nga của Thổ Nhĩ Kỳ đã làm mất lòng các đồng minh trong NATO. Mặc dù chính giới An-ca-ra nhiều lần khẳng định quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ và các thỏa thuận của nước này với Nga không phải là sự thay thế cho mối quan hệ với phương Tây, song các đồng minh trong NATO không thể không nghi ngờ về khả năng chuyển hướng và xoay trục quan hệ của quốc gia nằm giữa hai bờ lục địa Á - Âu này.

Thượng viện Mỹ đã thông qua dự luật chính sách quốc phòng trị giá 716 tỷ USD, trong đó có điều khoản bổ sung cấm bán máy bay F-35 cho An-ca-ra. Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ B.In-đi-rim chỉ trích động thái này của Thượng viện Mỹ là đi ngược lại tinh thần quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước. Tuy nhiên, đó là phản ứng từ phía Mỹ nhằm thể hiện sự phản đối việc Thổ Nhĩ Kỳ mua S-400 của Nga. Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ phụ trách các vấn đề châu Âu và Á - Âu U.Mít-chen cho rằng,
An-ca-ra mua hệ thống tên lửa của Nga sẽ tác động tiêu cực đến hợp tác quân sự - công nghiệp giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ, trong đó có thỏa thuận mua máy bay chiến đấu F-35 thế hệ mới. Mỹ quan ngại việc triển khai các hệ thống S-400 của Nga ở Thổ Nhĩ Kỳ sẽ cho phép Nga thu thập các tin tức tình báo quan trọng liên quan các máy bay F-35.

Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đã nhất trí sẽ đẩy nhanh việc chuyển giao các tên lửa S-400 và An-ca-ra sẽ nhận được hệ thống S-400 đầu tiên vào tháng 7-2019. Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Mít-chen đã lên tiếng cảnh báo, quyết định mua S-400 sẽ làm thay đổi về cơ bản mối quan hệ Mỹ - Thổ theo hướng khó có thể hàn gắn. Tuy nhiên, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của Mỹ, phía Thổ Nhĩ Kỳ vẫn khẳng định sẽ không hủy các thỏa thuận với Nga cho dù phải đối mặt các biện pháp trừng phạt của Mỹ. Việc chuyển giao công nghệ cũng như sản xuất trong nước là điều cần thiết đối với Thổ Nhĩ Kỳ, vốn luôn phàn nàn rằng các đồng minh NATO đã không làm điều này cho An-ca-ra. Trong khi đó, theo một số nhà phân tích, Mỹ khó có thể ép Thổ Nhĩ Kỳ hủy việc mua hệ thống phòng thủ tên lửa của Nga bởi An-ca-ra đang nóng lòng muốn khôi phục quan hệ với Mát-xcơ-va sau khi mối quan hệ này bị hạ xuống mức thấp nhất sau vụ An-ca-ra bắn hạ một máy bay chiến đấu của Nga gần biên giới Xy-ri hồi năm 2015.

Thổ Nhĩ Kỳ đã thiết lập mối quan hệ thân thiết với Nga trong bối cảnh quan hệ với các đồng minh Mỹ và châu Âu trải qua nhiều sóng gió. Tuy nhiên, với một nền kinh tế đang gặp khó khăn, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ vẫn không từ bỏ tham vọng gia nhập Liên hiệp châu Âu (EU), việc phải hài hòa quan hệ với Nga và các nước phương Tây đang đặt An-ca-ra vào thế khó xử. Cân bằng quan hệ giữa Nga và Mỹ là một "bài toán khó" đối với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ T.Éc-đô-gan trong nhiệm kỳ mới, sau khi ông được tuyên bố giành thắng lợi trong cuộc bầu cử tổng thống và quốc hội diễn ra tháng 6 vừa qua.