Sau những thất bại liên tiếp từ nuôi lợn, nuôi tôm thẻ chân trắng, anh Trần Văn Tuân (SN 1982), ở xã Yên Nhân (Ý Yên) đã thực hiện thành công mô hình nuôi trai nước ngọt lấy ngọc. Hiện mô hình này cho hiệu quả kinh tế cao gấp 5-10 lần so với nhiều đối tượng nuôi khác, đem lại nguồn thu nhập lớn cho gia đình anh Tuân.
 |
| Công đoạn cấy ngọc vào trai được anh Nguyễn Văn Tuân, xã Yên Nhân thực hiện tỉ mỉ để cho ra những sản phẩm chất lượng. |
Cuối năm 2016, anh được giới thiệu về mô hình nuôi trai nước ngọt lấy ngọc tại huyện Yên Khánh (Ninh Bình) cho hiệu quả kinh tế cao, anh quyết định “khăn gói” đến tìm hiểu. Nhận thấy tiềm năng của mô hình, anh Tuân ở lại tại một trang trại nuôi trai để học, tích lũy kinh nghiệm. Sau hơn 3 tháng kiên trì học hỏi, anh trở về quê khởi sự nuôi trai lấy ngọc. Anh Tuân cho biết: tôi huy động hết vốn liếng để chuẩn bị cơ sở vật chất, nạo vét ao sạch sẽ, cải tạo chuồng nuôi lợn thành bể nuôi và thả gần 10 nghìn con trai đã được cấy ngọc. Hăm hở bắt tay vào việc, nhưng càng làm anh mới càng vỡ lẽ rằng học là một chuyện, khi làm thực tế áp dụng đã nảy sinh nhiều khó khăn chưa lường được về môi trường nước, chất lượng trai giống, đặc biệt là anh chưa nắm bắt hết các đặc điểm và yêu cầu chăm sóc theo từng giai đoạn sinh trưởng, phát triển của trai. Sau 2 năm chăm sóc, lứa ngọc trai đầu tiên anh Tuân chỉ thu được 3.000 viên (tỷ lệ trai đậu ngọc chỉ đạt hơn 30%). Thất bại không làm anh nản lòng. Anh lên mạng nghiên cứu tài liệu về phương thức cấy ghép, quy trình nuôi trai lấy ngọc, điều chỉnh kỹ thuật và chọn lọc, thử nghiệm để tìm được môi trường phù hợp. Dần dần, mô hình nuôi trai lấy ngọc của anh cũng thành công với tỷ lệ trai đậu ngọc cao. Theo anh Tuân, thông thường phải mất 18 tháng đến 3 năm từ khi cấy ghép cho đến lúc thu hoạch trai mới cho ngọc. Điều kiện thời tiết, nguồn nước ở tỉnh ta khá phù hợp với con trai nên chỉ 2 năm là anh tiếp tục khai thác được lứa trai với chất lượng ngọc tốt. Để có lứa trai lấy ngọc hiệu quả phải trải qua ít nhất 3 giai đoạn: nuôi vỗ, nuôi cấy và nuôi dưỡng. Anh Tuân mua những con trai ở giai đoạn thứ 2, không bị dị tật, hình dáng cân đối, sinh trưởng, phát triển bình thường và đã được “ngọt hóa” để tiết kiệm chi phí và thời gian. Nhân ngọc được làm từ vỏ con trai cóc, dạng hình tròn, màu trắng có tế bào phát triển, tạo ra một lớp xà cừ ôm trọn toàn bộ hạt nhân. Anh Tuân chia sẻ thêm: “Quy trình cấy ghép nhân và tế bào rất quan trọng, quyết định 60-70% thành công nên kỹ thuật này phải được thực hiện hết sức cẩn thận, tỉ mỉ do sau khi cấy ghép sức khỏe của trai rất yếu, vị trí các viên nhân và tế bào chưa ổn định trong túi ngọc. Quá trình thao tác phẫu thuật gây chấn thương làm cho con trai bị đau và rất dễ nhiễm khuẩn. Vì thế, khi nuôi dưỡng sau cấy ghép phải luôn giữ môi trường bể nuôi sạch sẽ, các thao tác thực hiện phải nhẹ nhàng mới giảm được tỷ lệ chết, giúp số lượng trai ngậm nhân cao”.
Sau hơn 3 năm nuôi trai lấy ngọc, đến nay quy mô sản xuất của anh Tuân được mở rộng lên 1,5ha mặt nước với khoảng 20 nghìn con trai được nuôi theo hình thức gối vụ bằng 2 phương thức treo phao và thả đáy, mỗi phương thức đều được nuôi thả riêng biệt và có những ưu điểm, nhược điểm khác nhau. Với phương thức nuôi treo phao, trai được đựng cố định trong túi lưới và treo xuống ao bằng phao, cách làm này giúp trai không bị lệch nên hạt ngọc tròn, đẹp, đồng thời tảo và các sinh vật phù du sẽ bám vào lưới nhiều hơn, tạo thức ăn đa dạng cho trai. Trong khi đó nuôi trai thả đáy giúp trai sinh trưởng, phát triển nhanh hơn tuy nhiên hình dáng viên ngọc không đẹp bằng nuôi trai treo phao. Không chỉ cho thấy tiềm năng kinh tế vượt trội, ưu điểm của mô hình nuôi trai lấy ngọc này còn được thể hiện ở chỗ có thể tận dụng được diện tích mặt nước để kết hợp nuôi cá giảm tiêu tốn thức ăn cho trai vì đã có nguồn thức ăn sẵn có từ cá thải ra, đồng thời nhờ vận động khoắng nước giúp tảo bám vào thành túi, cung cấp thêm thức ăn cho trai. Toàn bộ quá trình nuôi trai không phải mất bất kỳ chi phí nào để mua thức ăn. Hơn nữa, giống trai vỏ đen có cánh được sử dụng để nuôi lấy ngọc có đặc tính không di chuyển mà chỉ nằm yên một chỗ nên không hề vẩn đục, ảnh hưởng đến môi trường sinh sống của cá; đồng thời, hầu như không bị bệnh, nên anh có thể hoàn toàn yên tâm trong quá trình thực hiện nuôi kết hợp “lấy ngắn nuôi dài”, bảo đảm nguồn thu nhập của gia đình. Theo tính toán của anh Tuân, với hình thức nuôi gối vụ, mỗi năm anh thu hoạch khoảng 14 nghìn viên ngọc, với giá bán từ 150-200 nghìn đồng/viên, trừ tất cả chi phí, anh thu lãi trên 900 triệu đồng/năm. Sản phẩm ngọc trai được xuất bán chủ yếu ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh; ngoài ra các sản phẩm phụ như vỏ trai được bán cho các cơ sở sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ, thịt trai dùng làm thực phẩm hoặc thức ăn chăn nuôi nên gần như có thể tận dụng triệt để hiệu quả từ con trai.
Thành công bước đầu trong việc nuôi trai lấy ngọc của anh Tuân đã và đang được địa phương quan tâm đánh giá khả năng nhân rộng mô hình. Điều này cũng mở ra hướng đi mới cho ngành nuôi thủy sản ở các địa phương để khai thác diện tích mặt nước và tiềm năng, lợi thế về điều kiện tự nhiên để phát triển kinh tế./.
Bài và ảnh: Ngọc Ánh
